Ông Đỗ Văn Nghiệp và 'làn sóng trong tôi, trong dòng chảy lịch sử'

Ông Đỗ Văn Nghiệp (tên thường gọi Sáu Sơn) - một người có niềm đam mê sâu sắc với nghề báo, từng có thời gian dài công tác tại Đài Phát thanh Tiếng nói Minh Hải (nay là Báo và Đài Phát thanh Truyền hình Cà Mau).

Tình yêu nghề của ông được khơi dậy từ làn sóng của Đài Tiếng nói Việt Nam (Đài TNVN) trong những năm tháng chiến tranh. Nhân dịp kỷ niệm 80 năm thành lập Đài TNVN (7/9/1945 - 7/9/2025), ông Sáu Sơn đã chia sẻ về tình yêu và lý tưởng làm nghề của mình.

Ông Đỗ Văn Nghiệp dành tình yêu mãnh liệt với phát thanh

PV: Thưa chú Sáu, con đường nào đã đưa chú đến với nghề báo?

Ông Sáu Sơn: Trong thời kỳ chống Mỹ, tôi tham gia cách mạng. Giữa đêm khuya, anh em bộ đội hành quân trong rừng thường nghe bản tin của phát thanh viên Trần Phương hay tiếng ca của ca sĩ Quốc Hương. Những âm thanh đó như thúc giục, kích thích và làm chúng tôi phấn khởi vô cùng.

Thời đó, ở đây thông tin rất khan hiếm, nhưng qua Đài TNVN, chúng tôi biết được nhiều tin tức quan trọng. Có thể nói, phát thanh đã thấm vào máu tôi từ nhỏ, nên nhận thức về nó rất đặc biệt. Sau ngày 30/4/1975, tôi về làm biên tập viên cho báo Cà Mau. Đến năm 1977, tôi được phân công phụ trách biên tập của Đài Tiếng nói Nhân dân Minh Hải, tức Đài Phát thanh Truyền hình Cà Mau bây giờ.

PV: Rõ ràng radio đã góp phần khơi dậy đam mê và đưa chú Sáu đến với nghề báo. Qua thời gian dài gắn bó với phát thanh, chú đánh giá thế nào về những đóng góp của Đài Tiếng nói Việt Nam?

Ông Sáu Sơn: Một sự kiện đọng mãi trong tâm trí tôi là khi Bác Hồ qua đời vào năm 1969. Lúc ấy, tình hình chiến sự rất khó khăn. Khi Đài TNVN phát bản tin về lễ truy điệu của Bác và đọc Di chúc, mọi người nghe đều không cầm được nước mắt. Ở tỉnh Cà Mau, hầu như chi bộ nào cũng tổ chức lễ truy điệu, trên ngực mỗi người đều mang băng tang và phù hiệu với dòng chữ: "Thề quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh".

Nghe Di chúc của Bác, mọi người vô cùng xúc động. Bác khẳng định cuộc kháng chiến chống Mỹ nhất định thắng lợi, tạo ra một niềm tin mãnh liệt cho tất cả. Không lâu sau, Đài TNVN phát bài hát "Bác đang cùng chúng cháu hành quân" của nhạc sĩ Huy Thục: “Đêm nay trên đường hành quân ra mặt trận. Trùng trùng đoàn quân tiến bước theo con đường của Bác...”. Phải nói, khí thế thời điểm đó đúng là như vậy, tất cả mọi người đều hăng hái đăng ký tham gia lực lượng vũ trang. Điều này đã làm đảo ngược hoàn toàn thế trận, từ đau thương mất mát trở thành một lực lượng hùng hậu, và không lâu sau đó, miền Nam được giải phóng vào năm 1975.

Tôi cho rằng Đài TNVN có công lớn, có tác động rất mạnh. Nếu không có đài, làm sao chúng ta có thể tiếp cận những thông tin quan trọng như vậy?

Đài TNVN, cũng như Đài Phát thanh Minh Hải xưa và Đài Cà Mau bây giờ, có tác dụng đặc biệt đối với đời sống. Thử so sánh với báo giấy, làm sao báo có thể đến được những vùng sâu, vùng xa, vùng nông thôn? Ví dụ, giữa rừng U Minh hay ở tận Đất Mũi, báo giấy không thể tới được, chỉ có sóng phát thanh là tiếp cận được người dân. Nhận thức của nhân dân thay đổi rất lớn, và công lao của các đài phát thanh là rất to lớn.

PV: Từ những kinh nghiệm từng trải, chú có những góp ý gì cho những người làm phát thanh hiện nay để tạo ra các tác phẩm hay, phục vụ bạn nghe đài?

Ông Sáu Sơn: Ngày xưa, khi đi học tôi tâm đắc nhất với câu nói: “Mỗi chương trình của đài phải là một công trình văn hóa”. Một công trình thì phải rất công phu. Ví dụ, một công trình giao thông hay một ngôi nhà đều được xây dựng từ nhiều chi tiết nhỏ để tạo nên một tổng thể chất lượng. Tương tự như vậy, Đài bây giờ phải làm sao để các chương trình có chất lượng tốt. Người làm báo phải đi tìm từng chi tiết, từng âm thanh, tiếng động, âm nhạc... để khi cấu tạo vào chương trình, nó có thể cuốn hút người nghe, khiến họ không thể xao nhãng.

Chẳng hạn, tôi nghe chương trình “Câu chuyện truyền thanh” của Đài Phát thanh Cà Mau và thấy rất hay. Tôi quý các bạn ấy vì dù chỉ có bốn nhân vật, mỗi người một giọng nói khác nhau, nhưng cách diễn đạt của họ cực kỳ hay. Có cô gái còn đóng giả tiếng bà già rất thuyết phục, người nghe có thể hình dung đó là một bà già thật sự.

Về tiếng động, người làm phát thanh nên chuẩn bị các âm thanh như tiếng chó sủa, gà gáy, tiếng sóng, tiếng gió, tiếng bão... để khi đưa vào chương trình sẽ tạo hiệu quả lớn. Ví dụ, khi phỏng vấn một người nông dân, bỗng nghe tiếng gà gáy, người nghe sẽ biết ngay phóng viên này đã đi sâu xuống vùng nông thôn. Điều đó giúp người nghe hình dung rõ bối cảnh mà phóng viên đang tác nghiệp.

Ông Sáu Sơn có thời gian dài gắn bó với Đài phát thanh địa phương (trong ảnh nhân viên Đài Phát thanh Truyền hình Cà Mau "cũ" )

PV: Khi nói về nghề báo, chú Sáu thường nhắc đến lời Bác Hồ: “Các cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng; cây bút, trang giấy sẽ là vũ khí sắt bén của họ”. Vì sao chú lại tâm đắc với lời dạy này?

Ông Sáu Sơn: Đây là điều tôi tâm đắc nhất. Từ xưa đến nay, tôi luôn nhắc nhở phóng viên của đài phải học theo lời Bác dạy, tức là chúng ta đều là chiến sĩ trên mặt trận văn hóa - tư tưởng. Tôi tâm niệm, đã là chiến sĩ thì nên là chiến sĩ xung kích, trinh sát hoặc đặc công. Lực lượng xung kích là lực lượng nhỏ nhưng tạo ra hiệu quả lớn. Hay phải như đặc công, phải luôn ý thức rằng tác phẩm của mình làm ra phải có tác dụng to lớn.

Tôi cũng thường nói với các bạn phóng viên hai điều. Thứ nhất, chúng ta phải phát hiện được cái hay. Ở đâu có người tốt việc tốt, có mô hình sản xuất tốt, có ứng dụng khoa học kỹ thuật tốt thì phải lao vào ngay. Phải tìm đến nơi có cái mới nhất, nơi thành công nhất, thậm chí là nơi khó khăn nhất để nêu vấn đề lên, giúp mọi người học hỏi và làm theo. Tôi cho rằng, việc nhân rộng điển hình tiên tiến là quan trọng nhất đối với người làm báo.

Bên cạnh đó, đừng quên lời thơ của cụ Đồ Chiểu: “Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm/ Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà”. Vấn đề này Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng Bí thư Tô Lâm đã nói nhiều rồi. Tham nhũng, tiêu cực giống như sâu bọ trên một cái cây, nếu không diệt, nó sẽ cắn hết hoa trái của mình. Chúng ta không được né tránh điều đó. Ông cha ta đã dạy rồi, nếu lơ là thì những tiêu cực đó sẽ lấn át mình.

PV: Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Quốc Khánh và cũng là 80 năm thành lập Đài TNVN, chú Sáu mong muốn và gửi gắm điều gì đến những người làm phát thanh?

Ông Sáu Sơn: Trước hết, tôi là người biết ơn sâu sắc Đài TNVN. Trong thời chống Mỹ, tôi là người từng nghe không biết bao nhiêu chương trình của Đài. Từ giữa đêm khuya đi trong rừng, nghe tiếng hát của Quốc Hương, tiếng ngâm thơ của Châu Loan, Thủy Tuyết cho đến các chương trình nói về chiến sự, tất cả đều là động lực mạnh mẽ cho người nghe. Điều này không chỉ đúng với riêng tôi mà còn với tất cả thính giả cả nước khi đó.

Đặc biệt, khi Mỹ tham chiến, nếu không có Đài TNVN phát lời kêu gọi của Bác Hồ, làm sao có hàng vạn thanh niên lên đường chống quân xâm lược? Như tôi đã nói, khi Bác Hồ mất, nếu không có Đài TNVN, làm sao người dân ở tận cùng Tổ quốc biết được Di chúc thiêng liêng của Người và nghe được những lời dặn dò trước lúc Bác đi xa? Mỗi lần nghe là một lần khắc sâu vào tim, mở thêm nhận thức của mình. Đài TNVN có sức tác động lớn lắm!

Tôi rất mong muốn Đài TNVN, cũng như các đài phát thanh hãy tiếp tục suy nghĩ để khẳng định vai trò, vị trí của mình trong cuộc sống. Từ đó, chúng ta sẽ phấn chấn hơn, quyết tâm hơn và cố gắng làm thật tốt, thật chất lượng để giúp Đảng và nhân dân phát triển không ngừng, đất nước ngày càng thêm giàu đẹp.

PV: Cảm ơn tình cảm và những chia sẻ của chú Sáu dành cho Đài Tiếng nói Việt Nam!

Trần Hiếu/VOV-ĐBSCL