Ông Mohammad Mokhber - quyền Tổng thống Iran là ai?

Chiều 20/5, Lãnh đạo tối cao Iran Ali Khamenei chính thức phê chuẩn Phó tổng thống thứ nhất Mohammad Mokhber giữ chức quyền Tổng thống Iran, tạm thời đứng đầu cơ quan hành pháp của đất nước.

Sau đây, một hội đồng gồm quyền Tổng thống Mokhber, Chủ tịch Quốc hội Mohammad Baqer Qalibaf và Bộ trưởng Tư pháp Ghollamhossein Mohseni Ezhei sẽ nhóm họp để tổ chức cuộc bầu cử Tổng thống mới trong vòng 50 ngày.

Phó Tổng thống thứ nhất Iran Mohammad Mokhber (Ảnh: AP).

Quá trình chuyển giao này sẽ phải được Lãnh tụ tinh thần tối cao Ayatollah Ali Khamenei chấp thuận. Ông Mohammad Mokhber sẽ vẫn đảm nhiệm cương vị quyền Tổng thống cho đến khi người dân Iran bầu được Tổng thống mới.

Sinh ngày 1/9/1955, tại Dezful, tỉnh Khuzestan, ông Mokhber có bố là một giáo sĩ danh tiếng ở Iran. Ông theo học tại các trường dòng nổi tiếng ở Dezful và Ahvaz trước khi nhận bằng tiến sĩ về luật quốc tế. Ông từng tham gia Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran và trở thành sĩ quan quân y trong cuộc chiến tranh Iran-Iraq giai đoạn 1980-1988.

Trong những năm 90, ông làm CEO của Tập đoàn viễn thông Dezful trước khi trở thành Phó Thống đốc tỉnh Khuzestan. Đến đầu những năm 2000, Chủ tịch quỹ Mostazafan chỉ định ông làm Phó chủ tịch phụ trách thương mại.

Không lâu sau, ông trở thành Chủ tịch Hội đồng quản trị Ngân hàng Sina và nắm quyền trong khoảng 10 năm. Trên cương vị này, ông là người rất có ảnh hưởng tới các hoạt động tài chính của quỹ Mostazafan, nắm đa số cổ phần tại Ngân hàng Sina.

Kinh nghiệm quản lý các tổ chức và định chế tài chính lớn tại Iran đã giúp ông "lọt mắt xanh" Lãnh tụ tinh thần tối cao Ali Khamenei và giúp ông Mokhber từng bước thăng tiến trên chính trường Iran.

Nhờ đó, ông Mokhber được tín nhiệm chỉ định làm lãnh đạo quỹ Setad của nhà nước Iran. Quỹ này được đích thân người tiền nhiệm của ông Khamenei, Đại giáo chủ Ayatollah Ruhollah Khomeini ra lệnh thành lập nhằm hỗ trợ và quản lý những bất động sản bị bỏ hoang sau cuộc Cách mạng Hồi giáo 1979.

Năm 2010, Liên minh châu Âu (EU) đã liệt ông Mokhber vào danh sách các cá nhân và thực thể chịu lệnh trừng phạt do có liên quan đến các hoạt động phát triển hạt nhân hoặc tên lửa đạn đạo của Iran. Hai năm sau, EU đã loại ông khỏi danh sách. Đến năm 2013, Bộ Tài chính Mỹ lại bổ sung Setad và 37 công ty mà quỹ này quản lý vào danh sách trừng phạt.

Ông Mokhber được coi là quan chức thân tín với Lãnh tụ Khamenei giống như Tổng thống Raisi, người vừa thiệt mạng trong vụ tai nạn máy bay trực thăng ngày 20/5. Chính ông Raisi đã lựa chọn ông Mohkber là cấp phó ngay sau khi đảm nhiệm cương vị Tổng thống hồi đầu tháng 8/2022.

Trên cương vị Phó Tổng thống thứ nhất, ông Mokhber được giao nhiệm vụ thực thi những ưu tiên về đối nội và đối ngoại của Lãnh tụ tinh thần tối cao Ayatollah Ali Khamenei cũng như phát triển kế hoạch chiến lược về công nghiệp và thúc đẩy sản xuất trong nước theo yêu cầu của Tổng thống Raisi.

Ông Mokhber cũng là người đảm nhiệm trọng trách ngoại giao của Iran khi tiếp Ngoại trưởng Syria hồi tháng 7/2022 với cam kết hỗ trợ Syria vượt qua khủng hoảng kinh tế trong nước. Đến tháng 10/2022, ông từng công du tới Nga để thảo luận về việc chuyển giao máy bay không người lái và tên lửa đất đối đất cho Nga. Tháng 12/2022, ông tiếp Phó Thủ tướng Trung Quốc Hồ Xuân Hoa trong chuyến công du tới Iran.

Khánh An