Ông Trump dự tính gì trong cuộc gặp người đồng cấp Tập Cận Bình?

Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ có cuộc gặp được chờ đợi từ lâu với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào ngày 30/10. (Ảnh: YouTube)

Nhà Trắng tỏ ra lạc quan về khả năng ký kết một thỏa thuận toàn diện, khi hai cường quốc muốn khép lại giai đoạn đình chiến thương mại bằng một bước đi mang lại lợi ích cho cả hai bên.

Ông Trump sẽ dừng chân tại Hàn Quốc - chặng cuối trong chuyến công du kéo dài 5 ngày, trong đó ông đã tham dự Hội nghị thượng đỉnh ASEAN tại Malaysia và gặp Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi. Cuộc gặp với ông Tập - lần đầu tiên sau 6 năm - sẽ diễn ra tại hội nghị thượng đỉnh kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) vào thứ Năm.

Các nhà đàm phán của hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã thống nhất được khung thỏa thuận. Theo các quan chức Mỹ, thỏa thuận này sẽ bao gồm việc dừng tăng thuế nhập khẩu của Mỹ và nới lỏng kiểm soát xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc. Hai bên kỳ vọng cuộc gặp tới sẽ định hình mối quan hệ Mỹ - Trung trong phần còn lại của nhiệm kỳ hai của ông Trump, sau nhiều năm căng thẳng thương mại.

Giới chuyên gia cho rằng hai nước khó có thể giải quyết hết bất đồng ngay lập tức, nhưng vẫn hy vọng đạt được đủ tiến triển để tránh leo thang căng thẳng gây tổn hại thêm cho kinh tế toàn cầu.

Những ngày chuẩn bị cho cuộc gặp đã thu hút sự chú ý của truyền thông quốc tế trong nhiều tuần. Thị trường chứng khoán toàn cầu tăng mạnh hôm thứ Hai chỉ nhờ tin đồn về khả năng đạt được thỏa thuận. Ông Trump sau đó càng củng cố kỳ vọng khi tỏ ra lạc quan về một bước đột phá.

“Tôi rất tôn trọng Chủ tịch Tập, và tôi tin rằng chúng tôi sẽ đạt được một thỏa thuận”, ông Trump nói với các phóng viên trên chuyên cơ Air Force One, cho thấy sự thay đổi trong giọng điệu và cách tiếp cận mềm mỏng hơn với Bắc Kinh. Ông cũng tiết lộ kế hoạch thăm Trung Quốc vào đầu năm 2026.

Lãnh đạo của 21 nền kinh tế khu vực Thái Bình Dương đang có mặt tại thành phố Gyeongju (Hàn Quốc) trong tuần này để tham dự Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC).

Cuộc gặp tại APEC diễn ra trong bối cảnh Washington và Bắc Kinh liên tục áp thuế lên hàng hóa của nhau và đe dọa ngừng thương mại các mặt hàng đất hiếm và công nghệ.

Đến nay, ông Trump đã ký các thỏa thuận thương mại với Nhật Bản và bốn quốc gia Đông Nam Á, nhưng thách thức lớn nhất của ông vẫn là thuyết phục ông Tập: Gỡ bỏ hạn chế xuất khẩu đất hiếm; Khôi phục nhập khẩu nông sản Mỹ; Và tạo điều kiện cho doanh nghiệp Mỹ mở rộng hoạt động tại Trung Quốc.

Các cuộc đàm phán cũng dự kiến đề cập đến vấn đề Đài Loan, cùng xung đột Nga - Ukraine và khủng hoảng fentanyl tại Mỹ, cùng nhiều chủ đề khác.

Tuy nhiên, cuộc gặp từng bị đe dọa hoãn lại khi ông Trump cảnh báo sẽ áp thêm 100% thuế nhập khẩu để trả đũa việc Trung Quốc hạn chế xuất khẩu đất hiếm - loại khoáng sản thiết yếu trong sản xuất từ điện thoại thông minh đến máy bay chiến đấu.

Dù tiếp tục gia tăng sức ép thuế quan với Trung Quốc - chính sách được ông duy trì từ nhiệm kỳ đầu - Bắc Kinh vẫn phản ứng mạnh mẽ bằng việc tận dụng ưu thế nguồn cung chiến lược. Trung Quốc hiện khai thác gần 70% và tinh chế gần 90% lượng đất hiếm toàn cầu.

Trung Quốc cũng đã ngừng nhập khẩu nông sản từ Mỹ để tránh gây thiệt hại cho tầng lớp nông dân - nhóm cử tri quan trọng của Đảng Cộng hòa, đồng thời mở rộng thị trường xuất khẩu sang các nước châu Á và châu Phi. Đáp lại, Bắc Kinh áp thêm phí cảng đối với tàu do Mỹ sở hữu khi cập bến Trung Quốc.

Không dừng lại ở đó, chính quyền Trung Quốc còn đe dọa mở cuộc điều tra chống độc quyền với các tập đoàn Mỹ như Google và Nvidia.

Theo ước tính của Bloomberg Economics, nếu Mỹ tăng thuế thêm 100%, mức thuế hiệu dụng đối với hàng hóa Trung Quốc sẽ lên tới khoảng 140% - đủ để làm tê liệt hoàn toàn hoạt động thương mại song phương. Vì vậy, lời đe dọa của ông Trump về một lệnh cấm vận gần như toàn diện có thể gây tổn hại nghiêm trọng cho chính nền kinh tế Mỹ.

Ông Trump tin rằng mình đang nắm thế chủ động, nhưng ông Tập khó có khả năng nhượng bộ, bởi nền kinh tế Trung Quốc đến nay gần như chưa chịu ảnh hưởng lớn từ các đợt tăng thuế của Washington.

Chính quyền Mỹ phản ứng gay gắt, gọi Trung Quốc là “yếu đuối” sau khi Bắc Kinh siết xuất khẩu. Tuy nhiên, số liệu cho thấy Trung Quốc có thể đang thắng thế trong cuộc chiến thương mại: Xuất khẩu của nước này trong tháng 9 tăng 8,3% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt khoảng 246 tỷ bảng Anh, dù xuất khẩu sang Mỹ giảm khoảng 27%.

Một quan chức Mỹ chia sẻ với tờ Financial Times rằng Washington kỳ vọng thỏa thuận đình chiến sắp tới sẽ kéo dài hơn 90 ngày như trước. “Chúng tôi tin điều đó sẽ mang lại sự ổn định và chắc chắn lớn hơn cho kinh tế toàn cầu cũng như quan hệ Mỹ - Trung”, vị này nói.

Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent - người dẫn đầu phái đoàn Mỹ trong các cuộc đàm phán tại Malaysia - cho biết hai bên đã thống nhất được một khuôn khổ “rất tích cực”. Theo Tân Hoa Xã, các cuộc thảo luận bao gồm kiểm soát xuất khẩu, thuế đối với vận tải biển Trung Quốc, nông nghiệp và vấn đề fentanyl.

“Một khuôn khổ thương mại ngắn hạn rất có thể sẽ được hình thành sau cuộc đàm phán, trong đó có cam kết của Trung Quốc về việc mua thêm đậu nành Mỹ”, ông Tôn Thành Hạo - chuyên gia tại Đại học Thanh Hoa, Bắc Kinh - nhận định.

“Từ khi Trung Quốc chuyển hướng nhập khẩu sang Brazil và Argentina, nông dân Mỹ phải chịu lượng hàng tồn kho lớn và chi phí lưu trữ tăng cao. Do đó, việc Trung Quốc tăng mua nông sản Mỹ là nhượng bộ ít tốn kém nhưng hiệu quả - vừa đáp ứng yêu cầu của Mỹ, vừa phục vụ nhu cầu trong nước”, ông nói với The Independent.

“Tuy nhiên, thỏa thuận này chỉ nên được xem là một bước hòa hoãn mang tính giao dịch, chứ không phải là đột phá về cấu trúc. Nó có thể bao gồm hợp tác hạn chế trong lĩnh vực xuất khẩu đất hiếm và kiểm soát fentanyl, nhưng những mâu thuẫn cốt lõi về công nghệ và chính sách công nghiệp vẫn chưa thể giải quyết”, ông bổ sung.

“Cả hai bên dường như đang thử nghiệm một mô hình hợp tác thực dụng, gác lại các tuyên bố lớn để tập trung vào vấn đề cụ thể. Nếu thành công, hội nghị thượng đỉnh này có thể gửi đi thông điệp rằng hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang học cách cạnh tranh mà không đối đầu - quản lý khác biệt nhưng vẫn hợp tác trong các lợi ích chung”, ông Thành Hạo nói thêm.

“Trên phạm vi toàn cầu, sự ổn định này sẽ giúp củng cố kỳ vọng kinh tế và chuỗi cung ứng, giảm áp lực lên các quốc gia khác trong việc chọn phe. Ngay cả một thỏa thuận giới hạn cũng đủ cho thấy ngoại giao và cách tiếp cận thực tế vẫn là công cụ hữu hiệu để quản lý quan hệ giữa các cường quốc trong thời kỳ cạnh tranh gay gắt”, ông nói tiếp.

Các nhà phân tích thương mại cảnh báo thị trường toàn cầu có thể tiếp tục trải qua một tuần đầy biến động. “Các nhà đầu tư cổ phiếu đang lấy lại sự tự tin nhờ kỳ vọng về một bước đột phá trong đàm phán Mỹ - Trung, khiến tâm lý chấp nhận rủi ro tăng lên. Tuy vậy, nhà đầu tư vẫn cần chuẩn bị cho những biến động mạnh, khi các quyết định chính sách và kết quả kinh doanh của doanh nghiệp sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý thị trường”, ông Lukman Otunuga, chuyên gia phân tích cấp cao tại FXTM, chia sẻ với The Independent.

Ông Trump được cho là sẽ thúc giục Trung Quốc nối lại việc mua đậu nành Mỹ - mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Mỹ sang Trung Quốc. “Tôi muốn nông dân của chúng ta được chăm lo đầy đủ. Còn ông Tập cũng có những điều ông ấy muốn”, ông Trump nói.

Nếu không đạt được thỏa thuận, ông Trump tuyên bố sẽ trợ cấp cho nông dân Mỹ - nhóm cử tri chủ chốt của Đảng Cộng hòa tại khu vực Rust Belt - để bù đắp thiệt hại từ doanh thu xuất khẩu bị mất.

Ông Trump cũng muốn kêu gọi Trung Quốc giúp đưa Nga trở lại bàn đàm phán nhằm chấm dứt cuộc chiến kéo dài 3 năm ở Ukraine. “Tôi muốn Trung Quốc giúp chúng ta một tay”, ông nói, cho biết thêm rằng ông Tập cũng mong xung đột sớm kết thúc.

Dù ông Trump đã nhiều lần kêu gọi Tổng thống Nga Vladimir Putin chấm dứt xung đột, một thỏa thuận ngừng bắn vẫn chưa thành hiện thực. Ông dường như đang tìm cách kết thúc loạt cuộc chiến trên toàn cầu.

Trung Quốc hiện là đồng minh mạnh nhất của Nga và từng bị Mỹ cáo buộc hỗ trợ ngân sách cho Nga trong xung đột, thông qua việc mua dầu và cung cấp công nghệ - điều mà Bắc Kinh phủ nhận.

Sau khi phương Tây áp đặt các lệnh trừng phạt, Trung Quốc trở thành khách hàng năng lượng lớn nhất của Nga, với tổng giá trị nhập khẩu dầu, khí đốt và than đạt khoảng 219,5 tỷ USD (164 tỷ bảng Anh). Tuần trước, ông Trump nhận định rằng Chủ tịch Tập “có thể gây ảnh hưởng lớn đến ông Putin”.

Tuy nhiên, sau hội nghị thượng đỉnh thất bại tại Alaska hồi tháng 8, ông Trump bắt đầu tỏ ra thất vọng với ông Putin và đã áp lệnh trừng phạt lên hai tập đoàn dầu khí lớn của Nga. “Mỗi lần tôi nói chuyện với ông Vladimir, cuộc trò chuyện đều tốt đẹp, nhưng rồi chẳng đi đến đâu cả”, ông Trump nói hồi đầu tuần này.

“Cách tiếp cận này cho thấy ông Trump hiểu rằng Trung Quốc nắm trong tay đòn bẩy kinh tế quan trọng - dù không phải quân sự - với Nga, nhờ vai trò là đối tác thương mại chính. Bằng việc giao cho ông Tập nhiệm vụ giải quyết xung đột, ông Trump đang thể hiện phong cách giao dịch đặc trưng của ông, đồng thời kêu gọi một đối thủ chiến lược giúp ông đạt mục tiêu lớn trong chính sách đối ngoại”, ông Yuriy Boyechko, người sáng lập tổ chức phi lợi nhuận Hope for Ukraine, nhận định.

Từ khi nhậm chức đầu năm nay, ông Trump vẫn thể hiện lập trường thiếu nhất quán về vấn đề Đài Loan. Ông nói rằng ông Tập cam kết sẽ không tấn công trong thời gian ông còn tại vị, song chính quyền Trump đến nay vẫn chưa phê duyệt bất kỳ thương vụ bán vũ khí mới nào cho Đài Bắc.

Mỹ, giống như hầu hết các quốc gia khác, không có quan hệ ngoại giao chính thức với Đài Loan, nhưng theo luật, Washington có nghĩa vụ cung cấp cho hòn đảo này phương tiện để tự vệ - một vấn đề thường khiến quan hệ Mỹ-Trung thêm căng thẳng.

Ngoại trưởng Đài Loan Lin Chia-lung cho biết ông không lo ngại việc ông Trump sẽ “bỏ rơi” Đài Loan. Cuối tuần qua, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cũng bác bỏ quan điểm cho rằng Đài Loan có thể bị dùng làm “con bài mặc cả” trong các cuộc đàm phán thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc.

Nh.Thạch

AFP