Thổ Nhĩ Kỳ mua Eurofighter giá 360 triệu USD/chiếc

Vương quốc Anh và Thổ Nhĩ Kỳ ký hợp đồng trị giá 5,4 tỷ bảng Anh (7,2 tỷ USD) để mua 20 tiêm kích thế hệ 4 Eurofighter, kèm một thỏa thuận nâng cấp, hiện đại hóa 2,6 tỷ bảng (3,5 tỷ USD). Tính theo đơn giá khoảng 360 triệu USD/chiếc, đây là một trong những mức giá xuất khẩu cao nhất của máy bay chiến đấu, vượt thương vụ Eurofighter với Kuwait (321 triệu USD/chiếc). Thỏa thuận của Thổ Nhĩ Kỳ không bao gồm điều khoản chuyển giao công nghệ hay sản xuất nội địa.

Eurofighter

Tổng quan hợp đồng và giá thành

Theo nguồn tin từ Anh, gói mua sắm gồm 20 Eurofighter trị giá 5,4 tỷ bảng và gói nâng cấp 2,6 tỷ bảng. So với các thương vụ gần đây, mức 360 triệu USD/chiếc cao hơn đáng kể: thương vụ Kuwait đạt 321 triệu USD/chiếc; trong khi F-35A thế hệ 5 thường xuất khẩu dưới 150 triệu USD/chiếc. Trường hợp Phần Lan mua 66 F-35A có mức 147 triệu USD/chiếc, kèm điều khoản chuyển giao công nghệ sâu rộng và sản xuất nội địa, điều mà hợp đồng Eurofighter của Thổ Nhĩ Kỳ không có.

Bối cảnh lựa chọn Eurofighter của Thổ Nhĩ Kỳ

Không quân Thổ Nhĩ Kỳ đang cần thay thế phi đội già cỗi, gồm một số F-4 cuối cùng còn hoạt động và nhiều biến thể F-16 trang bị điện tử hàng không lạc hậu, radar mảng quét cơ học. Kế hoạch ban đầu là tiếp nhận F-35 để thay thế, nhưng việc Ankara mua hệ thống phòng không S-400 của Nga khiến nước này bị cấm mua F-35 từ năm 2019.

Sau đó, Thổ Nhĩ Kỳ từng đàm phán mua Su-35 (2019) và ký thỏa thuận sơ bộ về F-16 Block 70/72 (6/2024). Tuy nhiên, tư cách thành viên NATO khiến khả năng mua máy bay chiến đấu của Nga hoặc Trung Quốc không khả thi; quan hệ căng thẳng với Pháp (nhà sản xuất Rafale) và sự miễn cưỡng của Hoa Kỳ trong việc cung cấp F-35 hoặc F-16 đã thu hẹp lựa chọn. Trong bối cảnh này, Eurofighter trở thành phương án thực tế còn lại.

Góc nhìn kỹ thuật và vận hành được ghi nhận

Eurofighter là tiêm kích thế hệ 4. Dòng máy bay này gặp khó trên thị trường quốc tế: trong các gói thầu đối đầu trực tiếp với F-35, Eurofighter đều thất bại. Sản xuất được duy trì chủ yếu nhờ đơn đặt hàng từ bốn quốc gia đồng phát triển (Vương quốc Anh, Đức, Ý, Tây Ban Nha). Anh đã ưu tiên F-35, chấm dứt mua mới Eurofighter và bắt đầu loại biên dần.

Các báo cáo từ Ả Rập Xê Út và Oman (các khách hàng Eurofighter) cho biết hiệu suất Eurofighter còn kém hơn một số máy bay Mỹ cũ hơn, trong khi nhu cầu bảo trì cao làm giảm sức hút. Những đánh giá này, cộng với giá thành lớn và điều khoản hợp đồng không kèm chuyển giao công nghệ, lý giải vì sao Eurofighter khó mở rộng thị phần nếu cạnh tranh trực tiếp với F-35.

So sánh giá và điều khoản nổi bật

F-35

Thị trường và tác động chương trình

Eurofighter đã chật vật mở rộng ra ngoài các khách hàng vùng Vịnh. Ngoài thương vụ nhỏ năm 2003 bán 12 chiếc đời đầu cho Áo, hợp đồng với Thổ Nhĩ Kỳ là lần đầu dòng máy bay này được xuất khẩu ra ngoài khu vực Vùng Vịnh kể từ đó. Đây là bước đột phá về thương mại của chương trình, chủ yếu nhờ hoàn cảnh chính trị đặc thù đã loại bỏ các đối thủ cạnh tranh mạnh hơn.

Về phía các nước đồng phát triển, Đức và Ý ở thế lưỡng nan: vừa cần duy trì Eurofighter để bảo toàn năng lực công nghiệp, vừa cân nhắc mua F-35 để bảo đảm năng lực tác chiến. Anh đã nghiêng hẳn về F-35, củng cố đánh giá rằng Eurofighter khó cạnh tranh trực diện với máy bay thế hệ 5.

Kết luận kỹ thuật – chiến thuật

Với Thổ Nhĩ Kỳ, Eurofighter là giải pháp lấp khoảng trống lực lượng trong bối cảnh hạn chế lựa chọn, giúp thay thế dần F-4 và một phần F-16 cũ. Tuy nhiên, mức giá/chiếc cao, chi phí vận hành và thiếu chuyển giao công nghệ đặt ra bài toán chi phí – hiệu quả dài hạn. Đối lập là F-35A có giá xuất khẩu thấp hơn và đi kèm các điều khoản công nghiệp hấp dẫn (trong trường hợp Phần Lan). Với Eurofighter, hiệu quả chiến thuật thực tế còn phụ thuộc vào cấu hình cụ thể, gói nâng cấp đi kèm và năng lực bảo đảm kỹ thuật sau mua sắm.

CTVX