Ông Trump và 'bóng dáng Biden' trong các đề xuất kinh tế mới

Tổng thống Mỹ Donald Trump thường xuyên có những chỉ trích đối với người tiền nhiệm về vấn đề kinh tế, thậm chí từng cáo buộc cựu Tổng thống Joe Biden đã gây ra một cuộc khủng hoảng lạm phát. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều đề xuất kinh tế của ông Trump bắt đầu mang dáng dấp rất giống với những chính sách mà ông Biden từng theo đuổi.

Khi ông Joe Biden bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống, tỷ lệ thất nghiệp vẫn ở mức cao, nhưng nền kinh tế nói chung lại tăng trưởng khá nhanh, phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch. Ông Biden cùng Quốc hội do đảng Dân chủ kiểm soát đã thông qua một gói kích thích kinh tế trị giá gần 2.000 tỷ USD, bao gồm khoản chi trả trực tiếp 1.400 USD cho người nộp thuế, chỉ một năm sau khi ông Trump ký ban hành gói kích thích trước đó và Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) hạ lãi suất về gần 0% nhằm thúc đẩy tăng trưởng.

Phần lớn các nghị sĩ Dân chủ khi đó đã phớt lờ những lo ngại từ giới chỉ trích rằng lượng kích thích khổng lồ này có thể khiến giá cả leo thang. Dù không phải là yếu tố duy nhất, nhưng những cảnh báo đó đã trở thành hiện thực - lạm phát tại Mỹ chạm mức cao nhất trong bốn thập kỷ vào năm 2022.

Giờ đây, ông Trump đang đối mặt với bối cảnh kinh tế rất khác so với thời ông Biden. Khả năng chi trả đã trở thành vấn đề hàng đầu, trong khi lãi suất hiện ở mức cao hơn nhiều. Tuy vậy, vẫn tồn tại những điểm tương đồng giữa nền kinh tế giai đoạn đầu của ông Biden và ông Trump, bao gồm thị trường lao động yếu nhưng tăng trưởng kinh tế tổng thể vẫn mạnh.

Vào tuần trước, Bộ Thương mại Mỹ đã công bố số liệu về GDP, ghi nhận mức tăng 4,3%. Đây cũng là đà tăng nhanh nhất trong vòng 2 năm.

Theo ý kiến của giới chuyên gia chia sẻ trên CNN, điều đó đáng lẽ nên khiến ông Trump phải cân nhắc kỹ lưỡng hơn về đề xuất “bơm” thêm kích thích cho một nền kinh tế vốn đã mạnh, bao gồm các khoản chi trả 2.000 USD và chính sách lãi suất thấp. Đây chính là những lựa chọn mà bản thân ông Trump và các nhà phê bình ông Biden từng cho rằng đã góp phần gây ra cuộc khủng hoảng lạm phát.

“LUẬT TRUMP”

Cũng vào tuần trước, ông Donald Trump đã đăng tải một thông điệp dài trên mạng xã hội, gọi đó là “Luật Trump”. Ông cho rằng Fed, dưới sự lãnh đạo của một chủ tịch mới mà ông dự định sớm đề cử, nên hạ lãi suất để giúp thị trường chứng khoán và nền kinh tế tiếp tục vận hành trơn tru, ngay cả khi điều đó tiềm ẩn nguy cơ kích thích lạm phát tăng trở lại.

“Tôi muốn Chủ tịch Fed mới của mình hạ lãi suất nếu thị trường đang hoạt động tốt, chứ không phải phá hủy thị trường mà không có lý do gì”, ông Trump viết.

Ông cũng tuyên bố rằng một thị trường chứng khoán mạnh có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế lên tới 20% mỗi năm. Đây là kiểu cường điệu quen thuộc của ông Trump, bởi nền kinh tế Mỹ chưa bao giờ tăng trưởng tới 9% trong một năm, và mức tăng nhanh nhất trong bốn thập kỷ qua diễn ra vào năm 2021, năm đầu nhiệm kỳ của ông Biden, khi kinh tế phục hồi sau đại dịch và tăng 6,1%.

Thực tế, đó cũng không phải cách nền kinh tế vận hành. Thị trường chứng khoán tự thân không đóng góp nhiều cho tăng trưởng kinh tế; nó chủ yếu làm gia tăng giá trị tài sản ròng của những người Mỹ giàu có hơn, và phản ánh dự báo của nhà đầu tư về triển vọng kinh tế, hơn là đóng vai trò như một động cơ tăng trưởng.

Tuy nhiên, cảm nhận chung của ông Donald Trump không phải là hoàn toàn sai, một số chuyên gia lưu ý. Fed thường nâng lãi suất khi nền kinh tế có dấu hiệu quá nóng và hạ lãi suất khi tăng trưởng chậm lại. Làm ngược lại, tức là hạ lãi suất khi kinh tế đang tăng trưởng nhanh, có thể càng thúc đẩy tăng trưởng mạnh hơn nữa.

Vấn đề là một trong những biểu hiện của nền kinh tế quá nóng chính là lạm phát. Đây là lý do cốt lõi khiến Fed không vận hành theo cách mà ông Trump mô tả.

Các quy luật cung - cầu trong kinh tế học giải thích vì sao những đề xuất kinh tế của ông Trump có thể mang tính lạm phát. Việc phát các khoản chi trả 2.000 USD sẽ kích thích cầu tiêu dùng mà không làm tăng nguồn cung tương ứng.

KINH TẾ HỌC 101

Nếu từng học Kinh tế học 101, người ta sẽ biết đây là công thức dẫn tới giá cả tăng cao. Khi người dân có nhiều thu nhập khả dụng hơn, họ sẽ chi tiêu nhiều hơn. Nếu các nhà cung cấp không kịp điều chỉnh để đáp ứng nhu cầu tăng lên, sự khan hiếm của một số mặt hàng sẽ đẩy giá trị của chúng lên cao, khiến người tiêu dùng phải trả giá đắt hơn.

Việc bổ nhiệm một chủ tịch Fed ủng hộ lãi suất thấp cũng có thể khiến lạm phát đi lên, nếu ủy ban thiết lập lãi suất của Fed đi theo định hướng của vị chủ tịch mới. Lãi suất thấp giúp giảm chi phí vay vốn của doanh nghiệp, tạo điều kiện để các công ty có thêm nguồn lực chi tiêu. Tương tự người tiêu dùng, doanh nghiệp cũng có thể làm trầm trọng thêm sự mất cân đối cung - cầu, kéo theo giá cả tăng lên.

Fed từng bị chỉ trích rộng rãi vì duy trì lãi suất thấp quá lâu và phản ứng chậm trước cuộc khủng hoảng lạm phát. Chủ tịch Fed Jerome Powell khi đó từng gọi lạm phát là tạm thời, cho rằng giá cả tăng không đòi hỏi Fed phải phản ứng nhanh - một quyết định mà sau này ông thừa nhận là sai lầm.

Giờ đây, ông Trump đang kêu gọi lặp lại những động thái mà chính quyền Joe Biden luôn thúc đẩy, bao gồm lãi suất thấp, tăng trưởng mạnh và nhiều tiền mặt hơn trong túi người dân Mỹ.

Tuy nhiên, ông Trump lại đưa vào một yếu tố phức tạp mà thời ông Biden không phải đối mặt, đó là các mức thuế quan lịch sử đang khiến giá cả duy trì ở mức cao.

Thuế quan không gây ra tình trạng lạm phát phi mã như một số nhà kinh tế từng cảnh báo hồi đầu năm. Nhưng Chủ tịch Fed Jerome Powell cho biết trong tháng này rằng thuế quan là nguyên nhân duy nhất khiến lạm phát vẫn cao hơn mục tiêu dài hạn 2% của Fed. Chỉ số giá tiêu dùng của Mỹ trong tháng 11 tăng 2,7% so với cùng kỳ năm trước.

Ông Trump thừa nhận việc hạ lãi suất và tung ra các gói kích thích có thể gây ra vấn đề trong tương lai. Ông nói rằng nếu lạm phát trở thành mối lo do các chính sách mà ông đang thúc đẩy, Fed hoàn toàn có thể nâng lãi suất vào thời điểm thích hợp.

Tuy nhiên, theo ông, thời điểm đó chưa phải là bây giờ. Trong lúc này, Fed nên tập trung thúc đẩy tăng trưởng, ông nhấn mạnh.

“Mỹ nên được tưởng thưởng vì THÀNH CÔNG, chứ không phải bị kéo xuống vì điều đó. Bất kỳ ai không đồng ý với tôi sẽ không bao giờ trở thành Chủ tịch Fed!”, ông Trump thẳng thắn viết.

Cuối cùng, có khả năng ông Trump sẽ đạt được điều mình mong muốn. Fed được dự báo sẽ giữ nguyên lãi suất cho tới giữa năm 2026 nhằm hỗ trợ thị trường lao động đang suy yếu. Nhưng nếu thị trường việc làm tiếp tục xấu đi, Fed có thể không còn lựa chọn nào khác ngoài việc cắt giảm lãi suất - ngay cả khi điều đó đi kèm với nguy cơ giá cả tăng cao hơn.

Lan Anh