OpenAI phản bội lời thề

Sam Altman, CEO OpenAI. Ảnh: Bloomberg.

OpenAI vừa tuyên bố thay đổi cấu trúc, tách thành một quỹ phi lợi nhuận và công ty vì lợi nhuận. Định hướng sứ mệnh công ty thương mại mới vẫn do tổ chức phi lợi nhuận kiểm soát. Điều này cho phép OpenAI hoạt động tương tự công ty truyền thống, song vẫn có thể huy động hàng tỷ USD để cải thiện cơ sở hạ tầng, phát triển mô hình AI mới.

Theo New York Times, động thái này được kỳ vọng mở ra chặng đường phát triển mới của OpenAI. Không chỉ cho phép huy động vốn hay cơ hội chào bán cổ phiếu, sự thay đổi còn nhấn mạnh vị thế công ty trong lĩnh vực AI, cạnh tranh sòng phẳng với những cái tên lớn như Google, Amazon và Meta.

OpenAI bị "chia đôi"

Kế hoạch thay đổi cấu trúc của OpenAI được CEO Sam Altman và ban lãnh đạo cân nhắc trong 18 tháng.

Theo cấu trúc mới, OpenAI thành lập công ty phúc lợi cộng đồng (Public Benefit Corporation - PBC), hoạt động vì lợi nhuận với mục tiêu tạo lợi ích cho cộng đồng và xã hội. Các đối thủ của OpenAI như Anthropic và xAI cũng vận hành theo cấu trúc tương tự.

OpenAI cho biết đã hoàn tất tái cấu trúc sau khi làm việc với các tổng chưởng lý tại Delaware (nơi thành lập) và California (nơi đặt trụ sở chính). Một số họ từng bày tỏ quan ngại về tính an toàn của ChatGPT, công cụ do OpenAI phát triển.

Trong cuộc phỏng vấn với New York Times, Rob Bonta, Tổng chưởng lý California, lo lắng cách ChatGPT tương tác với người dùng trẻ tuổi.

“OpenAI là tổ chức phi lợi nhuận đã đăng ký hoạt động tại California. Điều đó đồng nghĩa chúng tôi phải đảm bảo họ hoạt động đúng tôn chỉ, bao gồm mang đến lợi ích cho toàn nhân loại”, ông Bonta nhấn mạnh.

Logo của OpenAI. Ảnh: Bloomberg.

Dù vậy, ông chấp nhận để OpenAI thay đổi cấu trúc. Tổ chức phi lợi nhuận từng nắm quyền kiểm soát OpenAI giờ đây mang tên OpenAI Foundation.

Với việc nhận cổ phần 130 tỷ USD trong công ty mới (tương đương 26%), OpenAI Foundation trở thành quỹ lớn nhất nước Mỹ, vượt qua con số 86 tỷ USD của Gates Foundation, thành lập bởi tỷ phú Bill Gates và vợ cũ Melinda.

Theo nguồn tin thân cận, Altman không nắm giữ lượng lớn cổ phần trong nhánh vì lợi nhuận. Trên thực tế, ông cũng không nắm nhiều cổ phần trong cơ cấu cũ, ngoại trừ khoản đầu tư bởi vườn ươm Y Combinator nơi Altman từng làm chủ tịch.

Tổ chức phi lợi nhuận OpenAI Foundation sẽ kiểm soát công ty vì lợi nhuận, mang tên OpenAI Group PBC. Microsoft sẽ nắm giữ khoảng 135 tỷ USD cổ phần trong công ty mới, tương đương 27%. Trong khi đó, 47% còn lại do các nhân viên, cựu nhân viên và nhà đầu tư nắm giữ.

Những thay đổi lớn

Hội đồng quản trị tại nhánh phi lợi nhuận (OpenAI Foundation) sẽ bổ nhiệm toàn bộ thành viên từ tổ chức vì lợi nhuận (OpenAI Group PBC), song có thể thay thế bất kỳ lúc nào.

Ngược lại, thành viên trong hội đồng quản trị phi lợi nhuận cũng tham gia đội ngũ tại công ty thương mại trừ Zico Kolter. Ông sẽ giữ vai trò quan sát viên (không có quyền biểu quyết) trong hội đồng quản trị nhánh vì lợi nhuận, vừa giám sát Ủy ban An toàn và Bảo mật tại tổ chức phi lợi nhuận.

Một số nhà phân tích bày tỏ không hài lòng với cấu trúc mới của OpenAI. Trong đó, Robert Weissman, đồng sáng lập Public Citizen, tổ chức phi lợi nhuận vì khách hàng, cho rằng cấu trúc này vẫn là “bình mới rượu cũ”.

“OpenAI vẫn nỗ lực duy trì nguyên trạng, trong đó nhánh phi lợi nhuận phục vụ theo yêu cầu của bên vì lợi nhuận, tuy tổ chức phi lợi nhuận được cho sẽ kiểm soát hoạt động của công ty thương mại”, Weissman nhấn mạnh.

Vào tháng 3, tập đoàn SoftBank của Nhật Bản và một số nhà đầu tư đồng ý rót 40 tỷ USD vào OpenAI. Nếu không áp dụng cơ cấu mới vào cuối năm, SoftBank có quyền cắt số tiền từ 30 tỷ USD còn 20 tỷ USD. Theo thông tin mới nhất, công ty Nhật Bản chấp nhận giữ nguyên mức đầu tư bởi OpenAI đã tái cấu trúc.

OpenAI vẫn duy trì quan hệ hợp tác với Microsoft. Ảnh: Microsoft.

OpenAI cũng đàm phán lại thỏa thuận với Microsoft. Hợp đồng cũ cho phép Microsoft tiếp cận không hạn chế công nghệ của OpenAI để bán cho khách hàng, ứng dụng trên sản phẩm của công ty đến năm 2030.

Quyền truy cập vào công nghệ tiên tiến cho Microsoft sẽ bị thu hồi nếu hội đồng quản trị tuyên bố OpenAI đạt đến trình độ AI tổng quát (AGI), về cơ bản là cỗ máy có tư duy giống hệt não người.

Trong hợp đồng mới, quyền truy cập của Microsoft được kéo dài đến 2032. Công ty vẫn có thể tiếp cận công nghệ sau khi OpenAI đạt AGI, với điều kiện cần thiết lập “các rào cản an toàn phù hợp”. Việc OpenAI có đạt AGI hay không sẽ do hội đồng độc lập đánh giá.

Tuy nhiên, Microsoft sẽ không có quyền tiếp cận phần cứng do OpenAI phát triển. Hiện tại, công ty đang hợp tác với nhà thiết kế Jony Ive cho thiết bị AI di động.

Theo hợp đồng mới, OpenAI có quyền phát triển sản phẩm cùng đối tác khác. Ngược lại, Microsoft có thể độc lập (hoặc hợp tác với công ty khác) để tự xây dựng AGI.

OpenAI cũng cam kết chi 250 tỷ USD mua năng lực tính toán từ Microsoft, được tự do ký hợp đồng với những công ty dịch vụ đám mây khác. Trước đây, OpenAI cần sự chấp thuận từ Microsoft nếu muốn ký thỏa thuận với đối tác ngoài.

Không khỏi lo ngại

OpenAI cũng có khả năng chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO), dù các lãnh đạo công ty né tránh chủ đề này.

Những năm gần đây, không nhiều công ty chọn IPO quy mô lớn do nhà đầu tư tập trung tìm kiếm lợi nhuận. Tuy nhiên theo New York Times, sự ủng hộ từ nhà đầu tư đại chúng trong lĩnh vực tiền mã hóa và AI có thể tạo cơ hội cho OpenAI.

Giữa năm ngoái, tỷ phú Elon Musk đã kiện OpenAI, ngăn công ty chuyển cơ cấu sang vì lợi nhuận. Hiện tại, ngày xét xử vụ kiện chưa được ấn định.

Từ trái sang: Sam Altman (CEO OpenAI), Masayoshi Son (CEO SoftBank) và Larry Ellison (Chủ tịch Oracle). Ảnh: New York Times.

Cuối năm ngoái, Meta gửi thư đến Tổng chưởng lý Bonta. Công ty yêu cầu ngăn chặn OpenAI tái cấu trúc do có thể tạo tiền lệ xấu, chẳng hạn như startup hưởng lợi từ cấu trúc phi lợi nhuận khi mới thành lập, sau đó từ bỏ cơ cấu khi tiềm năng thu lời lớn.

Vào tháng 8, OpenAI vướng bê bối khi một cặp vợ chồng tại California khởi kiện công ty, cáo buộc ChatGPT liên quan đến cái chết của con trai họ.

Chia sẻ với New York Times, ông Bonta và Tổng chưởng lý Kathy Jennings đã thảo luận chủ đề trên với Altman. Dù “phấn khích” với những thay đổi sắp tới trên ChatGPT, cơ quan này vẫn phải đánh giá xem kế hoạch diễn ra như thế nào.

Phúc Thịnh