Oxy chợ 'đen' ở Ấn Độ

Đối với nhiều người ở Ấn Độ, khả năng tiếp cận oxy và các bình oxy y tế là vấn đề sinh tử. Nhu cầu hàng ngày đối với oxy y tế của Ấn Độ là 2 triệu bình oxy tiêu chuẩn.

Đây là mức cao nhất trên thế giới, sau khi Ấn Độ bị vỡ trận vì COVID-19. Và theo quy luật, cái gì khan hiếm thì sẽ có chợ “đen”.

Theo dữ liệu do tổ chức phi lợi nhuận PATH công bố, nhu cầu hàng ngày của Ấn Độ gấp 5 lần so với Brazil. Nhu cầu này đã thúc đẩy thị trường chợ “đen” - vốn không được kiểm soát chặt chẽ - phát triển mạnh và chỉ những người giàu có mới có thể mua được oxy trong khi đó các gia đình nghèo dễ bị lừa đảo. Sự việc cũng dẫn đến việc người Ấn Độ thử nghiệm chế tạo máy thở oxy nguy hiểm… tại nhà.

Một bệnh nhân COVID-19 với sự hỗ trợ oxy riêng đang đợi để được nhập viện ở Ahmedabad, Ấn độ, ngày 30-4-2021.

Divyansh Pandey, 25 tuổi - tình nguyện viên từ bang Uttar Pradesh, miền bắc Ấn Độ - cho biết: "Trên thị trường chợ đen, một bình oxy thường có giá khoảng 6.000 đến 10.000 Rs (81 đến 135 USD), tùy thuộc vào kích cỡ nhưng hiện thời có giá từ 60.000 đến 100.000 Rs (812 USD đến 1.354 USD)".

Pandey đã giúp hàng chục bệnh nhân COVID-19 tìm được giường bệnh, bình oxy, và các loại thuốc như remdesivir và tocilizumab. Pandey cho biết ông buộc phải xem xét nguồn cung từ thị trường chợ đen sau nhiều lần thất bại trong việc tìm kiếm các nguồn này với giá gốc.

Pandey bình luận: "Điều đáng buồn nhất là thị trường chợ đen đang diễn ra công khai và những người tích trữ không sợ hãi khi chia sẻ công khai số lượng của họ trên phương tiện truyền thông xã hội. Có các tổ chức phi chính phủ và các nguồn chính thức cung cấp các nguồn này miễn phí hoặc với giá gốc, nhưng chúng thường cạn kiệt trong vòng một giờ".

Các bệnh viện ở Ấn Độ hiện đang phải vật lộn để tìm nguồn oxy. Hàng chục bệnh nhân đã chết trong bệnh viện vì nguồn cung cấp oxy cạn kiệt, và hàng nghìn gia đình đang tìm kiếm giường bệnh có oxy trên mạng xã hội trong cảnh tuyệt vọng.

Khi số ca bệnh hàng ngày của đất nước tiếp tục tăng lên hơn 350.000 ca mỗi ngày, các chuyên gia nhấn mạnh rằng các ca tử vong liên quan đến COVID-19 ở Ấn Độ phần lớn là do thiếu giường dưỡng khí và thuốc men. Giá thị trường chợ đen trung bình của một bình oxy y tế cao hơn thu nhập trung bình hàng tháng của 1% người giàu nhất đất nước.

Saket Gokhale, một nhà báo và nhà hoạt động, nói: "Có nhiều bệnh nhân không có giường bệnh hoặc phải xuất viện sớm vì nhường chỗ cho những trường hợp cần được chăm sóc y tế. Và đây là những người đưa ra các cảnh báo".

Theo Gokhale, người thường xuyên sử dụng quyền được thông tin (RTI) của Ấn Độ để thu thập dữ liệu, không có hệ thống dữ liệu tập trung nào lập hồ sơ cụ thể về số tấn oxy đang được sử dụng ở Ấn Độ.

"Điều 21 trong hiến pháp của Ấn Độ đảm bảo quyền được sống, vì vậy việc từ chối cung cấp oxy cho ai đó đang đứng trước bờ vực tử vong là tội giết người. Nhưng việc thiếu một chương trình liên quan đến việc sử dụng máy thở oxy cho những bệnh nhân cách ly tại nhà đã khiến họ phải tuân theo bất cứ hướng dẫn nào có sẵn".

Trong khi văn phòng Thủ tướng Narendra Modi thông báo rằng sản lượng oxy của đất nước đã tăng 60% để đáp ứng khủng hoảng, các tình nguyện viên và nhà cung cấp oxy chỉ ra rằng những vấn đề hậu cần có thể ngăn cản oxy đến tay những người cần.

Nhà hoạt động Aparna Jain tiết lộ: "Chúng tôi không có đủ xe tải đông lạnh để chở oxy, và sau đó có những trường hợp như một chiếc xe chở dầu bị dừng lại khi đang đi từ Gurgaon ở Haryana đến Delhi, nơi có nhu cầu cao".

Tình trạng thiếu oxy đã khiến nhiều người Ấn Độ liều lĩnh thử nghiệm chế tạo máy thở ôxy tại nhà. Đầu tháng 5-2021, người dùng YouTube lan truyền video hướng dẫn mọi người cách tạo oxy bằng các nguồn dễ kiếm tại nhà. Nhiều người trong số họ chỉ là học sinh trung học.

Người dân chờ đợi để nạp đầy bình oxy y tế cho bệnh nhân Covid-19 tại một trạm nạp oxy ở Allahabad vào ngày 24-4-2021.

Kritarth Tiwari , một thanh niên 16 tuổi đến từ Uttar Pradesh, người có video YouTube có hơn 50.000 lượt xem, chia sẻ: "Chúng tôi tạo ra oxy trong phòng thí nghiệm trước khi sử dụng quá trình điện phân và các hóa chất dễ dàng có sẵn như thuốc tím và hydrogen peroxide".

Tiwari sau đó thực hiện một video tiếp theo hướng dẫn mọi người cách lọc oxy để sử dụng trong y tế và tránh nguy cơ phản ứng tỏa nhiệt bằng cách sử dụng túi đá.

"Hai người đã liên hệ với tôi và nói rằng việc xem video của tôi và làm theo hướng dẫn có hiệu quả với các thành viên trong gia đình họ, trong đó một số người mắc COVID-19", Rahul Soni, một YouTuber khác đã có hơn 300.000 lượt xem video của mình, nói.

Tuy nhiên, các chuyên gia đã cảnh báo không nên làm những thí nghiệm như vậy ở nhà vì chúng có thể dẫn đến những vụ nổ nguy hiểm. YouTube đã gỡ cả hai video xuống do vi phạm nguyên tắc cộng đồng.

Đầu tháng 5-2021, Tòa án Cấp cao Delhi ra lệnh cho chính quyền các bang Ấn Độ trừng phạt nghiêm khắc hành vi buôn bán bất hợp pháp các nguồn oxy. Nhưng ngay cả khi cảnh sát đã bắt giữ một số nhà cung cấp chợ đen ở Delhi, cuộc tranh giành ngầm vẫn tiếp tục.

Giới chuyên gia cho rằng có thể tránh được sự thiếu hụt lớn này với các hệ thống quản lý và quy hoạch tốt hơn. Trong khi Gokhale nhận định điều này sẽ không giải quyết được tình trạng thiếu oxy tổng thể - điều mà chính phủ phần lớn phủ nhận. Gokhale cho rằng chính phủ nên chỉ định các nhà phân phối cụ thể và ít nhất là công bố danh sách các nguồn đáng tin cậy.

Diên San (tổng hợp)