Pakistan khôn ngoan trước Trump 2.0

Tổng thống Mỹ Donald Trump nhìn Thủ tướng Pakistan Shehbaz Sharif phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh về Gaza ở Ai Cập hôm 13/10. Ảnh: Reuters.

Khi Tổng thống Mỹ Donald Trump ăn mừng trước các nhà lãnh đạo thế giới sau lệnh ngừng bắn ở Dải Gaza hôm 13/10, ông đã dành lời khen cho một nhân vật quân sự ở Pakistan.

Sau đó, ông Trump nhường bục phát biểu cho Thủ tướng Shehbaz Sharif, người có bài phát biểu khen ngợi những nỗ lực trung gian cho lệnh ngừng bắn của Mỹ. Cùng ngày, ông Sharif một lần nữa tuyên bố về ý định đề cử chính trị gia Mỹ cho giải Nobel Hòa bình

Theo CNN, một năm trước, cảnh tượng này là điều không tưởng.

Washington từ lâu giữ khoảng cách với Islamabad, vì tình hình bất ổn chính trị dai dẳng và cáo buộc Pakistan có liên hệ với các nhóm khủng bố Hồi giáo bị Mỹ trừng phạt. Ngoài ra, Pakistan cũng là đồng minh thân cận với Trung Quốc.

Cựu Tổng thống Joe Biden thậm chí còn chưa từng gọi điện cho 2 đời thủ tướng Pakistan trong 4 năm tại nhiệm. Sau cuộc rút quân hỗn loạn của Mỹ khỏi Afghanistan năm 2021, ông khiến Pakistan nổi giận khi gọi nước này là "một trong những quốc gia nguy hiểm nhất thế giới".

Tuy nhiên, Pakistan đã chứng minh cho nhiều quốc gia thấy cách ứng phó với một Trump 2.0 khó đoán. Giới lãnh đạo thường xuyên tới Nhà Trắng. Quân đội chờ mua lô tên lửa Raytheon mới do Mỹ sản xuất. Phái đoàn thương mại đàm phán được mức thuế quan thấp hơn đáng kể so với đối thủ Ấn Độ.

Cho đến nay, phương pháp ngoại giao của Pakistan đang nhận được sự hoan nghênh trong nước. Tuy nhiên, điều này cũng chọc giận Ấn Độ, quốc gia bị áp mức thuế quan khổng lồ vì mua dầu Nga.

Một nhân vật quan trọng

Giới phân tích cho rằng trong bối cảnh quan hệ Mỹ - Pakistan đang ấm lên, Thống chế Asim Munir, người đứng đầu quân đội Pakistan, từ lâu đóng vai trò quan trọng trong nền chính trị thường xuyên biến động của nước này.

Ông Munir từng điều hành Cơ quan tình báo Liên quân (ISI) trước khi trở thành tướng lĩnh cấp cao vào năm 2022. Nhiều người nhận xét vị tướng này là một người đàn ông bí ẩn, một ẩn số, luôn tỉ mỉ kiểm soát hình ảnh bản thân trước công chúng.

Hồi tháng 5, ông trở thành tâm điểm chú ý khi Pakistan xung đột bốn ngày với Ấn Độ. Ông Trump đã vào cuộc, kêu gọi cả hai bên ngừng giao tranh. Sau đó, Pakistan nhanh chóng và công khai ủng hộ tuyên bố Mỹ góp công giúp 2 bên ngừng đối đầu, và trở thành quốc gia đầu tiên đề cử ông Trump cho giải Nobel Hòa bình trong nhiệm kỳ thứ 2.

Trong khi đó, Ấn Độ liên tục phủ nhận tổng thống Mỹ đóng góp cho lệnh ngừng bắn, khẳng định họ đàm phán trực tiếp với Pakistan.

Mỹ và Pakistan gần gũi trong nhiệm kỳ thứ 2 của ông Trump. Ảnh: Reuters.

Pakistan khẳng định đã bắn hạ 7 máy bay Ấn Độ trong cuộc xung đột hồi tháng 7 và ông Trump nhiều lần nhắc tới con số này trước công chúng. Ấn Độ chưa bao giờ xác nhận và ban đầu còn nhấn mạnh không có máy bay nào bị phá hủy.

Vài ngày sau, ông Munir - người vừa được thăng hàm Thống chế - đã đến Washington. Ông ăn trưa cùng ông Trump trong chuyến thăm đầu tiên của một tư lệnh quân đội Pakistan tới Nhà Trắng mà không có quan chức dân sự tháp tùng.

“Ông Trump luôn nói mình không thích kẻ thua cuộc. Vì vậy, ông ấy nhìn thấy Thống chế Asim Munir là một người chiến thắng, một người sẵn sàng đưa ra quyết định nhanh chóng. Họ hẳn đã chung quan điểm khi thảo luận về lệnh ngừng bắn”, nhà phân tích Shuja Nawaz chia sẻ.

Những lá bài mặc cả

Mỹ rõ ràng nhìn thấy mối quan hệ chặt chẽ giữa Pakistan với vùng Vịnh và thế giới Hồi giáo.

“Tình hình thế giới hiện nay mang lại lợi thế cho Pakistan nhờ vị trí địa lý, cũng như mối quan hệ đối tác chặt chẽ với nhiều bên liên quan chủ chốt tại khu vực này”, Michael Kugelman - nghiên cứu viên cao cấp tại Quỹ châu Á - Thái Bình Dương - cho biết.

Ông Kugelman cũng trích dẫn “mối quan hệ khá suôn sẻ” giữa Pakistan và Iran, đồng thời cho biết thêm với chính quyền Trump, Pakistan “có thể hỗ trợ truyền tải thông điệp từ Washington đến Tehran”.

Trong lịch sử, Pakistan từng hỗ trợ Mỹ đối thoại. Năm 1971, Pakistan giúp sắp xếp chuyến thăm bí mật của cựu Ngoại trưởng Henry Kissinger từ Islamabad đến Bắc Kinh, một chuyến đi đưa Washington bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng lá bài có sức nặng nhất của Pakistan chính là khả năng tiếp cận nguồn đất hiếm. Trung Quốc gần như nắm giữ độc quyền nguồn cung toàn cầu của nhóm 17 loại khoáng sản, đặc biệt trong lĩnh vực chế biến và tinh chế.

Do đó, Pakistan - quốc gia có khoảng 8.000 tỷ USD tài nguyên khoáng sản chưa được khai thác - tích cực quảng bá bản thân là “trung tâm khoáng sản quan trọng”, và đã thu hút sự chú ý của ông Trump.

Trong cuộc họp tại Phòng Bầu dục hồi tháng 9, tướng Munir đã trao tặng ông Trump một chiếc hộp gỗ lấp lánh các mẫu khoáng sản từ Pakistan.

Tổng thống Donald Trump gặp Thủ tướng Shehbaz Sharif và Thống chế Asim Munir tại Nhà Trắng hôm 25/9. Ảnh: White House.

Cùng tháng, công ty US Strategic Metals thông báo nhận được lô hàng đầu tiên "các nguyên tố đất hiếm làm giàu và khoáng sản quan trọng" từ Pakistan, thuộc một phần khuôn khổ hợp tác trị giá 500 triệu USD. Tuyên bố không nêu rõ khối lượng, nhưng trong đó gồm antimon - thường dùng làm chất chống cháy cho nhựa và một chất tạo hợp kim - đồng cô đặc, và các nguyên tố đất hiếm với neodymium và praseodymium.

Chỉ một tháng sau, Mỹ thông báo phê duyệt việc bán Tên lửa không đối không tầm trung tiên tiến (AMRAAM) của Raytheon cho Pakistan.

Với một số người, vai trò nổi bật của ông Munir trong nỗ lực thắt chặt quan hệ với Mỹ làm dấy lên lo ngại về ảnh hưởng của quân đội với nền chính trị Pakistan. Sau khi giành độc lập năm 1947, Pakistan chứng kiến 3 cuộc đảo chính. Kể từ khi Hiến pháp hiện hành có hiệu lực vào năm 1973, chưa thủ tướng nào hoàn thành trọn vẹn nhiệm kỳ 5 năm.

Ngoài ra, chuyên gia nhận định sự nồng ấm này cũng có giới hạn. Husain Haqqani, cựu Đại sứ Pakistan tại Mỹ, cho biết mối quan hệ phụ thuộc vào ông Trump.

"Trump là một tổng thống phi truyền thống. Ông ấy đang thích Pakistan vì Pakistan cũng thích ông ấy và dành rất nhiều lời khen có cánh, trong đó có đề cử giải Nobel Hòa bình”, ông Haqqani nói.

Trí Ân