Phải là nhu cầu tự thân của doanh nghiệp

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Phó tổng Thanh tra Chính phủ Trần Ngọc Liêm nhấn mạnh, từ nhiều năm nay, Đảng và Nhà nước Việt Nam luôn chú trọng công tác PCTN với việc ban hành các Nghị quyết của Trung ương Đảng, Luật PCTN, Chiến lược quốc gia về PCTN và nhiều quyết sách khác.

Nhiều vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm đã được điều tra, xử lý nghiêm minh, được dư luận xã hội đồng tình ủng hộ, đã thể hiện rõ quyết tâm chính trị của Đảng, Nhà nước trong phòng, chống tham nhũng.

“Thực tiễn hiện nay, tham nhũng là một vấn nạn và thách thức đối với DN hoạt động kinh doanh ở Việt Nam. Trong bối cảnh tham nhũng trong khu vực tư đang ngày càng phát triển và có nguy cơ gây ra hệ lụy nghiêm trọng đối với sự ổn định, phát triển kinh tế - xã hội, một yêu cầu tất yếu đặt ra đó là phòng, chống tham nhũng trong khu vực tư”, Phó tổng Thanh tra Trần Ngọc Liêm nói.

Bà Catherine Phương, Trợ lý đại diện thường trú UNDP Việt Nam cho rằng: “Việc thực hiện pháp luật đòi hỏi nỗ lực không chỉ nỗ lực từ phía Chính phủ mà còn từ phía DN. DN cần đóng vai trò chủ động và tích cực trong thực hiện pháp luật và quy định, đồng thời phải đảm bảo thúc đẩy công bằng, bao trùm, liêm chính, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong chính hoạt động kinh doanh của mình”.

Diễn đàn doanh nghiệp về PCTN trong DN, tổ chức khu vực ngoài nhà nước. Ảnh: P.Thảo

Cũng theo bà Catherine Phương, quản trị kém và tham nhũng là nguy cơ với phát triển kinh tế xã hội, không chỉ với Việt Nam mà cả khu vực Asean. Tham nhũng thường được nhắc tới như là các trở ngại quan trọng nhất trong kinh doanh. Trong khi đó, thực tế cho thấy, liêm chính trong kinh doanh có thể giúp thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài nhiều hơn, và các DN có liêm chính thu hút được nhiều nhân tài hơn.

“Tình hình tham nhũng ở khu vực ngoài Nhà nước đã và đang có những ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất kinh doanh, đến hoạt động cạnh tranh lành mạnh giữa các DN. Và nó ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của các cơ quan Nhà nước, ảnh hưởng đến hiệu quả phòng chống tham nhũng”, ông Nguyễn Thanh Hải – Viện trưởng Viện Nghiên cứu thanh tra và phòng chống tham nhũng, phát biểu.

Ở một phía DN là nạn nhân của tham nhũng, DN bị công chức, viên chức Nhà nước gây khó dễ, vòi vĩnh, đòi hỏi. Nhưng DN cũng chính là tác nhân, là người tiếp tay cho tham nhũng khi DN thực hiện các hành vi hối lộ, đưa lót tay, chung chi…

Ông Florian Beraneck, chuyên gia UNDP cho biết, có trường hợp tham nhũng xảy ra giữa các DN với nhau, như thông thầu, rửa tiền, sử dụng giấy tờ giả, lừa đảo… gây thiệt hại cho hai bên hoặc bên thứ ba, hoặc cho chính DN đó. “Liêm chính trong kinh doanh còn quan trọng hơn phòng chống tham nhũng”, ông Florian Beranek nói.

Ông nhấn mạnh, ở một môi trường có nhiều cơ hội cho tham nhũng thì lòng tham nảy sinh. Vì vậy để phòng chống tham nhũng thì tốt nhất là xây dựng một môi trường minh bạch, liêm chính nơi mà tham nhũng không có cơ hội.

Ông Hoàng Hải Vương, GĐ vùng Đông Bắc Ngân hàng thương mại CP quốc tế Việt Nam VIB nhìn nhận, PCTN trước hết là nhu cầu tự thân của các DN, bởi lẽ tham nhũng gây ra chi phí rất cao cho bản thân cá nhân và DN, bên cạnh các tổn thất khác của thị trường và Nhà nước.

Dưới góc độ kinh tế, tham nhũng trong khu vực tư sẽ làm tăng chi phí và giảm đáng kể lợi nhuận của DN, hình thành thói quen kinh doanh thiếu lành mạnh, méo mó bản chất các quan hệ kinh tế. “Trong hội nhập, các DN để phát triển bền vững, bảo tồn và phát huy các giá trị cốt lõi của mình thì cần phải dựa trên các nguyên tắc liêm chính”, ông Vương nói.

Theo ông Vương, để PCTN khu vực ngoài nhà nước, Chính phủ phải tăng cường cải cách hơn nữa TTHC, cắt giảm điều kiện kinh doanh không cần thiết, hoàn thiện Chính phủ điện tử để tăng cường tính minh bạch. Đồng thời, cơ quan Nhà nước thiết lập “danh sách đen” những DN liên quan đến tham nhũng và công khai thông tin trong cộng đồng DN.

Còn theo ông Trương Quốc Hưng, Trưởng phòng pháp chế Cty CP đầu tư, thương mại và dịch vụ Vinacomin, để thực hiện tốt hơn công tác PCTN trong khu vực ngoài Nhà nước, cần ban hành quy định xử phạt hành chính với các hành vi vi phạm về phòng ngừa tham nhũng và tăng cường thanh, kiểm tra thực hiện các quy định này.

TS Trần Đức Lượng, nguyên Phó tổng Thanh tra Chính phủ cũng cho rằng, cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến cho các DN, tổ chức để dần thay đổi nhận thức, để tự thân DN thấy việc đảm bảo liêm chính, PCTN là nhu cầu của chính mình. Đồng thời, có hướng dẫn cụ thể chi tiết hơn về các biện pháp PCTN bắt buộc với DN và có biện pháp hỗ trợ DN trong tổ chức thực hiện.

Điều tra trong khuôn khổ sáng kiến “Xây dựng năng lực cho các DN nhỏ và vừa phòng ngừa tham nhũng” cho biết, khi được hỏi về hình thức đối phó với các hành vi đòi hối lộ, có đến 31% DN sẵn sàng đưa hối lộ, 47% DN đưa hối lộ nhưng sẽ thỏa thuận để để có một dàn xếp có lợi hơn;

Chỉ khoảng 1/3 DN nghĩ đến việc sử dụng các cơ chế chính thức như tìm kiếm trợ giúp từ các cơ quan có thẩm quyền hay các hiệp hội, trong khi đa số các DN tìm cách tự giải quyết. Đây cũng là dấu hiệu cho thấy các DN chưa thật sư tin tưởng vào khả năng bảo vệ hoặc trợ giúp của hệ thống pháp luật, cơ quan thi hành pháp luật và các hiệp hội kinh doanh.

Phương Thảo