Phần 2: Những chuyến tuần tra dài ngày tại biên giới

(NLĐO)- Trong tuyến tuần tra dài ngày cuối cùng ở vùng biên giới Nam Sudan, tuyến đường chưa có đội nào đi trước nên không có báo cáo sau tuần tra, và cả đoàn 55 người, chỉ có Trung tá Vũ Thị Kim Oanh là nữ.

Tại Phái bộ gìn giữ hòa bình Liên Hiệp Quốc (GGHB LHQ) ở Cộng hòa Nam Sudan (UNMISS), Trung tá Vũ Thị Kim Oanh là quan sát viên quân sự (UNMOS), thực hiện sứ mệnh gìn giữ hòa bình LHQ mà Đảng, Nhà nước và Quân đội nhân dân Việt Nam giao phó.

Chuyến bay đổi quân và tuần tra dài ngày tại biên giới

Tất cả các quan sát viên quân sự đang công tác tại Phòng quan sát viên quân sự Phân khu Juba (Trung tâm Xích Đạo) - Thủ đô của Nam Sudan nhiệm kỳ 12 tháng đều được triển khai tới Yei - vùng biên giới Nam Sudan - trong 6 tuần.

Trung tá Vũ Thị Kim Oanh chuẩn bị lên chuyến bay đổi quân, luân phiên thực hiện nhiệm vụ tại Yei. Ảnh: NVCC

Ngày 23-11-2021, là ngày đến lượt Trung tá Vũ Thị Kim Oanh luân phiên thực hiện nhiệm vụ tại Yei.

Yei là một tỉnh biên giới nằm ở phía Tây Nam của Nam Sudan, cách Thủ đô Juba chừng 200 km, có biên giới với nước Cộng hòa Congo và Uganda. Thời tiết và khí hậu ở đây so với thủ đô Juba là khá lý tưởng. Nhiệt độ ban ngày thường từ 33-37 độ, ban đêm chỉ từ 22 độ trở xuống, dân cư thưa nên không khí khá trong lành, ít bụi. Tuy nhiên, do địa hình khu vực biên giới nên gần như tất cả các tuyến đường đều xấu và rất khó di chuyển, đặc biệt với các đội tuần tra (chỉ có thể đi được vào mùa khô, còn mùa mưa sẽ là một thách thức không nhỏ và nhiều chuyến tuần tra thường bị hủy bỏ do điều kiện đường sá không cho phép).

Với Trung tá Oanh, chuyến công tác dài ngày là một trải nghiệm thú vị. Cùng đi hôm đó là Đại tá Nick Bolton người Úc - Trưởng phòng quan sát viên quân sự Phân khu Juba và Đại úy Diana người Đức.

Cả đoàn ra sân bay từ 8 giờ sáng để làm check-in. "Trong lúc chờ đợi lên máy bay, biết chúng tôi lần đầu tiên đi bằng máy bay trực thăng, Đại tá Bolton đã nói với chúng tôi, đi trực thăng rất ồn và nóng, các bạn nên ngồi phía dưới máy bay để có thể mở cửa sổ. Tôi nói, cảm ơn ông, ông là người từng trải, nhiều kinh nghiệm nên chúng tôi sẽ theo ông. Thế là ông ấy đi thẳng xuống phía cuối máy bay và nói với nhân viên bay để chỗ cho bạn người Đức và tôi"- Trung tá Oanh kể.

Trung tá Oanh trong chuyến bay đổi quân. Ảnh: NVCC

Cảm giác lần đầu tiên đi máy bay trực thăng cũng thật thú vị. Vali, hàng kiện của hành khách được trùm bằng tấm lưới chắc chắn ở giữa máy bay, cao tầm ngang mặt người ngồi, đủ để hai bên có thể nhìn thấy nhau, hai bên là hai hàng ghế áp lưng vào thành máy bay đủ cho mỗi bên 10 người và 1 nhân viên điều hành. Sau khi ổn định chỗ ngồi, nhân viên điều hành có màn chào đón hành khách và phát cho mỗi người một tai nghe chống ồn. Tuy nhiên, với trung tá Oanh, là lần đầu nên chị không cần dùng đến vì muốn cảm nhận sự khác biệt của máy bay trực thăng.

Quãng đường từ Thủ đô Juba tới Yei chỉ khoảng gần 200 km nhưng nếu đi bằng đường bộ sẽ mấy từ 2 đến 3 ngày vì đường rất xấu, không may gặp mưa thì chỉ có dừng giữa đường, vì thế trực thăng là phương tiện chủ yếu của tuyến này. Chỉ sau 45 phút, chiếc trực thăng đã an toàn đáp xuống sân bay Yei, hoàn thành một chuyến đổi quân luân phiên.

Xuống máy bay, chào tạm biệt Trưởng phòng và cô đồng nghiệp người Đức, trung tá Oanh chuyển tư trang cá nhân sang xe chống đạn và bắt đầu chuyến tuần tra dài ngày cùng một đồng nghiệp người Guinea là Đại úy Sekou.

Trung tá Oanh trong chuyến tuần tra dài ngày tại biên giới. Ảnh: NVCC

Vì trung tá Oanh phải quá cảnh để đi tuần luôn nên công tác chuẩn bị cho chuyến tuần tra dài ngày đã được đồng nghiệp của chị chuẩn bị sẵn cho từ áo giáp, mũ sắt, giường, túi ngủ, nước uống…

Chuyến tuần tra đầu tiên của đợt tuần tra dài ngày bắt đầu từ 23 đến 26-11-2021, với tuyến đường là Yei-Lainya.

Chuyến đi đó là sự phối hợp của một số cơ quan, đơn vị của LHQ tại Phái bộ Nam Sudan như Cơ quan Bảo vệ trẻ em, Tổ chức Quyền con người, Cơ quan truyền thông cùng với Ủy ban tổ chức sự kiện của Nam Sudan tại Lainya tổ chức các hoạt động như meeting, hội thảo, diễu hành… và nhiều hoạt động tích cực khác, nhân dịp "16 ngày hành động tích cực chấm dứt và ngăn chặn những vi phạm nghiêm trọng đối trẻ phụ nữ và trẻ em".

Chuyến tuần tra dài ngày cuối cùng tại vùng biên giới Nam Sudan

Trong thời gian tại Yei, chuyến tuần tra dài ngày cuối cùng đáng nhớ của Trung tá Oanh được thực hiện trong 2 ngày 21 và 22-12-2021.

Cũng như thường lệ, một đoàn gồm 10 xe với 1 lực lượng bảo vệ 50 quân nhân, 2 quan sát viên quân sự và 1 trợ lý ngôn ngữ. Đi cùng Trung tá Oanh hôm đó là thiếu tá Oliver Lynn người New Zealand.

Công tác chuẩn bị cho chuyến tuần tra dài ngày rất quan trọng. Ngoài việc chuẩn bị các trang thiết bị cần thiết như: SOI (Share of information) - giống như một giấy thông hành qua các chốt kiểm soát, xe bọc thép, áo giáp, mũ sắt, máy bộ đàm, điện thoại vệ tinh, giường, túi ngủ… và các vật dụng cá nhân khác, việc không kém phần quan trọng là nghiên cứu tài liệu (dựa vào các báo cáo sau tuần tra - APR) về tuyến đường và các vị trí sẽ tiến hành tuần tra.

Trung tá Oanh trong chuyến tuần tra dài ngày cuối cùng tại biên giới. Ảnh: NVCC

Thật không may, tuyến đi ngày hôm đó là Yei-Lujulo-Udabi lại chưa có đội nào đi trước nên không có APR. Trung tá Oanh đã chủ động tìm và đi hỏi thông tin về các điểm đến, tuy nhiên tất cả đều chưa có khái niệm về nơi này, thậm chí cả lực lượng bảo vệ. Điều này thực sự đã làm chị lo lắng. Lo vì không biết điều kiện đường đi như thế nào, an ninh an toàn có đảm bảo không, liệu có bị mai phục bởi các nhóm phiến loạn không… Trong khi đồng nghiệp của chị lại tỏ ra rất hào hứng vì cho rằng tuần tra tới các vùng, khu vực mới sẽ có nhiều thông tin mới, bổ ích và lý thú cho chuyến đi.

Công tác chuẩn bị đã hoàn tất. Sáng 21-12, lên xe khởi động máy thì xe không nổ máy, cửa lên xuống bị kẹt không mở ra được. Nhóm buộc phải đổi sang xe tuần tra thường ngày (không phải xe chống đạn). Điều này đã làm nỗi lo của Trung tá Oanh tăng dần. 10 giờ 30, đoàn bắt đầu lên đường, đến 15 giờ 30 mới đến điểm đầu tiên là thị trấn Mugwo. Ra khỏi xe, trông mặt ai cũng phờ phạc vì quãng đường đi rất xấu, có những chỗ xe đi phía trước có bánh còn không chạm xuống mặt đường. Có thể nói, an toàn qua được chặng nào là thở phào nhẹ nhõm chặng đó. Chào hỏi các nhân vật chủ chốt của thị trấn xong thì trời cũng bắt đầu nhá nhem tối, Đoàn bắt đầu dựng trại qua đêm tại một trạm radio cũ của thị trấn này.

Tuyến tuần tra đi qua những cánh đồng cỏ mọc cao dày như rừng

Đã gọi là tuần tra dài ngày thì mọi thứ đều phải chuẩn bị đầy đủ từ điện, nước, thực phẩm để nấu ăn cho cả đoàn trong những ngày đi tuần. Tận dụng lúc chưa tối hẳn, đội hộ tống căng lều, dựng trại, chuẩn bị chỗ ngủ cá nhân. Chỉ huy thì được lính đem cho 1 cái giường, còn lại mỗi người một manh chiếu, cái màn cá nhân. Hai quan sát viên quân sự thì tự đem theo túi ngủ hoặc giường ngủ. Cả đoàn dùng nước trong một bồn nước đem theo, vì thế chỉ đủ để nấu ăn và đánh răng, rửa mặt. Mỗi người một vỏ chai lavie 1,5 lít đem đến lấy nước để dùng.

Khi không nhìn được mặt người nữa, đội hộ tống bắt đầu cho chạy máy phát điện, cũng chỉ được một vài bóng điện chính để lấy ánh sáng, còn lại ai cũng có một đèn pin đem theo. Trời tối đen như mực. "Điều tệ hại nhất với tôi là cả đoàn 55 người, mỗi mình là nữ, thực sự trăm bề bất tiện, nhưng rồi cũng qua"- Trung tá Oanh nhớ lại.

Nghỉ đêm trong chuyến tuần tra dài ngày ở biên giới - Ảnh: NVCC

Tối hôm đó, sau khi ăn tối, các quan sát viên quân sự ngồi nói chuyện với trợ lý ngôn ngữ và được biết rất nhiều điều thú vị về đất nước tại lục địa đen này. Ví như sự giàu nghèo được tính bằng đầu gia súc mà người đó sở hữu. Đàn ông muốn cưới được vợ phải đem tới nhà vợ ít nhất 30 con bò (đây được liệt vào những người nghèo), còn những người đem tới 200-300 con bò được coi là người giàu. Họ coi đàn gia súc giá trị, có khi còn hơn cả con người. Vì họ sinh nhiều con, một gia đình có thể có đến 20 đứa con nên một trong số đó bị giết cũng không phải là vấn đề quá lớn.

Hay như mọi người dân đều có nhu cầu sử dụng súng đạn để bảo vệ đàn gia súc của họ, cho nên hiện nay có tình trạng người dân sở hữu súng đạn loại tốt hơn cả của chính phủ. Theo trợ lý ngôn ngữ, số súng đạn này người dân có được từ nhiều nguồn với mục đích để bảo vệ đàn gia súc chứ không phải để tấn công hay đánh nhau, nhưng tất nhiên nếu họ bị tấn công họ sẽ sử dụng chúng để chống lại.

Khi Trung tá Oanh hỏi vũ khí của chính phủ và các phe phái vũ trang từ đâu mà có? trợ lý ngôn ngữ cho biết họ có được từ nhiều nước, nhiều đối tác.

Càng về đêm trời càng lạnh, Trung tá Oanh phải huy động hết cả áo khoác, khăn mũ để trùm đầu và tiếp tục nghe các câu chuyện của người trợ lý ngôn ngữ.

Trung tá Oanh trong chuyến tuần tra dài ngày cuối cùng tại biên giới. Ảnh: NVCC

Sáng sớm hôm sau 22-12, Đoàn bắt đầu xuất phát đi Lujulo-Udabi lúc 6 giờ 30. Vừa đi, trợ lý ngôn ngữ vừa phải điện thoại để hỏi đường, xe của quan sát viên quân sự thường đi thứ hai trong đoàn nhưng có lúc xe chúng tôi phải vượt lên trước để dẫn đường vì có trợ lý ngôn ngữ ngồi cùng.

Đoạn đường từ Mugwo đến Lujulo rất ấn tượng. Là tuyến đường mòn nhưng từ lâu đã không có xe cơ giới qua lại nên cỏ cây hai bên đường mọc che khuất cả tầm nhìn. Thực sự là cứ đi chứ không biết dưới chân là đường như thế nào, có lao xuống hố hay chồm lên đá cũng chịu. Hôm đó xe dẫn đường đã bị thụt xuống hố và đoàn đã phải mất cả tiếng để dùng xe chuyên dụng kéo lên. Có nhiều đám cỏ có dấu tích bị đốt cháy.

Trên đường đi có nhiều cánh đồng cỏ mọc cao dày như rừng, người dân ở đây thường dùng cỏ này để làm nhà, hiện tại là mùa cỏ rất tốt và đẹp để làm nhà nên thời gian qua đã có rất nhiều người Nam Sudan đi tị nạn (khi trong nước có xung đột) ở các nước láng giềng trở về để chuẩn bị xây dựng nhà. Điều này lại cũng đang gia tăng nguy cơ thiếu thốn lương thực, thực phẩm và tiềm ẩn nguy cơ xung đột cộng đồng ở các vùng biên giới của Nam Sudan, cũng đồng nghĩa với việc cần gia tăng các hoạt động viện trợ nhân đạo và tuần tra biên giới của các lực lượng gìn giữ hòa bình LHQ tới các khu vực này.

Một đồng nghiệp trong tuyến tuần tra dài ngày cuối cùng ở vùng biên giới Nam Sudan

Cả đoàn đã qua rất nhiều chốt kiểm soát, tiếp xúc với các nhân vật chủ chốt của các làng, của lực lượng phòng vệ Nam Sudan và được nghe nhiều câu chuyện thú vị từ họ.

Một điều cần nói thêm là qua các chốt kiểm soát (được gọi là lệ phí đường đắt nhất ở Nam Sudan), đội hộ tống đều tặng mỗi chốt một thùng quà đã được chuẩn bị trước khi đi tuần. Điều này giúp cho việc tăng cường mối quan hệ giữa Lực lượng phòng vệ và nhân dân địa phương với các lực lượng gìn giữ hòa bình LHQ tại phái bộ Nam Sudan.

Đoàn tuần tra trở về an toàn tới căn cứ đã là 3 giờ chiều.

"Một chuyến tuần tra tới nhiều địa điểm mới trên biên giới Nam Sudan, tiếp xúc nhiều người, tuy khá mệt nhưng đã đem lại nhiều thông tin bổ ích và để lại trong tôi nhiều ấn tượng sâu sắc" - Trung tá Oanh ghi trong nhật ký tuần tra.

Dương Ngọc