Phân cấp phê duyệt hồ sơ bán nhà ở xã hội: Tăng tính minh bạch, sát thực tế

Rút ngắn thời gian, giảm chi phí thủ tục

Theo quy định hiện hành, các hồ sơ DN muốn bán NOXH phải được thẩm định, phê duyệt bởi Sở Xây dựng hoặc UBND cấp tỉnh/TP, quy trình này thường kéo dài từ vài tuần đến vài tháng do phải qua nhiều phòng ban, gây ảnh hưởng đến tiến độ bán hàng, giải ngân vốn và kế hoạch đầu tư của DN. Dự thảo quy định về “quản lý bán, cho thuê, thuê mua NƠXH” của UBND TP Hà Nội sẽ giao thẩm quyền cho UBND xã/phường trực tiếp phê duyệt, vì đây là đơn vị gần dân nhất, nắm rõ tình hình dân cư, quy hoạch, cũng như các tiêu chuẩn đối tượng mua NƠXH. Nếu triển khai thành công, người dân có thể hoàn tất thủ tục mua nhà ngay tại địa phương, thay vì đi lại nhiều lần lên cơ quan cấp TP.

“Với việc phân cấp như vậy sẽ giúp rút ngắn thời gian và chi phí thủ tục, có thể giải quyết hồ sơ ngay tại chỗ, giảm thời gian, góp phần đẩy nhanh tiến độ bàn giao nhà. Quan trọng hơn là giúp tăng tính minh bạch, sát thực tế vì chính quyền phường là nơi trực tiếp quản lý hộ khẩu, xác nhận tình trạng cư trú và đối tượng thụ hưởng chính sách NƠXH. Điều này giúp việc thẩm tra hồ sơ người mua chính xác hơn, hạn chế trường hợp “mua hộ” hoặc chuyển nhượng trái phép. Bên cạnh đó khi thủ tục đơn giản hơn, các đối tượng được hưởng chính sách sẽ thuận tiện hơn trong việc hoàn thiện hồ sơ, giảm nguy cơ bị bỏ lỡ cơ hội mua nhà do thủ tục rườm rà” – Phó Chủ tịch Câu lạc bộ BĐS Hà Nội Nguyễn Thế Điệp đánh giá.

Việc phân cấp cho xã/phường xét duyệt hồ sơ mua NƠXH là phù hợp với xu thế quản trị đô thị hiện đại.

Tuy nhiên, cũng theo ông Nguyễn Thế Điệp, dù ý tưởng phân cấp nhận được sự đồng thuận, nhưng từ thực tiễn quản lý, vẫn còn những băn khoăn. Cụ thể, việc phân cấp có thể dẫn tới khối lượng công việc lớn, gây quá tải, vìUBND xã/phường hiện đang phải đảm nhiệm nhiều lĩnh vực: quản lý dân cư, trật tự đô thị, an sinh xã hội, y tế, văn hóa… việc thêm nhiệm vụ thẩm định hồ sơ bán NƠXH đòi hỏi nhân lực và thời gian đáng kể.

“Trong khi đó, cán bộ xã/phường thường không có chuyên môn sâu về luật nhà ở, tài chính BĐS hay tiêu chuẩn xây dựng… việc xác minh các tiêu chí mua NƠXH (thu nhập, tình trạng nhà ở, đối tượng chính sách…) cần quy trình chặt chẽ, tránh rủi ro pháp lý; nếu không được đào tạo bài bản, nguy cơ sai sót hoặc bỏ sót đối tượng đủ điều kiện là khá cao. Ngoài ra, nếu tiêu chuẩn áp dụng không thống nhất giữa các xã/phường, sẽ nảy sinh khiếu nại, thậm chí kiện tụng, làm ảnh hưởng uy tín của chính quyền” – ông Nguyễn Thế Điệp nhìn nhận.

Cần thí điểm trước khi nhân rộng?

Theo chuyên gia về quy hoạch đô thị ThS.KTS Trần Tuần Anh, kinh nghiệm phân cấp phân quyền chịu trách nhiệm xác nhận hồ sơ mua NƠXH sẽ mang lại nhiều bài học cho Việt Nam nói chung và TP Hà Nội nói riêng.

Cụ thể, tại Singapore, Cơ quan phát triển nhà ở (Housing and Development Board - HDB) chịu trách nhiệm toàn bộ, nhưng các văn phòng quận (Town Council) đóng vai trò tiếp nhận hồ sơ và kiểm tra ban đầu, trước khi chuyển cho cấp trên phê duyệt, điều này giúp giảm áp lực cho cơ sở, nhưng vẫn đảm bảo sự thống nhất.

Hay như tại Hàn Quốc, Hệ thống nhà ở công cộng - LH Corporation sử dụng nền tảng số hóa để người dân nộp hồ sơ trực tuyến, phường chỉ xác minh thông tin cư trú và nhân khẩu, còn việc thẩm định tiêu chí thuộc cấp TP…

Cần ban hành bộ tiêu chí xét duyệt thống nhất, tránh tình trạng mỗi nơi làm một kiểu.

Chuyên gia Trần Tuấn Anh cho rằng, từ thực tế đó giải pháp để thực hiện khả thi là cần tăng cường đào tạo và tăng cường nhân sự chuyên trách tại mỗi xã/phường, được tập huấn về luật nhà ở, tiêu chuẩn xét duyệt và quy trình nghiệp vụ; có thể luân chuyển hoặc biệt phái cán bộ từ phòng quản lý đô thị cấp Sở hỗ trợ khi khối lượng hồ sơ tăng cao. Quan trong nhất là cần đẩy nhanh số hóa quy trình nộp và duyệt hồ sơ, xây dựng hệ thống nộp hồ sơ điện tử kết nối giữa xã/phường – sở, để người dân nộp hồ sơ trực tuyến, xã/phường xác minh thông tin cư trú, sau đó phê duyệt hoặc chuyển cấp trên nếu cần. Việc số hóa vừa giảm tải nhân lực, vừa hạn chế tiếp xúc trực tiếp – vốn dễ phát sinh tiêu cực.

“Phía cơ quan quản lý Nhà nước cũng cần có quy định rõ ràng về tiêu chí và trách nhiệm, thông qua việc ban hành bộ tiêu chí xét duyệt thống nhất trên toàn địa bàn, tránh tình trạng mỗi nơi làm một kiểu; trách nhiệm pháp lý cần được phân định rõ ràng giữa xã/phường với các cấp cao hơn. Đồng thời, để hạn chế những vướng mắc nảy sinh trong quá trình triển khai thực tế, TP Hà Nội cần thí điểm trước khi nhân rộng tại một số xã/phường có kinh nghiệm quản lý đô thị, khối lượng dân cư lớn và đã từng xử lý nhiều dự án NƠXH, sau một thời gian 6 – 12 tháng đánh giá hiệu quả, điều chỉnh quy trình trước khi áp dụng toàn diện” – ThS.KTS Trần Tuấn Anh nêu quan điểm.

Phó Chủ tịch UBND xã Thiên Lộc Nguyễn Hùng Dũng cho biết, từ khi triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, số lượng hồ sơ thủ tục hành chính (TTHC) ở cấp xã tăng mạnh; cấp xã cũng được phân quyền giải quyết một số thủ tục vốn thuộc thẩm quyền của cấp huyện/sở trước đây, nên chính quyền luôn phải đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức những kiến thức, kỹ năng xử lý các TTHC mới và TTHC phức tạp.

“Nhằm nâng cao chất lượng phục vụ và hiệu quả giải quyết TTHC nói chung và TTHC mới, chúng tôi đề nghị sớm hoàn thiện, ổn định phần mềm sẽ góp phần giảm áp lực cho cán bộ tiếp nhận và nâng cao trải nghiệm của người dân khi đến làm thủ tục, tránh tình trạng phải đến trực tiếp trụ sở UBND xã, nhất là trong bối cảnh nhiều công dân đã quen với môi trường số và có nhu cầu xử lý công việc từ xa. Đặc biệt, cơ quan cấp trên cần sớm ban hành đầy đủ các quy định chi tiết theo thẩm quyền mới và phân cấp nhiệm vụ giao về cấp xã để chúng tôi có căn cứ pháp lý khi triển khai thực tế” - Phó Chủ tịch UBND xã Thiên Lộc Nguyễn Hùng Dũng kiến nghị

Phân cấp phê duyệt hồ sơ bán NƠXH xuống cấp xã/phường là một bước đi mới nhằm cải cách thủ tục hành chính, rút ngắn khoảng cách giữa chính quyền và người dân. Tuy nhiên, một chính sách tốt sẽ chỉ phát huy khi được chuẩn bị đầy đủ về nhân lực, kỹ thuật và pháp lý. Nếu làm bài bản, đây sẽ là “cú hích” giúp thị trường NƠXH phát triển nhanh, minh bạch, phục vụ đúng đối tượng thụ hưởng; còn nếu triển khai nóng vội, nguy cơ quá tải, sai sót và tiêu cực hoàn toàn có thể xảy ra.

Doãn Thành