Pháp lý 'lỗi thời', công ty cho thuê tài chính 'kẹt' trong xử lý nợ xấu
Vướng mắc pháp lý khiến việc thu hồi tài sản của các công ty cho thuê tài chính nhiều khi bế tắc, doanh nghiệp dù là chủ sở hữu vẫn khó tiếp cận tài sản khi khách hàng chống đối, khiến tài sản hao mòn, giảm giá trị. Thông tư liên tịch giữa các cơ quan đã lỗi thời, thiếu cơ chế hỗ trợ khiến rủi ro mất vốn, nợ xấu và chi phí xử lý ngày càng tăng.
Vướng mắc khiến doanh nghiệp bế tắc, tài sản hao mòn
Việc thu hồi tài sản cho thuê gặp nhiều trở ngại như chia sẻ của ông Lưu Huỳnh - Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Cho thuê Tài chính Ngân hàng Sài Gòn Thương Tín (Sacombank - SBL). Lãnh đạo SBL lấy dẫn chứng, khi tài sản là xe ô tô nằm trong gara của khách hàng, nhưng họ cố tình không mở cửa, công ty cho thuê tài chính không thể thu hồi. Ngay cả khi đã xuống tận nơi làm việc, nếu bên thuê kiên quyết không giao thì doanh nghiệp coi như chịu thua.
Vướng mắc rất lớn được các công ty cho thuê tài chính phản ánh là Thông tư liên tịch 08/2007/TTLT-NHNN-BCA-BTP ngày 10/12/2007 hướng dẫn thu hồi và xử lý tài sản (Thông tư liên tịch 08) nảy sinh nhiều bất cập.
"Đây là vấn đề lớn đối với ngành cho thuê tài chính, nếu không giải quyết được vướng mắc này, rõ ràng rủi ro mất vốn càng gia tăng khi tài sản ngày càng giảm giá theo thời gian" - Tổng Giám đốc SBL nêu rõ.
Các công ty cho thuê tài chính dù là chủ sở hữu của tài sản, nhưng nhiều trường hợp thu hồi gặp khó. Ảnh minh họa.
Trên thực tế, các doanh nghiệp phải gửi thông báo trước 30 ngày, mời các cơ quan ban, ngành cùng tham gia thu hồi. Tuy nhiên, theo ông Huỳnh, nhiều khi các cơ quan không đến, không có mặt, dẫn đến việc thu hồi không thực hiện được. Cuối cùng, doanh nghiệp khởi kiện ra tòa, mất từ 1 năm trở lên. Trong khoảng thời gian này, các tài sản cho thuê như: xe cộ, máy móc hao mòn và giảm giá rất nhanh.
Cũng theo ông Nguyễn Thiều Sơn - Tổng Giám đốc BIDV-SuMi TRUST Leasing (BSL), hiện các công ty cho thuê tài chính vận dụng thu hồi, xử lý tài sản theo Thông tư liên tịch số 08, song trên thực tế chưa rõ Thông tư này đã hết hiệu lực hay chưa, dẫn đến các công ty băn khoăn về việc nên tiếp tục hay không áp dụng quy định này.
"Bên cạnh đó, các công ty cho thuê tài chính dù là chủ sở hữu của tài sản, nhưng thu hồi trong trường hợp khách hàng, bên thứ ba chống đối hoặc đã bán, cho bên khác sử dụng tài sản thuê trái pháp luật rất khó khăn và chưa có hành lang pháp lý cụ thể hỗ trợ" - lãnh đạo BSL bày tỏ.
Cùng với đó, cơ quan có thẩm quyền chưa tích cực hỗ trợ và thường hướng dẫn giải quyết theo hợp đồng cho thuê (hợp đồng dân sự) dẫn đến công tác thu hồi tài sản không hiệu quả, bị kéo dài phụ thuộc vào sự hợp tác của bên thuê, bên thứ 3, tốn chi phí hoặc thậm chí không thể thu hồi được tài sản.
Kiến nghị thay thế quy định lỗi thời
Tổng Giám đốc SBL cho rằng, sắp tới cần nghiên cứu ban hành văn bản pháp lý mới, toàn diện về xử lý tài sản cho thuê tài chính, thay vì chỉ dừng lại ở Thông tư liên tịch 08 vốn đã có, nhưng hiệu quả hạn chế. Các công ty cho thuê tài chính được công nhận quyền sở hữu tài sản thuộc về bên cho thuê, từ đó, cho phép thu hồi ngay, nhưng không được làm sai quy định.
Khoảng trống pháp lý khiến thu hồi nợ xấu gặp khó
"Luật bổ sung, sửa đổi một số điều Luật Các tổ chức tín dụng có điều khoản chủ yếu về thu giữ tài sản xử lý nợ xấu của ngân hàng thương mại, không bao gồm của các công ty cho thuê tài chính; Thông tư liên tịch 08 về xử lý tài sản trong thu hồi nợ xấu không còn hiệu lực gây nhiều khó khăn đối với công ty cho thuê tài chính" - ông Phạm Xuân Hòe nêu rõ.
Ông Lưu Huỳnh đề xuất, cần sửa quy định theo hướng trao thẩm quyền thu hồi tài sản cho cơ quan thi hành án, dựa trên đề nghị của các công ty cho thuê tài chính. Khi đó, chính quyền địa phương và công an cũng phải có quyền can thiệp, hỗ trợ để việc thu hồi khả thi.
Về vấn đề này, theo ông Phạm Xuân Hòe - Tổng Thư ký Hiệp hội Cho thuê tài chính, qua tham vấn các luật sư hàng đầu, họ đều khẳng định Thông tư hiện hành được xây dựng dựa trên những căn cứ pháp lý đã hết hiệu lực, nên về bản chất cũng sẽ tự mất hiệu lực. Hiệp hội nhiều lần kiến nghị, nhưng chưa được chấp nhận.
Góp ý về quy định chấm dứt hợp đồng cho thuê tài chính trước thời hạn và thu giữ tài sản cho thuê tài chính, lãnh đạo Hiệp hội Cho thuê tài chính đề xuất bổ sung khoản 4 vào Điều 21 Thông tư số 26/2024/TT-NHNN ngày 28/6/2024 theo hướng, trường hợp khách hàng thuê vi phạm các điều khoản của hợp đồng, bên cho thuê tài chính được quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng và thực hiện các thủ tục thu hồi tài sản cho thuê tài chính với các điều kiện cụ thể.
Theo đó, bên cho thuê tài chính được quyền thu hồi tài sản khi khách hàng vi phạm hợp đồng, với điều kiện gửi thông báo chấm dứt hợp đồng và yêu cầu bàn giao hoặc thanh toán toàn bộ nghĩa vụ trước 5 ngày kể từ ngày thực hiện thu hồi. Đồng thời, phải thông báo cho UBND và công an cấp xã/phường kèm hồ sơ chứng minh quyền sở hữu, đề nghị hỗ trợ thu hồi. Nếu khách hàng không hợp tác hoặc vắng mặt, công ty vẫn được thu giữ tài sản với sự chứng kiến và xác nhận của đại diện UBND và công an cùng cấp./.
Hiệp hội Cho thuê tài chính kiến nghị trần nợ xấu 5 - 6% thay vì 3%
Thống kê từ Hiệp hội Cho thuê tài chính cho thấy, tỷ lệ nợ xấu cuối năm 2024 được kiểm soát ở mức bình quân chung là 1,68%, tăng hơn so năm 2023 là 0,68%. Trong 6 tháng đầu năm 2025, khách hàng là doanh nghiệp và hộ kinh doanh tiếp tục gặp nhiều khó khăn, các công ty hội viên phải tăng trích lập dự phòng để xử lý nợ xấu làm suy giảm lợi nhuận.
Khảo sát từ phóng viên cũng cho thấy, nhiều đơn vị cũng ghi nhận nợ xấu gia tăng. Đơn cử, tính đến cuối quý II/2205, tại VietinBank Leasing, tổng dư nợ cấp tín dụng đạt 4.704,3 tỷ đồng, tăng nhẹ 1,4% so với đầu năm, trong đó dư nợ cho thuê tài chính 4.699,4 tỷ đồng. Tỷ lệ nợ xấu vẫn ở mức cao (2,96%) nhưng quy mô đã giảm 294,4 tỷ đồng so với cùng kỳ. Trong khi đó, SBL ghi nhận dư nợ 6.231 tỷ đồng, tăng gần 12% so với đầu năm. Tuy nhiên, nợ xấu (nhóm 3 - 5) cũng cao hơn 53,5 tỷ đồng so với đầu năm, lên gần 170 tỷ đồng, chiếm 2,7% tổng dư nợ.
Theo Tổng Giám đốc BSL Nguyễn Thiều Sơn, với đặc thù của phân khúc cho thuê tài chính, quy mô tín dụng của công ty cho thuê còn bé rất nhiều so với ngân hàng thương mại và nền khách hàng chủ yếu là các doanh nghiệp nhỏ và vừa có mức độ nhạy cảm cao, dễ tổn thương nên rủi ro cao hơn các doanh nghiệp khác. Ngân hàng Nhà nước cũng quy định giới hạn cấp tín dụng với một khách hàng của công ty cho thuê tài chính lớn hơn giới hạn cấp tín dụng với một khách hàng của ngân hàng thương mại.
Bên cạnh đó, tài sản thuê tài chính là các máy móc, thiết bị và cũng là nguồn thu hồi nợ khi khách hàng không còn khả năng trả nợ, nên tính khả thu và thời gian thu hồi nợ phụ thuộc lớn vào nhu cầu thị trường và trạng thái nền kinh tế, cần có lộ trình để xử lý thu hồi nợ xấu.
"Do đó, chúng tôi cho rằng, có thể xem xét việc tỷ lệ nợ xấu đối với các công ty cho thuê tài chính ở mức cao hơn ngân hàng thương mại là phù hợp với đặc tính của tổ chức tín dụng phi ngân hàng cấp tín dụng cho khối doanh nghiệp vừa và nhỏ. Điều này nhằm khuyến khích phát triển thị trường cho thuê tài chính vốn quy mô đang còn rất nhỏ so với toàn hệ thống và chưa phát huy vai trò trung gian tài chính hỗ trợ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ" - ông Sơn nêu rõ.
Tuy nhiên, cần yêu cầu các công ty cho thuê tài chính xây dựng và vận hành hệ thống quản trị rủi ro chặt chẽ và có sự giám sát phù hợp của Ngân hàng Nhà nước.
Lãnh đạo Hiệp hội Cho thuê tài chính cho rằng, việc ép tỷ lệ nợ xấu về dưới 3% là chưa phù hợp với đặc thù hoạt động của cho thuê tài chính. Tỷ lệ này ở mức 5 - 6% là chấp nhận được với công ty cho thuê tài chính./.
