Phát hiện cấu trúc kỳ lạ đang nâng dãy Himalaya lên cao

Dãy núi Himalaya hình thành do sự va chạm giữa hai mảng kiến tạo Á - Âu và Ấn Độ khoảng 50 triệu năm trước. Khi ấy, lực kiến tạo ép chặt Tây Tạng đến mức khu vực này bị sụp đổ và diện tích bị thu hẹp gần 1.000 km. Ảnh: Pakawat Thongcharoen/Getty Images.

Về sau, mảng Ấn Độ trượt xuống dưới mảng Á - Âu, làm tăng gấp đôi độ dày của lớp vỏ Trái đất bên dưới dãy Himalaya và cao nguyên Tây Tạng ở phía Bắc, góp phần nâng toàn bộ khu vực lên cao. Ảnh: Sternai et al. 2025, Tectonics.

Trong một thế kỷ, lý thuyết phổ biến nhất cho rằng vỏ Trái đất ở nơi 2 mảng chồng lên nhau có thể dày tới 70 - 80 km, đủ sức gánh chịu sức nặng của dãy Himalaya và cao nguyên Tây Tạng. Ảnh: worldatlas.

Thế nhưng, nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Tectonics đã bác bỏ giả thuyết trên. Theo các chuyên gia, kết quả kiểm chứng bằng các công cụ hiện đại hơn cho thấy lớp vỏ Trái Đất sẽ tan chảy ở độ sâu khoảng 40 km do nhiệt độ khắc nghiệt. Ảnh: worldatlas.

"Nếu bạn có 70 km lớp vỏ thì phần dưới cùng sẽ trở nên dẻo, giống như sữa chua. Bạn không thể xây một ngọn núi trên đỉnh sữa chua", Phó giáo sư Pietro Sternai từ Đại học Milano-Bicocca (Italy), tác giả chính của nghiên cứu phân tích địa chất bên dưới dãy Himalaya cho biết. Ảnh: worldatlas.

Trong nghiên cứu công bố trên tạp chí Tectonics ngày 26/8, các chuyên gia đã tìm ra lời giải thích cho bí ẩn trên. Họ phát hiện một cấu trúc đóng vai trò quan trọng trong việc nâng đỡ sức nặng khổng lồ của dãy Himalaya và cao nguyên Tây Tạng là khối manti, tức khối vật liệu lớp phủ. Ảnh: Feng Wei Photography / Getty Images.

Lớp phủ là lớp nằm ngay bên dưới lớp vỏ Trái đất, sở hữu vật liệu đặc hơn nhiều so với lớp vỏ và do đó không bị hóa lỏng ở cùng nhiệt độ. Trong điều kiện bình thường, lớp vỏ nhẹ hơn nên nổi lên phía trên lớp phủ. Ảnh: Meiqianbao / Shutterstock.

Tuy nhiên, trong quá trình 2 mảng kiến tạo trượt đè lên nhau, một khối manti đã vô tình bị lôi lên khá gần bề mặt và bị kẹt chính giữa, không còn đường thoát xuống bên dưới. Ảnh: earth.com.

Theo đó, bên dưới dãy Himalaya, 2 lớp vỏ Trái đất tạo ra đủ lực nổi để giữ cho khu vực được nâng lên, trong khi vật liệu lớp phủ cung cấp sức đề kháng và sức mạnh cơ học để cấu trúc đó được giữ vững. Ảnh: Krzysztof Wojtanowski, Khumjung, 2017.

Phó giáo sư Simone Pilia công tác tại Đại học Dầu khí và khoáng sản King Fahd (Ả Rập Saudi) cho biết nghiên cứu mới đã đưa ra bằng chứng mạnh mẽ, bác bỏ lý thuyết đã tồn tại hơn 100 năm. Ảnh: himalayanwonders.com.

Mời độc giả xem video: Đằng sau thành công của các nhà khoa học. Nguồn: VTV24.

Tâm Anh (theo LS)