Phát huy hơn nữa vai trò của cô đỡ thôn, bản ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi

Những "cánh tay nối dài" của ngành Y tế

Những năm 90 của thế kỷ trước, tỷ lệ tử vong mẹ và trẻ sơ sinh ở Việt Nam ở mức rất cao, nhất là ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Nguyên nhân là do ở những vùng này còn tồn tại nhiều tập quán lạc hậu như: Không đi khám thai, tự sinh đẻ tại nhà và chỉ cho người trong nhà hoặc người cùng dòng tộc đỡ đẻ.

Bên cạnh đó, nghèo đói, giao thông khó khăn, thiếu thông tin liên lạc, tiếp cận dịch vụ y tế còn hạn chế ở những vùng xa xôi, hẻo lánh là những yếu tố cản trở đồng bào dân tộc sinh con tại cơ sở y tế.

Đặc biệt, sự khác biệt về yếu tố văn hóa như ngôn ngữ, phong tục tập quán có liên quan đến việc mang thai, sinh con… cũng làm giảm khả năng tiếp cận và sử dụng dịch vụ y tế của người dân ở vùng núi cao.

Mạng lưới cô đỡ thôn, bản được coi là cánh tay nối dài của ngành Y tế. Ảnh: Dương Ngọc.

Xuất phát từ thực tế trên, một sáng kiến đào tạo cô đỡ thôn, bản để về phục vụ ngay tại các địa phương vùng sâu, vùng xa đã được Bệnh viện Từ Dũ (TP.HCM) đưa ra.

Theo đó, những cô đỡ thôn, bản được lựa chọn từ chính cộng đồng dân tộc tại bản địa. Nhờ có cùng ngôn ngữ, phong tục, tập quán và tín ngưỡng, lại ở ngay trong cộng đồng nên giữa cô đỡ thôn, bản và đồng bào không còn khoảng cách về địa lý và văn hóa, dễ dàng tiếp cận tới bà mẹ, trẻ em ở những vùng khó khăn.

Để trở thành cô đỡ thôn, bản, mỗi học viên phải trải qua quá trình học tập ít nhất là 6 tháng theo chương trình và nội dung đào tạo của Bộ Y tế. Với kiến thức, kỹ năng được đào tạo và thực hành tại các bệnh viện, cô đỡ thôn, bản có thể chăm sóc bà mẹ khi có thai và sinh con, đỡ đẻ an toàn, phát hiện các tai biến ở bà mẹ và trẻ sơ sinh, thực hiện các kỹ năng cứu sống cơ bản và chuyển tuyến kịp thời.

Từ những ngày đầu ra đời, đến nay, sau hơn 30 năm đi vào hoạt động, mạng lưới cô đỡ thôn, bản ngày càng khẳng định được vai trò quan trọng trong việc chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Các cô đỡ trên khắp cả nước ngày đêm vượt mọi khó khăn, gian khổ, đến từng hộ gia đình tuyên truyền vận động người dân xóa bỏ các phong tục tập quán lạc hậu; tích cực tham gia quản lý thai, tư vấn giáo dục sức khỏe, vận động sản phụ đi khám thai và sinh con tại trạm y tế xã…

Vai trò của cô đỡ thôn, bản đã được ngành Y tế cũng như cộng đồng địa phương ghi nhận. Đội ngũ cô đỡ thôn, bản chính là cánh tay nối dài không thể thiếu của Trạm Y tế xã ở các vùng khó khăn, đặc biệt là trong công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em.

Điều này góp phần không nhỏ vào thành tựu của Việt Nam trong việc hoàn thành các Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ trước đây và thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững trong giai đoạn hiện nay.

Điểm tựa cho bà mẹ và trẻ em vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Tại một Hội nghị nhằm vận động chính sách cho đội ngũ cô đỡ thôn, bản, đại diện Ủy ban Dân tộc cũng ghi nhận những công lao to lớn của đội ngũ các cô đỡ thôn, bản đã ngày đêm không quản nắng mưa, đi từng ngõ, gặp từng nhà để tuyên truyền vận động, tư vấn, can thiệp, hỗ trợ, giúp đỡ phụ nữ dân tộc thiểu số trong quá trình mang thai, sinh nở, chăm sóc trẻ em.

Vì vậy, các chuyên gia nhận định, để duy trì những thành tựu đáng khích lệ về công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em vùng đồng bào dân tộc thiểu số trong những thập kỷ qua, cần có nhiều nỗ lực hơn nữa để đảm bảo rằng tất cả các bà mẹ, bất kể dân tộc hay địa bàn sinh sống, đều được chăm sóc tốt trong thời kỳ mang thai và sinh đẻ. Để làm được điều này, việc duy trì và mở rộng đội ngũ cô đỡ thôn, bản là điều vô cùng quan trọng và cần thiết.

Một số việc cần làm trong thời gian tới như:

- Rà soát, đề xuất bổ sung các chính sách hỗ trợ đội ngũ cô đỡ thôn, bản đã được đào tạo để duy trì và phát triển mạng lưới này theo một lộ trình thích hợp.

- Tăng cường kiểm tra, giám sát, chỉ đạo, đôn đốc các địa phương bố trí nguồn lực, thực thi đầy đủ các chính sách hỗ trợ cô đỡ thôn, bản trong khuôn khổ Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

- Phân công cô đỡ thôn, bản phụ trách thêm địa bàn để tăng độ bao phủ cô đỡ thôn, bản tại các vùng khó khăn về chăm sóc sức khỏe sinh sản, nhất là tăng cường quảng bá hình ảnh cô đỡ thôn, bản tới cộng đồng.

- Tổ chức các hoạt động biểu dương cô đỡ thôn, bản có thành tích xuất sắc, tạo điều kiện để các cô đỡ thôn, bản có thể giao lưu học hỏi, trao đổi kinh nghiệm thường xuyên, liên tục.

Anh Khôi