Phát huy lợi thế dược liệu – Lào Cai mở hướng xóa đói giảm nghèo bền vững

Từ những cánh rừng già Hoàng Liên đến ruộng nương vùng cao Bắc Hà, Bát Xát, Sa Pa, Trạm Tấu, Văn Chấn… của tỉnh Lào Cai, cây dược liệu đang dần trở thành hướng đi mới giúp người dân thoát nghèo, làm giàu trên chính mảnh đất quê hương.

Kho báu dược liệu giữa đại ngàn

Hiện toàn tỉnh Lào Cai có khoảng gần 1.000 loài cây thuốc, trong tổng số gần 4.000 loài thực vật có công dụng làm thuốc được phát hiện ở Việt Nam. Trong đó, 78 loài có tiềm năng khai thác, 70 loài quý hiếm cần bảo tồn, nhiều loài có giá trị y dược cao như Hoàng liên gai, Thất diệp nhất chi hoa, Sâm vũ diệp (Tam thất hoang) — những dược liệu đặc hữu chỉ có trên dãy Hoàng Liên.

Phát triển cây dược liệu đã và đang được nhiều địa phương trong tỉnh Lào Cai triển khai nhằm khai thác thế mạnh về khí hậu, thổ nhưỡng.

Đất rừng Lào Cai cũng là "kho dự trữ" thiên nhiên quý giá với nhiều loài dược liệu tự nhiên như Giảo cổ lam, Sa nhân tím, góp phần nâng cao giá trị đất rừng, đồng thời giúp người dân bảo vệ và phát triển rừng bền vững.

Từ rất sớm tỉnh Lào Cai đã chú trọng nghiên cứu và trồng cây dược liệu với hai cơ sở tiên phong là Trại nghiên cứu cây thuốc Sa Pa và nông trường dược liệu Na Hối, Nậm Mòn. Diện tích trồng dược liệu của tỉnh đạt xấp xỉ 5.000ha, sản lượng gần 20.000 tấn/năm, giá trị hơn 400 tỷ đồng. Nhiều cây dược liệu bản địa mang lại giá trị kinh tế cao như Tam thất, Đương quy, Xuyên khung, Đỗ trọng, Bạch truật, Bình vôi, Hà thủ ô đỏ, Actisô… Trong đó, 157 ha thuộc 11 loại cây đã được Bộ Y tế công nhận đạt tiêu chuẩn GACP – WHO.

Bên cạnh trồng và thu hái, các địa phương còn gắn phát triển dược liệu với du lịch sinh thái và văn hóa bản địa, đặc biệt là sản phẩm thuốc tắm của người Dao đỏ. Các hợp tác xã ở Sa Pa, Bát Xát, Văn Bàn đã mở rộng vùng nguyên liệu hơn 1.300 ha, vừa gìn giữ tri thức cổ truyền, vừa nâng cao thu nhập cho đồng bào.

Doanh nghiệp là "đầu tàu" đưa dược liệu đi muôn nơi

Hiện Lào Cai có nhiều mô hình liên kết hiệu quả giữa người dân và doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp đã mạnh dạn đầu tư chuỗi sản xuất khép kín từ trồng, thu hái, chế biến và tiêu thụ các sản phẩm Actisô, chè dây, đông trùng hạ thảo…

Khoảng 40% sản lượng dược liệu được tiêu thụ qua hợp đồng liên kết; phần còn lại người dân tự tiêu thụ qua thương lái, trong đó một số loại như Sa nhân tím, Giảo cổ lam, Ý dĩ còn xuất sang nhiều nước.

Người dân Lào Cai xuống giống trồng cây dược cát cánh.

Đáng chú ý, Lào Cai hiện có 30 sản phẩm dược liệu đạt chuẩn OCOP, gồm 4 sản phẩm 4 sao và 26 sản phẩm 3 sao, như cao mềm Actisô, trà dây leo Sa Pa, đông trùng hạ thảo Sa Pa, góp phần khẳng định thương hiệu dược liệu vùng cao trên thị trường trong và ngoài nước. Từ cây quế đến mỹ phẩm thảo dược – đa dạng hướng đi mới Không chỉ là "thủ phủ Tam thất – Actisô", Lào Cai còn nổi tiếng với gần 60.000 ha quế, trong đó hơn 4.000 ha được chứng nhận hữu cơ. Mỗi năm, tỉnh khai thác hơn 100.000 tấn nguyên liệu quế, chiết xuất hàng trăm tấn tinh dầu xuất khẩu sang nhiều quốc gia, mang lại nguồn thu ổn định cho người dân.

Song song, các hợp tác xã, doanh nghiệp địa phương còn mạnh dạn chế biến mỹ phẩm, thực phẩm hữu cơ từ thảo dược như son môi, kem dưỡng, dầu gội, sữa rửa mặt tía tô, nghệ đỏ… Những sản phẩm thân thiện môi trường này đang trở thành xu hướng tiêu dùng mới.

Dù tiềm năng lớn, ngành dược liệu Lào Cai vẫn đối mặt với không ít thách thức: sản xuất còn manh mún, nguồn giống phụ thuộc bên ngoài, liên kết tiêu thụ chưa bền vững, giá thành khó cạnh tranh với hàng nhập khẩu.

Để khắc phục, tỉnh định hướng chủ động sản xuất giống, hoàn thiện chuỗi giá trị dược liệu, mở rộng mô hình du lịch – dược liệu – ẩm thực bản địa, đồng thời tăng cường xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm và đào tạo kỹ thuật cho đồng bào dân tộc.

Từ tri thức bản địa của người Dao, người Mông,... đến những công trình nghiên cứu hiện đại, Lào Cai đang từng bước viết nên câu chuyện phát triển bền vững dựa trên cây dược liệu. Mỗi nhánh Actisô, mỗi gốc Tam thất, mỗi nắm lá thuốc tắm… không chỉ là dược liệu quý, mà còn là hy vọng về một nền kinh tế xanh, giúp người dân vùng cao thoát nghèo bằng chính tài nguyên của quê hương mình.

Thu Vân