PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA MẶT TRẬN TỔ QUỐC TRONG CÔNG TÁC BẦU CỬ Bài 1: Bản lĩnh, trách nhiệm ở những 'vòng lọc chính trị'

Chất lượng hiệp thương chính là thước đo năng lực của MTTQ trong toàn bộ tiến trình bầu cử.

Bản thiết kế nhân sự đầu tiên

Hội nghị hiệp thương lần thứ Nhất luôn là “chiếc khóa mở” quyết định sự nghiêm cẩn và chuẩn mực của toàn bộ tiến trình bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND các cấp. Đây không chỉ là buổi họp kỹ thuật, mà là điểm kiểm tra đầu tiên cho thấy mức độ tuân thủ pháp luật, khả năng vận hành đồng bộ của hệ thống chính trị và đặc biệt là tinh thần dân chủ được thực thi tới đâu. Vòng hiệp thương thứ Nhất phải trở thành nơi phác thảo chuẩn xác “bản thiết kế” của cuộc bầu cử, đặt nền cho dân chủ nhưng đồng thời giữ chặt kỷ cương trong cơ cấu ứng cử.

Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận tổ quốc Việt Nam phường Bắc Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh tổ chức Hội nghị hiệp thương lần thứ Nhất. Ảnh: Bình Nguyên

Theo Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND, Nghị quyết liên tịch số 102, hiệp thương lần thứ Nhất đã được tổ chức trong khoảng thời gian từ ngày 1 - 10/12/2025. Đây là vòng then chốt định hình cơ cấu, thành phần, số lượng người được giới thiệu ứng cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND các cấp. Vai trò của MTTQ ở vòng hiệp thương thứ Nhất không phải là “ghi nhận” các đề xuất, mà là chủ động “gạn đục khơi trong”.

“Cơ cấu, thành phần, số lượng người được giới thiệu ứng cử đại biểu dân cử xây dựng từ vòng một là nền để hai vòng hiệp thương sau xem xét, tham vấn cử tri và hoàn thiện danh sách ứng cử chính thức ở vòng ba. Hiệp thương lần thứ Nhất chính là nơi kỷ luật - dân chủ - đại diện được thử thách đồng thời, và nơi MTTQ phát huy đầy đủ vai trò trung tâm trong đoàn kết, tập hợp và bảo đảm sự đồng thuận chính trị - xã hội cho cuộc bầu cử” - bà Hoàng Thu Hằng - Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Hiệp Lực, Thái Nguyên chia sẻ.

Sàng lọc từ tín nhiệm - chọn người đủ đức, đủ uy tín

Ngay sau vòng hiệp thương lần thứ Nhất - thời điểm định hình “khung xương” của cuộc bầu cử - vai trò của MTTQ Việt Nam các cấp càng trở nên đậm nét, thể hiện ở việc tiếp nhận và truyền dẫn chính xác, kịp thời các quyết định về điều chỉnh cơ cấu, thành phần, số lượng người được giới thiệu ứng cử từ Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Thường trực HĐND các cấp. Trên cơ sở điều chỉnh lần thứ Nhất (chậm nhất ngày 15/12/2025), Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thường trực HĐND gửi ngay văn bản đến Ban Thường trực Ủy ban MTTQ cấp tổ chức hiệp thương. Đây là điểm khởi đầu của giai đoạn “kỹ thuật - nghiệp vụ”, nơi MTTQ phải vừa bảo đảm đúng pháp luật, vừa giữ được tính linh hoạt đối với từng loại cơ quan, đơn vị.

Ngay khi tiếp nhận văn bản điều chỉnh, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ có trách nhiệm thông báo chính thức đến từng cơ quan, tổ chức, đơn vị về số lượng người được phân bổ để giới thiệu ứng cử; cơ cấu, thành phần theo yêu cầu của Luật Bầu cử và Nghị quyết 101/2025/UBTVQH15; Hướng dẫn chi tiết nội dung, trình tự, thủ tục giới thiệu người ứng cử và làm hồ sơ ứng cử.

Theo bà Nguyễn Thị Hoan, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh, mặc dù khâu này không được xác định làm mốc chính trong cuộc bầu cử nhưng lại đóng vai trò vô cùng quan trọng. Trình tự, thủ tục được hướng dẫn chi tiết, cụ thể, bám sát quy định và thực tiễn sẽ càng tạo thuận lợi cho cử tri nơi công tác và cử tri nơi cư trú (đối với giới thiệu người của thôn, tổ dân phố ứng cử đại biểu HĐND) lựa chọn, giới thiệu được những ứng cử viên ưu tú, bảo đảm tính đại diện cho quyền và lợi ích chính đáng của mình nếu họ trúng cử. Nói cách khác đây chính là vòng lọc đầu tiên trong quá trình chuẩn bị nhân sự cho cuộc bầu cử.

Vai trò của MTTQ tại bước này mang tính định hướng - chuẩn hóa quy trình, giúp các cơ quan, tổ chức, đơn vị thống nhất cách làm; đồng thời, bảo đảm các tiêu chuẩn đại biểu được thấm vào từng bước lựa chọn nhân sự. MTTQ cũng phải rà soát kỹ để tránh những sai sót thường gặp như: giới thiệu không đúng tiêu chuẩn cư trú/công tác đối với đại biểu HĐND cấp xã; cơ cấu giới tính, trẻ dưới 40 tuổi, ngoài Đảng chưa thỏa đáng để tạo thuận lợi cho vòng hiệp thương thứ Hai, thứ Ba đạt số dư quy định...

Đặc biệt đối với bầu cử HĐND cấp xã, Nghị quyết 102 quy định quy trình giới thiệu người ứng cử từ thôn, tổ dân phố phải được thực hiện theo một chương riêng, tách bạch và chặt chẽ hơn so với trước, phù hợp bối cảnh mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, số lượng đại biểu HĐND cấp xã ít hơn so với nhiệm kỳ trước và phụ thuộc quy mô dân số, do đó, có thể nhiều thôn, tổ dân phố mới được cơ cấu 01 vị đại biểu dân cử. Trước đây, nhiều địa phương có xu hướng “gộp” hoặc “linh hoạt hóa” quy trình này, nhưng từ nhiệm kỳ 2026 - 2031, MTTQ phải đóng vai trò “nhạc trưởng”, bảo đảm thôn, tổ dân phố tổ chức đầy đủ các bước theo quy định: họp ban công tác Mặt trận để dự kiến nhân sự; tổ chức hội nghị cử tri nơi cư trú; lập biên bản, tổng hợp và báo cáo đầy đủ trước khi chuyển danh sách về MTTQ cấp xã.

Đây là yêu cầu mới, đòi hỏi MTTQ cấp xã phải hướng dẫn sát từng thôn, từng tổ dân phố, thậm chí phải trực tiếp kiểm tra, dự hội nghị để kịp thời tháo gỡ các vướng mắc, nhất là với các khu dân cư có điều kiện đặc thù hoặc nơi năng lực cán bộ cơ sở còn hạn chế. Nhờ thực hiện tốt vai trò “kết nối - hướng dẫn - kiểm đếm kỹ thuật”, MTTQ bảo đảm để tất cả cơ quan, tổ chức, đơn vị từ trung ương đến cơ sở, cũng như từng thôn, tổ dân phố đều triển khai quy trình giới thiệu người ứng cử đúng pháp luật, đúng cơ cấu, đúng tiến độ, tạo tiền đề vững chắc cho vòng hiệp thương lần thứ Hai và cho toàn bộ tiến trình bầu cử diễn ra dân chủ, khách quan và chặt chẽ.

TÂN HÒA