'Phạt nguội' xe máy được không?

Tại nhiều nút giao thông, không quá khó bắt gặp xe máy vượt đèn đỏ, thậm chí không phải 1, 2 chiếc mà hàng chục chiếc cùng lúc. Xe máy cũng là phương tiện thường xuyên bị bắt gặp đi ngược chiều, sai làn, lấn làn, phóng nhanh, vượt ẩu, đi vào đường cấm… Trong trường hợp ùn ứ giao thông, xe máy còn tràn cả lên vỉa hè.

Là phương tiện di chuyển linh hoạt nên khi người điều khiển không có ý thức thì việc vi phạm rất dễ xảy ra và xe máy thành phương tiện bất chấp luật lệ, là nguy cơ gây ra tai nạn cho người điều khiển và cả cộng đồng. Theo số liệu thống kê, 41% số vụ tai nạn giao thông trong 3 tháng đầu năm 2024 có liên quan đến xe máy.

Điều đáng nói là số lượng xe máy lưu thông khá lớn, tình trạng vi phạm nhiều nhưng việc xử lý trực tiếp rất ít. Kể cả ở những nút giao thông có lực lượng chức năng, vi phạm của xe máy vẫn diễn ra, vì lực lượng chức năng phải tập trung giải quyết nhiều công việc khác, trong khi có đến hàng chục xe máy vi phạm cùng lúc.

Mặt khác, chính vì khó xử phạt trực tiếp hết số phương tiện vi phạm nên người điều khiển lại càng thiếu ý thức, coi thường luật lệ. So với ô tô đang bị xử phạt khá nghiêm (kể cả trực tiếp và phạt nguội), việc thả lỏng vi phạm của xe máy dẫn đến bất bình đẳng, không bảo đảm sự nghiêm minh của pháp luật.

Trong bối cảnh người điều khiển xe máy vi phạm quy định về trật tự an toàn giao thông khá phổ biến, đề xuất xử phạt nguội xe máy như với ô tô là đề xuất đúng, trúng vấn đề. Tuy nhiên, thực hiện hiệu quả việc xử phạt nguội xe máy không dễ, bởi số lượng xe máy không chính chủ, mua đi bán lại thậm chí qua nhiều chủ sử dụng là rất lớn.

Với ô tô, nếu chủ phương tiện dính lỗi phạt nguội, cơ quan đăng kiểm sẽ từ chối kiểm định, tức có điều kiện buộc chủ phương tiện phải chấp hành, thì với xe máy lại gần như không có điều kiện nào. Từ đó dẫn đến tình huống, xe máy vi phạm bị chụp ảnh lưu lại phạt nguội song chưa chắc cơ quan chức năng tìm ra được chủ phương tiện đích thực. Hoặc nếu tìm ra thì liệu có thể trông chờ vào sự tự giác chấp hành thông báo xử lý của cơ quan chức năng?

Vì vậy, việc quan trọng vẫn là tập trung xử lý trực tiếp xe máy vi phạm luật lệ giao thông. Có thể xây dựng thành các chuyên đề để xử lý hiệu quả, như chuyên đề đối với phương tiện vượt đèn đỏ, chuyên đề đối với phương tiện đi ngược chiều, phương tiện đi sai làn, đi vào đường cấm… Thực tế, khi 1-2 phương tiện vi phạm nhưng không thấy lực lượng chức năng xử lý thì các phương tiện khác cũng vi phạm theo, nên khi bị xử lý nghiêm, chắc chắn người điều khiển phương tiện sẽ không dám vi phạm.

Lực lượng chức năng cũng có thể chụp ảnh, lưu lại phạt nguội bằng cách gửi cho các chốt kiểm soát giao thông khác dừng phương tiện xử lý. Với trường hợp vi phạm cùng lúc nhiều lỗi, không chấp hành hiệu lệnh của lực lượng chức năng, nhất thiết phải xử lý nghiêm khắc, tạm giữ phương tiện, tịch thu giấy phép lái xe, thậm chí tịch thu cả phương tiện vi phạm.

Song song với việc phạt nguội như đề xuất, cơ quan chức năng cần nhanh chóng định danh phương tiện cá nhân. Việc định danh rõ ràng sẽ giúp việc phạt nguội hiệu quả. Khi ý thức của người điều khiển phương tiện chưa tốt, việc xử phạt nghiêm mọi vi phạm là cách giáo dục, nâng cao ý thức hiệu quả nhất.