Phát triển chế biến gỗ theo hướng hiện đại: Động lực giúp người dân Bảo Yên thoát nghèo, làm giàu bền vững

Từng được biết đến là một trong những huyện có tỷ lệ hộ nghèo cao của tỉnh Lào Cai, nhưng vài năm trở lại đây, Bảo Yên đang từng bước chuyển mình nhờ tận dụng tốt tiềm năng rừng trồng và phát triển ngành công nghiệp chế biến gỗ. Đặc biệt, các hợp tác xã (HTX) với vai trò trung tâm trong chuỗi liên kết sản xuất - chế biến - tiêu thụ đã giúp người dân địa phương không chỉ có việc làm ổn định mà còn nâng cao thu nhập, tiến tới thoát nghèo bền vững.

Tiềm năng lớn từ rừng trồng

Bảo Yên thu hút đầu tư vào chế biến sâu gỗ rừng trồng, hỗ trợ các cơ sở chuyển đổi máy móc, tiếp cận vốn ưu đãi và xây dựng thương hiệu lâm sản địa phương.

Đầu tháng 5 này, UBND tỉnh Lào Cai đã phê duyệt Dự án hỗ trợ trồng rừng gỗ lớn với diện tích hơn 480 ha trên địa bàn huyện Bảo Yên, tổng kinh phí hơn 8 tỷ đồng cho giai đoạn 2024 - 2025. Dự án hướng đến mục tiêu phát triển rừng sản xuất bền vững, nâng cao độ che phủ rừng và cải thiện sinh kế lâu dài cho người dân các xã vùng thấp và trung du.

Nằm trong tiểu vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, với điều kiện địa lý thuận lợi và diện tích đất lâm nghiệp lớn, Bảo Yên được đánh giá là địa phương giàu tiềm năng phát triển kinh tế lâm nghiệp. Huyện hiện có trên 40.000 ha rừng trồng, lớn nhất tỉnh Lào Cai, trong đó chủ yếu là các loại cây gỗ có giá trị kinh tế cao như quế, mỡ, trẩu, bồ đề…

Tận dụng lợi thế đó, Đảng bộ và chính quyền huyện đã xác định phát triển lâm nghiệp là một trong những nhiệm vụ đột phá giai đoạn 2021 - 2025, tầm nhìn đến 2030, hướng đến xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững.

Tuy nhiên, thay vì chỉ tập trung vào trồng và khai thác, Bảo Yên đang từng bước chuyển sang chế biến sâu để tạo ra giá trị gia tăng cao hơn. Huyện liên tục triển khai các chương trình hỗ trợ trồng rừng, khuyến khích doanh nghiệp, hộ dân, HTX ứng dụng công nghệ mới trong chế biến lâm sản, kết nối với thị trường nội địa và xuất khẩu.

HTX - Nòng cốt chuyển đổi công nghệ, nâng giá trị sản phẩm

Một trong những điểm sáng rõ nét nhất trong bức tranh phát triển chế biến gỗ tại Bảo Yên chính là sự vào cuộc mạnh mẽ của các HTX. Những đơn vị này không chỉ đóng vai trò liên kết sản xuất mà còn tiên phong trong đổi mới công nghệ và mở rộng thị trường, giúp người dân chuyển từ sản xuất thô sang chế biến sâu, nâng cao thu nhập.

Tại xã Thượng Hà, anh Mai Tiến Thắng - người có hơn 10 năm làm nghề chế biến gỗ, từng trải qua không ít khó khăn khi phụ thuộc vào xuất khẩu thô vào một thị trường truyền thống là Trung Quốc. Quyết không để nghề gỗ mai một, anh đã đầu tư hơn 10 tỷ đồng mua dây chuyền sản xuất hiện đại, nghiên cứu thị trường, định hướng lại kinh doanh. Bên cạnh Trung Quốc, anh bắt đầu hướng đến các thị trường như Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ, và mở rộng tiêu thụ nội địa.

Đầu năm 2024, anh đứng ra vận động thành lập HTX Nông - Lâm sản Thành Lâm, đánh dấu bước ngoặt về quy mô sản xuất. Nhờ đầu tư công nghệ bóc và ép hiện đại, HTX không chỉ tận dụng tối đa nguyên liệu mà còn nâng cao chất lượng thành phẩm, đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính.

HTX hiện có 3 xưởng bóc gỗ và 1 xưởng sản xuất ván ép, mỗi năm tiêu thụ khoảng 8.000 – 10.000 m3 gỗ, tạo việc làm cho gần 60 lao động. Không còn phụ thuộc vào thu nhập bấp bênh từ sản xuất nông nghiệp, các công nhân làm việc tại HTX có công việc ổn định hơn, thu nhập 8 - 9 triệu đồng/người/tháng.

Không chỉ dừng ở một mô hình, xu hướng đầu tư công nghệ hiện đại đang lan rộng trên địa bàn huyện Bảo Yên. Theo thống kê, hiện Bảo Yên có hơn 40 cơ sở chế biến gỗ, phần lớn sử dụng nguyên liệu rừng trồng tại chỗ. Các cơ sở đang từng bước chuyển từ bóc ván đơn thuần sang sản xuất các tấm ván lớn, mỏng, phục vụ ngành nội thất. Điều này cho thấy sự thay đổi căn bản về tư duy sản xuất sang “chế biến và xây dựng thương hiệu”. Mỗi năm, các cơ sở tiêu thụ từ 25.000 - 30.000 m3 gỗ tròn, tạo việc làm cho hàng trăm lao động địa phương và đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế nông thôn.

Với các HTX như HTX Nông - Lâm sản Thành Lâm, bên cạnh sự hỗ trợ từ ban ngành địa phương, Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Lào Cai đã có rất nhiều chương trình hỗ trợ thiết thực. Gần đây nhất là Lớp tập huấn, bồi dưỡng kiến thức cho các sáng lập viên HTX diễn ra trong tháng 4/2025; Lớp tập huấn nâng cao năng lực và kỹ năng vận hành trang thương mại điện tử cho các HTX, tổ hợp tác vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi tháng 12/2024; Lớp tập huấn nâng cao năng lực cán bộ quản lý các HTX, tổ hợp tác tháng 12/2024,...

Các HTX được tiếp cận các chuyên đề: Kỹ năng truyền thông, quảng bá và xúc tiến bán hàng; Lợi ích và ứng dụng chuyển đổi số trong HTX, marketing online, bán hàng qua sàn thương mại điện tử; Lợi ích và cách triển khai chuyển đổi số trong HTX; Kế hoạch kinh doanh và quản trị thị trường; Ứng dụng tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP và Organic vào sản xuất; Xây dựng thương hiệu và truy xuất nguồn gốc sản phẩm...

Lớp tập huấn nâng cao năng lực cán bộ quản lý các HTX, tổ hợp tác năm 2024.

Nhờ đó, các HTX từng bước phát huy vai trò trung tâm, đưa ngành chế biến gỗ ở Bảo Yên vươn lên trở thành động lực phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn và bền vững - không chỉ giúp người dân thoát nghèo, mà còn có thể làm giàu trên chính mảnh đất quê hương.

Hướng tới phát triển bền vững

Chế biến gỗ đã và đang trở thành trụ cột quan trọng trong công cuộc giảm nghèo bền vững của huyện Bảo Yên. Nhờ phát triển các cơ sở chế biến gỗ quy mô vừa và nhỏ, đặc biệt là mô hình HTX ứng dụng công nghệ hiện đại, nhiều lao động nông thôn - vốn trước đây chỉ dựa vào sản xuất nông nghiệp tự cung tự cấp - đã có việc làm ổn định, thu nhập đều đặn, góp phần đáng kể vào cải thiện đời sống hộ gia đình.

Tính đến cuối năm 2024, toàn huyện Bảo Yên chỉ còn 1.307 hộ nghèo (chiếm 6,11%) và 1.112 hộ cận nghèo (5,20%). Huyện đặt mục tiêu đến hết năm 2025 giảm xuống còn 771 hộ nghèo (3,6%) và 844 hộ cận nghèo (3,94%), tương đương giảm 2,5% và 1,25% so với năm trước. Tỷ lệ giảm nghèo trung bình đạt 4,17%/năm, cao hơn mức bình quân 3 - 4% theo kế hoạch quốc gia. Đặc biệt, toàn huyện không có hộ tái nghèo, minh chứng cho hiệu quả bền vững của chiến lược giảm nghèo đa chiều gắn với phát triển sinh kế từ rừng và công nghiệp chế biến.

Sự chuyển mình của ngành chế biến gỗ ở Bảo Yên không chỉ nằm ở đổi mới công nghệ mà còn là chuyển đổi mô hình phát triển toàn diện: từ trồng rừng, quản lý bền vững đến chế biến và tiêu thụ.

Theo đại diện Hạt Kiểm lâm Bảo Yên, các chủ rừng và HTX được hướng dẫn lập hồ sơ quản lý rừng bền vững, từng bước chuẩn hóa quy trình khai thác và vận chuyển gỗ theo đúng quy định pháp luật. Đây là hướng đi giúp giảm thất thoát tài nguyên, tăng hiệu quả kinh tế, đồng thời tạo điều kiện để các sản phẩm gỗ Bảo Yên đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, mở đường cho xuất khẩu bền vững.

Giá trị sản xuất lâm nghiệp của huyện năm 2024 ước đạt hơn 500 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu kinh tế nông - lâm - thủy sản địa phương. Trong thời gian tới, huyện tiếp tục khuyến khích các cơ sở, HTX chế biến chuyển đổi công nghệ, tiếp cận vốn ưu đãi, và xây dựng thương hiệu gỗ địa phương. Đồng thời, đẩy mạnh phát triển trồng rừng gỗ lớn gắn với vùng nguyên liệu tập trung, đảm bảo đầu ra ổn định cho người dân và doanh nghiệp.

Minh Khôi