Phát triển kinh tế hàng hải miền Trung: Tiềm năng lớn nhưng nhiều thách thức

Cảng Tiên Sa, TP Đà Nẵng

Khó khăn chồng chất

Theo Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 22/10/2018 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII, chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đã đặt kinh tế hàng hải là ưu tiên thứ hai trong sáu ngành kinh tế biển cần phát triển. Kinh tế hàng hải bao gồm các lĩnh vực quan trọng như công nghiệp tàu thủy, vận tải biển, dịch vụ khai thác cảng, bảo đảm hàng hải và các hoạt động hậu cần (logistics). Được thiên nhiên ban tặng vị trí địa lý đặc biệt, vùng duyên hải miền Trung có tiềm năng lớn trong lĩnh vực này, song vẫn đang đối diện với những khó khăn đáng kể.

Theo TS. Hoàng Hồng Hiệp, Quyền Viện trưởng Viện Khoa học xã hội vùng Trung Bộ, hệ thống cảng biển và cơ sở hạ tầng vùng miền Trung chưa được đầu tư đồng bộ, dẫn đến khả năng kết nối kém và năng lực vận tải không đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng. Cùng với đó, biến đổi khí hậu, hiện tượng nước biển dâng và các điều kiện thời tiết cực đoan cũng gây ra nhiều thách thức cho hoạt động kinh tế hàng hải và đời sống dân cư ven biển. Ngoài ra, vẫn tồn tại các bất cập trong chính sách, quy hoạch và quản lý phát triển kinh tế hàng hải.

Tại khu vực miền Trung - Tây Nguyên, hệ thống cảng biển chưa có công suất đủ lớn để trở thành trung tâm logistics của khu vực và chưa đáp ứng được yêu cầu vận tải hàng container đi quốc tế. Các cảng biển tại đây còn quy mô nhỏ, công nghệ xếp dỡ lạc hậu, năng suất thấp, không khai thác hết lợi thế của địa phương. Cảng Vũng Áng - Sơn Dương (Hà Tĩnh) là cảng biển lớn nhất trong khu vực và đang được đầu tư mở rộng, nhưng nhìn chung phần lớn cảng hiện chỉ đáp ứng nhu cầu xuất nhập hàng hóa trong vùng. Đáng lưu ý, chưa có tuyến đường sắt nào kết nối đến cảng biển, việc vận chuyển hàng hóa phụ thuộc hoàn toàn vào đường bộ, gây áp lực cho mạng lưới giao thông, đồng thời tăng chi phí vận chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu qua các cảng.

PGS. TS Bùi Quang Bình (Trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng) chỉ rõ, cơ sở hạ tầng và các công trình phụ trợ cho hoạt động logistics trong vùng chưa đáp ứng yêu cầu và thiếu tính đồng bộ. Ví dụ tại Quảng Nam, hệ thống giao thông đã được quy hoạch và đầu tư, nhưng nhiều tuyến đường vẫn nhỏ hẹp và chưa kết nối đồng bộ, đặc biệt là các tuyến trục ngang kết nối với trục dọc chính.

Giải pháp phát triển đồng bộ

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, phát triển bền vững kinh tế biển ở miền Trung trở thành ưu tiên hàng đầu, giúp thực hiện chiến lược phát triển kinh tế biển và ứng phó biến đổi khí hậu của Việt Nam. Đối với kinh tế hàng hải, cần tập trung khai thác hiệu quả các cảng biển và dịch vụ vận tải biển. Phát triển logistics hiện được các địa phương ở miền Trung xác định là ngành dịch vụ “xương sống” để thúc đẩy kinh tế.

TS. Phan Thị Sông Thương từ Viện Khoa học xã hội vùng Trung Bộ nhấn mạnh rằng, quy hoạch logistics cần phải dựa trên tiềm năng, lợi thế, điều kiện cạnh tranh của từng địa phương, đảm bảo tính liên kết vùng và khu vực. Nội dung quy hoạch phải mang tính đột phá và cụ thể, nhất là trong quy hoạch kết cấu hạ tầng logistics để đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả; đầu tư phát triển các cảng cạn (ICD), trung tâm và cụm logistics kết nối với hệ thống giao thông từ cảng biển, cảng hàng không đến các trục đường bộ và đường sắt.

Đà Nẵng, với vai trò kết nối trong khu vực miền Trung, cần tập trung hoàn thiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội hiện đại theo mô hình đô thị thông minh, với trọng tâm là hạ tầng giao thông kết nối trong nước và quốc tế. Đồng thời, phát triển mạnh mẽ công nghệ thông tin và công nghiệp công nghệ cao, đẩy mạnh khai thác Cảng Hàng không quốc tế Đà Nẵng, cảng biển Tiên Sa, hoàn thành xây dựng cảng biển Liên Chiểu và các hạ tầng giao thông đường bộ, đường sắt. Mục tiêu dài hạn là xây dựng Đà Nẵng thành trung tâm kinh tế biển mạnh có tầm quốc gia và quốc tế.

Như vậy, để phát triển kinh tế hàng hải ở miền Trung một cách bền vững, cần có những giải pháp đồng bộ và những bước đi đột phá về quy hoạch hạ tầng, phát triển dịch vụ logistics, cải thiện chính sách quản lý và ứng dụng công nghệ hiện đại. Chỉ khi đó, kinh tế hàng hải mới phát huy hết tiềm năng và thực sự trở thành động lực thúc đẩy sự phát triển của khu vực miền Trung.

PV