Phát triển kinh tế số: Khi dữ liệu là 'tài sản' và cơ chế sandbox là 'bệ phóng'

Ảnh minh họa.

Chia sẻ tại hội thảo “Phát triển kinh tế số trong kỷ nguyên mới” ngày 25/11, ông Lê Xuân Sơn, Phó Tổng Giám đốc VNPT – IT, cho rằng tài nguyên trong kỷ nguyên mới cần được nhìn nhận lại. “Chúng ta phải quay lại một cách nhìn mới. Đó là kinh tế số phải lấy dữ liệu làm tài sản”, ông Sơn nhấn mạnh.

“CƠN KHÁT” DỮ LIỆU VÀ TƯ DUY TÀI SẢN MỚI

Khác với giai đoạn trước đây khi công nghệ thông tin chủ yếu tập trung vào phần cứng hay phần mềm quản lý, kỷ nguyên này, theo đại diện VNPT, được định hình bởi khả năng khai thác, phân tích và xử lý dữ liệu.

Ông Hoàng Văn Ngọc, Giám đốc Chiến lược Tập đoàn Viettel, cũng đồng tình với quan điểm này song ông cho rằng 4 xu hướng chính định hình tương lai sẽ bao gồm: Trí tuệ nhân tạo (AI) hóa; Khai thác hệ sinh thái dữ liệu; Chuyển dịch lên Điện toán đám mây (Cloud) và sự bùng nổ của các nền tảng số.

Cùng quan điểm, bà Bùi Kim Thùy, Phó Chủ tịch President Club, đã đưa ra một so sánh hình tượng về sự chuyển dịch mô hình sản xuất. “Trước đây là 'Labor intensive' (thâm dụng lao động), còn bây giờ là 'Data intensive' (thâm dụng dữ liệu). Sản phẩm dịch vụ phải chứa hàm lượng tri thức, chất xám cao”, bà Thùy nêu quan điểm.

Sự chuyển dịch này đòi hỏi Việt Nam không chỉ dừng lại ở việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia (như Đề án 06 về dân cư mà VNPT đã đồng hành) mà còn phải đảm bảo tính liên thông, an toàn và khả năng tạo ra giá trị gia tăng từ dữ liệu đó. Dữ liệu không chỉ là con số vô tri, mà là “mỏ dầu” mới quyết định sức cạnh tranh của quốc gia.

PHÁT TRIỂN “XA LỘ” 5G

Để dòng chảy dữ liệu được khơi thông, hạ tầng viễn thông đóng vai trò như hệ thống mạch máu. Ông Nguyễn Phong Nhã, Phó Cục trưởng Cục Viễn Thông, Bộ Khoa học Công nghệ, khẳng định Việt Nam đã có một hạ tầng viễn thông rất tốt, công nghệ tiên tiến tương đương các nước phát triển. 85% hộ gia đình có cáp quang, vùng phủ 4G đạt 99,8% dân số, và đang trong lộ trình tắt sóng 2G để dồn lực cho 5G.

Bà Rita Mokbel, Chủ tịch Ericsson Việt Nam, cũng cho rằng 5G chính là xương sống của quá trình số hóa nền kinh tế. Theo nghiên cứu của Ericsson, cứ mỗi 10% gia tăng trong tỷ lệ sử dụng băng thông rộng có thể giúp GDP tăng thêm tới 0,8%. “Bài học từ Ấn Độ - quốc gia đạt 90% phủ sóng 5G chỉ trong 21 tháng và tạo ra mức tiêu thụ dữ liệu cao nhất toàn cầu là một minh chứng sống động cho Việt Nam”, bà Rita cho biết.

Tại Việt Nam, các công ty công nghệ hàng đầu cũng đang nỗ lực phát triển “xa lộ” 5G. Viettel cam kết đến hết năm 2025 sẽ phủ 28.000 trạm 5G, đạt vùng phủ 90-95% dân số. Không chỉ dừng lại ở trạm phát sóng, hạ tầng Trung tâm dữ liệu (Data Center) và Cloud cũng đang được đầu tư quy mô lớn để đảm bảo chủ quyền dữ liệu.

Ông Yves Vanderstraeten, Phó Chủ tịch Ban Kỹ thuật số, EuroCham, đánh giá cao nỗ lực này Chính phủ và các công ty Việt Nam trong thời gian qua. Chỉ số phát triển chính phủ điện tử của Việt Nam đã tăng 15 bậc, đứng thứ 71. Và nhà đầu tư châu Âu có lòng tin mạnh mẽ khi chỉ số niềm tin kinh doanh (BCI) hiện rất cao.

ĐIỂM NGHẼN NHÂN LỰC

Bên cạnh hạ tầng và dữ liệu, đại diện VNPT vẫn tỏ ra băn khoăn về điểm nghẽn nhân lực và thực thi chính sách.

Toàn cảnh Hội thảo “Phát triển kinh tế số trong kỷ nguyên mới” do Báo Tài chính - Đầu tư tổ chức.

Ông cho rằng Việt Nam có lợi thế dân số vàng với 100 triệu dân và thị trường lao động công nghệ thông tin chất lượng tốt trong khu vực. Tuy nhiên, để chuyển từ người gia công, tiêu dùng sản phẩm số sang người sáng tạo, sản xuất và xuất khẩu công nghệ (Make in Vietnam), bài toán đào tạo nhân lực chất lượng cao trở nên cấp bách.

Sự hợp tác giữa doanh nghiệp và cơ sở đào tạo đang được đẩy mạnh. Điển hình như Ericsson đang hợp tác với RMIT và Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông (PTIT) để đào tạo sinh viên về 5G, AI và blockchain. Đây là hướng đi đúng đắn để chuẩn bị cho một thế hệ lao động “thâm dụng tri thức”.

Ở khía cạnh quản trị dữ liệu, ông Đồng Mạnh Cường, Trưởng Khoa Kinh doanh, Trường Đại học Anh Quốc Việt Nam, cho rằng tình trạng thiếu nhân lực có chuyên môn về kiến trúc dữ liệu, bảo mật, tuân thủ và phân tích nâng cao khiến nhiều doanh nghiệp vẫn loay hoay giữa việc có rất nhiều dữ liệu nhưng lại không thể biến nó thành lợi thế cạnh tranh.

“Khoảng trống lớn nằm ở những vị trí kết nối – những người có thể dịch ngôn ngữ kỹ thuật của đội IT sang ngôn ngữ chiến lược của đội kinh doanh để giúp doanh nghiệp ra quyết định nhanh hơn và chính xác hơn”, ông Cường cho biết.

CỞI TRÓI THỂ CHẾ VÀ CƠ CHẾ SANDBOX

Yếu tố cuối cùng, nhưng theo các chuyên gia lại có tính quyết định, chính là thể chế. Bối cảnh năm 2025 đặc biệt thuận lợi với sự ra đời của “Bộ tứ Nghị quyết” (57, 59, 66, 68) tạo nên các đột phá chiến lược về khoa học công nghệ, kinh tế tư nhân và hội nhập quốc tế.

Đại diện Viettel nhận định: “Nhà nước trước đây xem doanh nghiệp là đối tượng quản lý, bây giờ xem là đối tác đồng hành. Nghị quyết 66 cởi trói thể chế, cởi mở tư duy là động lực rất lớn”.

Tuy nhiên, thực tế triển khai vẫn còn những khoảng cách. Đại diện EuroCham thẳng thắn chỉ ra: “Thủ tục hành chính vẫn là một gánh nặng. Việc triển khai một số sáng kiến cải cách dịch vụ công có sự chậm trễ so với mục tiêu”.

Đáng chú ý, theo bà Bùi Kim Thùy, vấn đề cấp thiết nhất hiện nay là cơ chế thử nghiệm (Sandbox) cho các doanh nghiệp Nhà nước.

“Các doanh nghiệp tư nhân lỗ chục năm không sao, nhưng doanh nghiệp nhà nước chỉ cần lỗ 1 năm là rất khó khăn. Việc áp dụng sandbox cho các tập đoàn lớn như VNPT, Viettel là vô cùng khó”, bà Thùy nói và kiến nghị một cơ chế đặc thù, cho phép các “sếu đầu đàn” được phép thử nghiệm, được phép sai trong giới hạn để thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Ngân Hà