Phát triển năng lượng xanh: Nhận diện cơ hội và thách thức

Mục tiêu năng lượng tái tạo chiếm 25-30% tổng nguồn cung sơ cấp

Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20-8-2025 của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 nêu rõ, tiếp tục ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo và xác định mục tiêu, tỷ lệ năng lượng tái tạo trong tổng cung năng lượng sơ cấp khoảng 25-30%.

Nghị quyết xác định nhiệm vụ, giải pháp về năng lượng tái tạo, năng lượng mới. Đối với điện gió và điện mặt trời: Ưu tiên phát triển phù hợp với khả năng bảo đảm an toàn hệ thống với giá thành điện hợp lý, đặc biệt là các nguồn điện tự sản xuất, tự tiêu thụ, điện mặt trời mái nhà. Khẩn trương xây dựng chính sách tháo gỡ khó khăn, chính sách pháp lý hỗ trợ và cơ chế đột phá cho phát triển điện gió ngoài khơi.

Thực hiện chủ trương phát triển năng lượng tái tạo tại Việt Nam, thời gian qua, Chính phủ đã ban hành các cơ chế chính sách ưu tiên, khuyến khích phát triển các nguồn năng lượng tái tạo thay thế dần việc sử dụng các nguồn hóa thạch.

Năng lượng tái tạo, trong đó có điện mặt trời tại Việt Nam đã có bước phát triển vượt bậc những năm qua.

Ước tính, điện mặt trời mái nhà đã có bước phát triển vượt bậc với hàng trăm nghìn hệ thống, tương đương công suất hàng nghìn MWp, góp phần giảm áp lực cho hệ thống điện quốc gia, đặc biệt là vào các giờ cao điểm; bảo vệ môi trường; góp phần thực hiện xu hướng chuyển dịch năng lượng, giảm phát thải ròng vào năm 2050. Bên cạnh đó, điện mặt trời mái nhà còn giúp người dân, doanh nghiệp tiết kiệm chi phí tiền điện hằng tháng, góp phần hình thành thị trường dịch vụ về năng lượng tái tạo…

TS Hà Đăng Sơn, chuyên gia năng lượng, nhìn nhận, so với trước đây, các quy định về lắp đặt điện mặt trời mái nhà đã đơn giản hơn, nhiều quy định về giấy phép, thủ tục, hồ sơ đăng ký đã được bãi bỏ. Điện mặt trời, trong đó có điện mặt trời mái nhà đã có sự phát triển bùng nổ.

Thúc đẩy hơn nữa việc phát triển năng lượng tái tạo

Theo ông Trịnh Quốc Vũ, Phó cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương), trong cơ cấu các nguồn điện, có khoảng 30% sản lượng điện từ thủy điện; khoảng 12% sản lượng từ các nguồn điện mặt trời và điện gió. Mặc dù nguồn điện mặt trời, điện gió có tổng công suất đặt chiếm đến 27-28% công suất lắp đặt của toàn hệ thống điện, nhưng sản lượng chỉ 11-12%. Nguyên nhân bởi số giờ phát ít, ban ngày mới phát được điện mặt trời, ban đêm thì không. Điện gió cũng như vậy, mùa gió mới phát được nhiều, mùa ít gió lại không phát được.

Từ góc độ địa phương, ông Hoàng Đức Tiến, Phó giám đốc Sở Công Thương tỉnh Tuyên Quang cho biết, Tuyên Quang không phải là địa phương có tiềm năng năng lượng mặt trời hàng đầu ở Việt Nam, nhưng vẫn đủ điều kiện và có nhiều cơ hội để phát triển điện mặt trời mái nhà hiệu quả, đặc biệt là đối với các nguồn điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ.

Lắp đặt điện mặt trời tại Ninh Bình.

Công tác quản lý điện mặt trời mái nhà trên địa bàn tỉnh tập trung vào việc bảo đảm các hệ thống lắp đặt tuân thủ đúng quy định về an toàn kỹ thuật, an toàn phòng cháy chữa cháy và các tiêu chuẩn liên quan.

Cùng với đó, tỉnh tăng cường công tác tuyên truyền để người dân và doanh nghiệp hiểu rõ về chính sách mới, các quy định kỹ thuật và lợi ích của việc sử dụng điện mặt trời. Khuyến khích, vận động, thúc đẩy lắp đặt tại các công trình công cộng như trường học, bệnh viện, trụ sở cơ quan, để làm gương và tạo hiệu ứng lan tỏa.

Bên cạnh những kết quả đạt được, ông Hoàng Đức Tiến nhìn nhận một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai. Trước hết là thủ tục hành chính và đấu nối, mặc dù đã có nhiều nỗ lực cải thiện, nhưng cần sự vào cuộc của các sở, ngành liên quan trong việc nghiệm thu hệ thống phòng cháy, chữa cháy, an toàn xây dựng, môi trường...

Về vận hành lưới điện, điện mặt trời phụ thuộc thời tiết, công suất phát không ổn định. Nếu người dân, doanh nghiệp tự lắp đặt mà không thông báo, không đăng ký, thì hệ thống điện tại địa phương rất dễ rơi vào tình trạng quá tải cục bộ, gây khó khăn cho công tác điều độ, thậm chí có nguy cơ mất an toàn. Ngoài ra, không ít hộ dân sử dụng thiết bị kém chất lượng, lắp đặt thiếu đồng bộ, chưa qua kiểm định, chưa được nghiệm thu an toàn điện, phòng cháy, chữa cháy, tiềm ẩn rủi ro cháy nổ, tai nạn điện, ảnh hưởng trực tiếp đến cả khu dân cư.

Để tháo gỡ những vướng mắc này, lãnh đạo Sở Công Thương tỉnh Tuyên Quang kiến nghị Chính phủ và Bộ Công Thương sớm ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết hơn, đặc biệt là về cơ chế tài chính để tạo động lực cho các tổ chức, người dân, doanh nghiệp phát triển nguồn điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ. Đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ cụ thể cho các địa phương để thúc đẩy hơn nữa việc phát triển năng lượng tái tạo, góp phần vào sự phát triển chung của đất nước.

Hỗ trợ chuyển đổi sang phương tiện xanh

Vấn đề chuyển đổi phương tiện sang các loại hình giao thông xanh đang đặt ra tại các đô thị lớn, nơi mật độ phương tiện cá nhân cao, hoạt động giao thông ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường.

Mặc dù vậy, chuyển đổi sang giao thông xanh đặt ra nhiều bài toán, không chỉ thay đổi phương tiện mà còn phải đồng bộ hạ tầng, chính sách, mô hình kinh doanh, hành vi tiêu dùng. Điều này đòi hỏi sự vào cuộc mạnh mẽ của Nhà nước, doanh nghiệp và xã hội.

Xe buýt điện tại Hà Nội.

Hiện nay, Sở Xây dựng Hà Nội đã triển khai lập “Đề án chuyển đổi phương tiện giao thông cơ giới sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang sử dụng năng lượng sạch, năng lượng xanh, thân thiện môi trường trên địa bàn thành phố Hà Nội”.

Theo đó, mục tiêu đặt ra là tổ chức thực hiện hiệu quả các chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện, bảo đảm tối giản thủ tục cho người dân và doanh nghiệp, tăng cường sự minh bạch, cạnh tranh và hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

Phát triển và mở rộng hệ thống trạm sạc, đa dạng loại hình dịch vụ và phân bố hợp lý để đáp ứng nhu cầu sử dụng, chuyển đổi phương tiện giao thông xanh. Phát triển đa dạng các loại hình dịch vụ vận tải hành khách công cộng và giao thông phi cơ giới, tăng cường khả năng kết nối để đáp ứng nhu cầu đi lại của người dân đặc biệt là thay thế nhu cầu đi lại bằng phương tiện cơ giới cá nhân, xe mô tô, xe gắn máy trong Vành đai 3 của Hà Nội.

Thành phố cũng đặt mục tiêu đến năm 2030 đạt tỷ lệ 100% phương tiện xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh trên địa bàn.

Một trong những vấn đề đặt ra là phát triển hệ thống trạm sạc điện do hiện chưa có quy chuẩn về trạm sạc dẫn đến hạn chế trong việc sử dụng trạm sạc dùng chung giữa các nhà sản xuất và các nhà cung ứng xe điện. Chưa có quy hoạch chung về mạng lưới điện, hạ tầng trạm sạc. Việc thực hiện các dự án xây dựng trạm sạc điện, cần khảo sát tính toán chi tiết công suất nguồn và hạ tầng phù hợp với điều kiện của từng trạm sạc.

Bên cạnh đó, còn có các vướng mắc về chuyển đổi mục đích sử dụng đất, cấp phép xây dựng trạm sạc. Đối với các tòa nhà chung cư cũ hoặc các khu dân cư hiện hữu, hệ thống đường nguồn cấp điện và trạm biến áp hiện tại không tương thích và không thể chịu tải nếu đấu nối thêm các trạm sạc lớn…

Trong thời gian tới, Sở Xây dựng Hà Nội sẽ thống nhất với liên ngành các vị trí để triển khai lắp đặt thí điểm các trạm sạc đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật, có tính năng đa dạng cổng sạc, hỗ trợ nhiều dòng xe. Xây dựng tiêu chuẩn, điều kiện để cửa hàng xăng dầu, trung tâm thương mại và các cơ sở thương mại-dịch vụ được xem xét lắp đặt trạm biến áp và trạm sạc, trạm đổi pin phục vụ phương tiện sử dụng năng lượng sạch…

MẠNH HƯNG