Phát triển nghệ thuật trong bối cảnh toàn cầu hóa

Giao lưu quốc tế - yếu tố then chốt bảo tồn và phát triển nghệ thuật

Chia sẻ tại Hội thảo “Phát triển nghệ thuật trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số: Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam” sáng 14/10, GS. Noriaki Mita, Giám đốc Hiệp hội Nghiên cứu Mita Gagaku (Nhật Bản), chuyên gia về loại hình âm nhạc và vũ đạo Gagaku, kể: "Năm 2010, tôi tham gia đoàn nghiên cứu gồm các nhà âm nhạc dân tộc và học giả tôn giáo người Nhật Bản đến thăm các làng Chăm ở Việt Nam. Xét về mặt âm nhạc học, không còn yếu tố cổ xưa nào sót lại có thể liên hệ với Rinyū-gaku trong Gagaku Nhật Bản. Tuy nhiên, quan sát của tôi lại khác. Tôi thấy một số động tác múa do người Chăm thực hiện rất giống với những động tác được lưu giữ trong Rinyū-gaku Bugaku ở Nhật Bản, điệu múa có nguồn gốc từ Champa cổ đại".

Thông qua các chương trình giao lưu, Việt Nam - Nhật Bản có thể duy trì và phát huy giá trị di sản văn hóa. Ảnh: Lưu Hương

Theo GS. Noriaki Mita, sự tương đồng giữa điệu múa Chăm của Việt Nam và Rinyū-gaku Bugaku Nhật Bản cho thấy mối liên hệ lịch sử sâu sắc, mở ra cơ hội để các nghệ sĩ và học giả Việt Nam nghiên cứu, so sánh và phát triển các truyền thống múa cổ điển. "Tôi tin rằng, thông qua việc kết hợp nghiên cứu, giáo dục và biểu diễn, cả Nhật Bản và Việt Nam có thể cùng nhau duy trì và phát huy di sản văn hóa phi vật thể này, đồng thời truyền cảm hứng cho các thế hệ nghệ sĩ tương lai, để Gagaku và các nghệ thuật biểu diễn truyền thống không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ trong bối cảnh toàn cầu hóa".

Đồng quan điểm, bà Jimin Jeon, Giám đốc Poem Music (Hàn Quốc) nhấn mạnh, giao lưu văn hóa là yếu tố then chốt để bảo tồn và phát triển âm nhạc truyền thống nói riêng, nghệ thuật nói chung. Dự án Koviet Sinawi được Poem Music triển khai từ năm 2024 là một sáng tạo hợp tác giữa Hàn Quốc và Việt Nam, nhằm kết hợp đờn ca tài tử Việt Nam và Sinawi Hàn Quốc để tạo ra một tác phẩm dàn nhạc hiện đại, đồng thời thiết lập mô hình hợp tác quốc tế bền vững.

Điểm cốt lõi của dự án chính là nghệ thuật ứng tác - yếu tố đặc trưng trong âm nhạc truyền thống của cả Hàn Quốc và Việt Nam. Đây không chỉ là kỹ thuật biểu diễn mà còn là một hình thái tư duy sáng tạo, thể hiện khả năng phản ứng tức thời, linh hoạt và cá nhân hóa của nghệ sĩ trong không gian âm nhạc. Dự án đã đặt ứng tác vào vị trí của ngôn ngữ văn hóa.

"Các nghệ sĩ Hàn - Việt cùng nhau tìm điểm tương đồng trong hệ thống giai điệu, thanh âm và tiết tấu, từ đó tạo ra những hòa âm mới, nơi chất liệu âm nhạc truyền thống được chuyển hóa thành sáng tạo đương đại. Chính yếu tố ứng tác đã giúp cho sản phẩm không bị đóng khung mà luôn mở ra khả năng làm mới, phản ánh tinh thần thời đại trong khuôn khổ gìn giữ bản sắc văn hóa", bà Jimin Jeon nhấn mạnh.

Tích hợp công nghệ vào nghệ thuật

Ở góc độ khác, GS. TS. Từ Thị Loan (Viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam) cho rằng, trong bối cảnh toàn cầu hóa, chuyển đổi số là yếu tố then chốt giúp các quốc gia phát triển văn hóa và công nghiệp sáng tạo.

Nhật Bản xây dựng xã hội Society 5.0 (Xã hội 5.0) với định hướng tích hợp công nghệ vào nghệ thuật và đời sống. Hàn Quốc phát triển K-Culture Digital Ecosystem (Hệ sinh thái số văn hóa Hàn Quốc) nhằm đưa nghệ thuật trở thành trụ cột của kinh tế nội dung. Trung Quốc thúc đẩy Digital Culture Industry Clusters (Cụm công nghiệp văn hóa số) gắn với các nền tảng trực tuyến quy mô quốc gia. Vương quốc Anh tiên phong với chiến lược Culture is Digital (Văn hóa là kỹ thuật số), nhấn mạnh sự đổi mới, dữ liệu mở và tiếp cận bình đẳng.

Đại biểu chia sẻ tại Hội thảo “Phát triển nghệ thuật trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số: Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam” sáng 14/10

Ví dụ cụ thể từ Vương quốc Anh, quốc gia coi kinh tế sáng tạo là một trụ cột chiến lược, GS. TS. Từ Thị Loan cho biết, quốc gia này đã ban hành Chiến lược các ngành công nghiệp sáng tạo 2023 - 2030, đầu tư mạnh vào hạ tầng kỹ thuật số và kỹ năng sáng tạo số, khuyến khích hợp tác giữa nghệ sĩ và công nghệ, tăng cường khả năng tiếp cận kỹ thuật số cho công chúng thông qua nền tảng số hóa bảo tàng, nghệ thuật công cộng; phát triển xuất khẩu nội dung sáng tạo và củng cố thương hiệu.

“Chính sách này đã giúp Vương quốc Anh củng cố vị thế là trung tâm sáng tạo hàng đầu châu Âu, với các kết quả đáng chú ý: ngành công nghiệp sáng tạo đóng góp 115,9 tỷ bảng Anh (2022) và tạo ra hơn 2,3 triệu việc làm. Khoảng 43% tổ chức nghệ thuật và di sản Anh đã tăng đáng kể doanh thu và lượng khán giả nhờ ứng dụng công nghệ số. Các chương trình tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ, giúp các tổ chức nghệ thuật quy mô nhỏ và vùng nông thôn tiếp cận khán giả toàn cầu thông qua nền tảng trực tuyến”, GS. TS. Từ Thị Loan thông tin.

Nhấn mạnh giá trị của công nghiệp và văn hóa, GS. TS. Trương Quốc Bình xem nghệ thuật vừa là sản phẩm sáng tạo mang tính văn hóa - tinh thần, đồng thời là một ngành công nghiệp, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế, quảng bá hình ảnh quốc gia và thúc đẩy giao lưu quốc tế. "Việt Nam cần tận dụng kho tàng nghệ thuật truyền thống, kết hợp với cách làm từ các quốc gia cùng công nghệ hiện đại , để tạo ra các sản phẩm nghệ thuật đương đại có sức cạnh tranh quốc tế".

Việt Nam cũng cần xây dựng chiến lược quốc gia về văn hóa số và nghệ thuật số, kết nối các ngành nghệ thuật với công nghệ, truyền thông, giáo dục và du lịch; thành lập cơ quan hoặc quỹ chuyên trách hỗ trợ nghệ thuật số; đầu tư hạ tầng dữ liệu văn hóa mở; đào tạo và nâng cao năng lực số cho nghệ sĩ và nhà quản lý, triển khai chương trình kỹ năng số trong các trường đào tạo nghệ thuật...

Hương Sen