Phim trăm tỉ khen chê trái chiều: Nhà phê bình ở đâu?

Ở các nền điện ảnh trong khu vực lẫn Hollywood đều có nhiều cây bút phê bình danh tiếng. Họ là lực lượng đánh giá các tác phẩm mới. Nhờ họ, nhà làm phim biết được những điểm yếu, chưa thỏa đáng trong tác phẩm để từ đó chỉnh sửa tốt hơn cho những phim sau. Khán giả cũng sẽ có cái nhìn đúng đắn về tác phẩm.

"Loạn" phê bình

Thị trường điện ảnh Việt Nam đang phát triển, số lượng phim gặt hái được doanh thu cao vẫn đang tăng lên theo thời gian. Tính từ mùa phim Tết Ất Tỵ 2025 đến nay, khán giả đã thưởng thức nhiều phim Việt có doanh thu ấn tượng: "Bộ tứ báo thủ" hơn 331 tỉ đồng, "Nụ hôn bạc tỉ" hơn 207 tỉ đồng", "Đèn âm hồn" hơn 104 tỉ đồng, "Nhà gia tiên" hơn 137 tỉ đồng.

Ông Phạm Bình An, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP HCM, cho biết: "TP HCM hiện có 935 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực điện ảnh với hơn 9.000 lao động, hơn 100 nhà sản xuất phim hoạt động thường xuyên, tạo ra doanh thu 500 triệu USD (năm 2024), đóng góp 0,43% GRDP. TP HCM có 10 hệ thống rạp, 52 cụm rạp, 295 phòng chiếu và 184 không gian phục vụ sản xuất, quảng bá và trải nghiệm nghệ thuật…".

Theo các nhà chuyên môn, hiện nay, các khâu đạo diễn, sản xuất, diễn viên… đang phát triển rất tốt, song khâu lý luận - phê bình điện ảnh lại rất thiếu và yếu. Đây là một lĩnh vực quan trọng mà nền điện ảnh phát triển nào cũng cần có để giúp nhà làm phim lẫn khán giả hiểu rõ về tác phẩm. Từ đó, nhà làm phim có đánh giá khách quan về tác phẩm của mình để khắc phục các thiếu sót và phát huy mặt tốt.

Ông Phạm Huy Quang, quyền Hiệu trưởng Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh TP HCM, khẳng định: "Chúng ta đang rất thiếu lý luận - phê bình về điện ảnh một cách có hiểu biết và trình độ. Ngành điện ảnh không có lý luận, phê bình thì sẽ khó đi xa". Thực tế cho thấy nhiều ý kiến của cá nhân khen chê phim Việt đôi lúc với nhiều định kiến, không có tính xây dựng. Một số không có chính kiến - chê khen theo phong trào dù đôi khi chưa xem phim, chỉ nghe nói hoặc xem các video clip, đoạn cắt từ phim.

Một số Fanpage, hội nhóm, diễn đàn chuyên bình luận phim như: Chê phim review, Chê phim review 1.2, Chê phim review 1.3, Khen phim… cũng không ngại đăng tải các bài viết khen chê thái quá, nặng nề các phim đang ra rạp để câu kéo lượng tương tác, dẫn đến sự tranh cãi trái chiều.

Cảnh trong phim “Bộ tứ báo thủ” - một trong những phim gần đây có doanh thu cao nhưng cũng nhận nhiều bình luận trái chiều. (Ảnh do nhà sản xuất cung cấp)

Cần nhiều thúc đẩy

Cây bút phê bình đòi hỏi giỏi về chuyên môn, phân tích tác phẩm chặt chẽ, khách quan, khen chê rõ ràng. Họ có được thương hiệu riêng, tiếng nói được người trong giới lẫn khán giả lắng nghe. Hẳn nhiên, đôi lúc giữa khán giả và lực lượng phê bình không gặp nhau ở những tình tiết khen chê được đưa ra bởi cảm nhận theo quan điểm riêng nhưng tổng thể vẫn trên tinh thần xây dựng, không gây ra tranh cãi, nghi ngờ.

Việc lý luận - phê bình điện ảnh Việt ngày càng yếu và thiếu đã được đưa ra phân tích nhiều trong những hội nghị, tọa đàm chuyên đề. Trong đó, nguyên nhân chủ yếu là vì thiếu lực lượng kế thừa, thiếu sự lan tỏa, không có thương hiệu đủ để nhà làm phim nể phục về mặt chuyên môn và khán giả tin tưởng.

"Lý luận - phê bình thiếu không chỉ ở ngành điện ảnh mà còn ở nhiều ngành nghệ thuật khác như văn học. Sự thiếu hụt này là do kỹ năng viết lý luận - phê bình không được đào tạo tại các trường dạy nghệ thuật, không có lực lượng kế thừa. Hiện nay, đa phần các nhà lý luận - phê bình đều đã hoặc đang ở tuổi trung niên. Họ chỉ viết bài phê bình trên các báo chuyên ngành, không thể tạo tiếng vang bởi độ lan tỏa thấp. Họ cũng không còn nhanh nhạy với mạng xã hội nên cũng không tiếp cận công chúng một cách rộng rãi" - nhà báo, nhà phê bình Ngô Ngọc Ngũ Long nhìn nhận.

"Tôi đã từng đề nghị Thành ủy TP HCM nên có trang web riêng để người lão luyện trong lĩnh vực lý luận - phê bình viết bài mỗi khi có tác phẩm phim ra rạp. Những bình luận trên mạng mang tính chính thống này sẽ dễ lan tỏa hơn là chỉ đăng trên các báo/tạp chí in chuyên ngành" - bà Ngô Ngọc Ngũ Long đề xuất. Ngoài ra, cơ quan quản lý cũng nên tăng cường đào tạo, đẩy mạnh hoạt động lý luận - phê bình ở các phương tiện truyền thông. Không phải chỉ đến lúc có tranh cãi, ồn ào thì mới đặt hàng các nhà lý luận - phê bình viết bài, mà những chuyên mục lý luận - phê bình cần được duy trì thường xuyên.

Một hội nhóm chuyên bình luận phim trên mạng xã hội. (Ảnh chụp từ màn hình)

MINH KHUÊ