Phim về đề tài chiến tranh cách mạng:Cuộc đối thoại mới với quá khứ

Mạch nguồn bất tận từ lịch sử vệ quốc

Ra mắt dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9, bộ phim Mưa đỏ của Điện ảnh Quân đội nhân dân, lấy cảm hứng và hư cấu từ sự kiện 81 ngày đêm chiến đấu anh dũng bảo vệ Thành cổ Quảng Trị năm 1972, đã thu hút đông đảo khán giả. Đây là tác phẩm chiến tranh cách mạng mang tầm vóc lớn, tái hiện thời kỳ hàng vạn thanh niên ưu tú đã “xếp bút nghiên” lên đường chiến đấu, hy sinh vì độc lập - tự do của Tổ quốc.

Phim được đầu tư bài bản từ nội dung đến kỹ thuật, với bối cảnh công phu được dựng tại tỉnh Quảng Trị. Thành cổ được tái hiện chân thực cả về hình thái kiến trúc, địa hình chiến sự, chiến hào, sân bay dã chiến… tạo cảm xúc đặc biệt cho khán giả. Chính thức ra rạp từ ngày 22/8, đến 9/9 phim đã vượt mốc 570 tỷ đồng, trở thành phim có doanh thu phòng vé cao nhất Việt Nam.

Chiến tranh, với sự khốc liệt, hy sinh và mất mát, luôn là đề tài có sức hút mãnh liệt đối với các nhà làm phim. Ảnh: Cảnh trong phim "Mưa Đỏ"

Trước đó, phim Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối ra mắt kỷ niệm 50 năm đất nước thống nhất cũng gây tiếng vang, đạt doanh thu hơn 172 tỷ đồng. Phim lấy cảm hứng từ những sự kiện có thật tại địa đạo Củ Chi sau trận càn Cedar Falls của Mỹ năm 1967.

Thành công của Mưa Đỏ và Địa đạo cho thấy khán giả vẫn dành sự quan tâm và trân trọng sâu sắc cho những tác phẩm lịch sử, ý nghĩa được đầu tư chỉn chu và tâm huyết. Trước đó, Đào, phở và piano, tái hiện những khoảnh khắc dữ dội và hào hùng nhất trong cuộc chiến đấu bảo vệ Hà Nội cuối năm 1946, cũng tạo nên cơn sốt khi công chiếu đầu năm 2024.

"Trong lịch sử điện ảnh Việt Nam, dòng phim chiến tranh luôn nằm ở vị trí trung tâm, không chỉ để phục vụ giải trí mà còn là công cụ ghi lại, phản ánh cuộc chiến và những giai đoạn lịch sử hào hùng và bi tráng của dân tộc" - đạo diễn Nguyễn Hữu Mười nhận định. Theo ông, chiến tranh, với sự khốc liệt, hy sinh và mất mát, luôn là đề tài có sức hút mãnh liệt đối với các nhà làm phim, bởi chất liệu phong phú và những câu chuyện bi hùng ẩn sâu trong từng mảnh đất, từng con người.

Sức hút của đề tài này mãnh liệt đến mức, ngay cả các đạo diễn trẻ sinh ra sau 1975 cũng không ngừng tìm đến, mong muốn kể lại câu chuyện lịch sử bằng góc nhìn và ngôn ngữ điện ảnh của riêng mình. Đặc biệt, vài năm trở lại đây, với sự đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ làm phim tiên tiến - từ kỹ xảo hình ảnh, âm thanh đến hiệu ứng cháy nổ chân thực - các nhà làm phim Việt đã có thể tái hiện bối cảnh chiến tranh sống động hơn bao giờ hết.

Tư duy mới và góc nhìn đa chiều

Nhà biên kịch Trịnh Thanh Nhã nhận định, một trong những yếu tố then chốt làm nên thành công của phim chiến tranh cách mạng giai đoạn sau năm 1975 chính là sự thay đổi đáng kể trong tư duy làm phim. Thay vì chỉ tập trung ca ngợi chiến công một chiều, các đạo diễn và biên kịch đã dũng cảm đi sâu vào tâm lý nhân vật, khai thác những mâu thuẫn nội tâm, nỗi đau và sự hy sinh thầm lặng của con người trong bối cảnh lịch sử khốc liệt. Sự thay đổi ấy không chỉ giúp dòng phim này thoát khỏi lối mòn mà còn mở rộng đối tượng khán giả, thu hút người trẻ vốn quen với các tác phẩm điện ảnh nước ngoài có kỹ xảo vượt trội.

Cảnh trong phim "Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối". Ảnh: ĐPCC

Từng thực hiện phim bộ phim điện ảnh đề tài chiến tranh, tâm lý xã hội Sinh mệnh, đạo diễn Đào Duy Phúc lý giải: độ lùi về thời gian đã giúp các đạo diễn trẻ chiêm nghiệm, khiến họ bộc lộ cái nhìn thấu đáo, khách quan hơn. Chiến tranh không chỉ là tấm huân chương lấp lánh mà còn là những góc khuất. Trong dòng chảy ấy, các đạo diễn trẻ ngày nay đối diện với thách thức lớn: làm mới đề tài chiến tranh, cách mạng sao cho vừa trung thành với lịch sử, vừa gần gũi với cảm quan thẩm mỹ đương đại.

Đạo diễn Đặng Thái Huyền, được biết đến với các bộ phim về đề tài chiến tranh và hậu chiến như Mười ba bến nước, Người trở về và bây giờ là Mưa Đỏ, thì cho rằng: năm 1975 không chỉ đánh dấu kết thúc cuộc chiến tranh mà còn là điểm quyết định trong quá trình chuyển đổi từ khái niệm “điện ảnh trong chiến tranh” sang “điện ảnh về chiến tranh”. Sự khác biệt này không thuần túy về mặt thời gian, mà là sự dịch chuyển, biến đổi của hai hệ thống tư duy nghệ thuật.

Quá trình này cho thấy sự trưởng thành của nền điện ảnh Việt Nam, đồng thời phản ánh sự thay đổi trong cách xã hội nhìn nhận về vai trò của nghệ thuật. Dòng phim chiến tranh ở Việt Nam đang dần trở thành không gian điện ảnh để các nhà làm phim cũng như khán giả có thể hồi cố, phản tư và hàn gắn ký ức.

"Tôi coi đây là một cuộc đối thoại mới với quá khứ - nơi các nhà làm phim không chỉ kế thừa mà ngày càng phát triển dòng phim chiến tranh cách mạng theo góc nhìn và cách cảm hoàn toàn mới mẻ, hiện đại và phóng khoáng hơn", đạo diễn Đặng Thái Huyền nói. Bởi vậy, theo nữ đạo diễn, phim về đề tài chiến tranh cách mạng ở Việt Nam cần tiếp tục đầu tư, nhưng không phải để tái hiện vinh quang cũ mà tiếp tục giải mã những góc khuất chưa được biết, từ đó tạo ra những đối thoại mới với quá khứ và với chính nhà làm phim.

Không chỉ là tác phẩm giải trí đơn thuần, các bộ phim còn là cầu nối vững chắc giữa quá khứ và hiện tại, giúp thế hệ hôm nay hiểu rõ hơn về giá trị của hòa bình và độc lập mà cha ông đã phải đánh đổi bằng xương máu. Qua đó, gìn giữ, lan tỏa giá trị lịch sử, văn hóa và bồi đắp lòng yêu nước trong mỗi con người Việt Nam.

Ngọc Phương