Phó Đức Phương và những triết lý sâu xa trong âm nhạc

“ Bố em chính là người thầy đầu tiên của chúng em. Ông rất nghiêm khắc. Ông dạy em tập đàn, dạy xướng âm, dạy từng ký tự. Lên 9 tuổi, em thi vào trường nhạc. Bố thường đưa em đến nhà cô giáo bằng xe đạp. Dạo đó nhà em ở Ngã Tư Sở, rất xa nơi em học, bố đạp xe kót két như vậy hàng chục cây số …Thủa bé, em cũng mải chơi lắm, nên mỗi lần bố đi làm về là em chạy vội đến cây đàn Piano …” nghệ sỹ Phó Thị Vũ Thư, con gái đầu của nhạc sỹ Phó Đức Phương kể với tôi qua điện thoại.

Nhạc sĩ Dương Thụ, Trần Tiến, Nguyễn Cường và Phó Đức Phương

Tôi vốn rất thích những bài hát thấm đượm chất dân ca và cái cảm giác hư hư thực thực trong những sáng tác của Phó Đức Phương như “Trên đỉnh phù vân”, “ Huyền thoại hồ núi Cốc”, “Hồ trên núi” và nhất là ca khúc “ Về quê”: “ Theo em anh đi về / thăm lại miền quê / nơi có một triền đê /có hàng tre ru buổi chiều về …” Từ những ca từ tưởng như mộc mạc dân dã, Phó Đức Phương đã lên thành triết lý sâu xa “ Nước qua cầu thời gian trôi mau / nơi bền lâu là nơi lắng sâu / thiếu quê hương ta về đâu ..” Mỗi lần nghe những bài hát của Phó Đức Phương, tôi ngỡ như đang nằm trên cánh võng, nơi mẹ tôi vẫn thường ru tôi bằng làn điệu dân ca, bằng cả những giai điệu tâm hồn của chính người mẹ.

Phó Đức Phương nói rằng, bản thân các giai điệu dân ca đã quá hay, quá độc đáo rồi, mình phải làm sao biến nó thành máu thịt … “Sự cám dỗ thực sự của dân ca đã lôi cuốn tôi. Dân ca Bắc bộ, Trung bộ hay Nam bộ tôi đều say mê. Có những đĩa nhạc Then Tày Nùng tôi nghe suốt cả tuần mà không hề chán …”… Phó Đức Phương càng nói càng say, chất nghệ sỹ trong ông cuốn hút tôi một cách kỳ lạ. Dù luôn bị ngắt quãng bởi người này người khác vào xin chữ ký, xin ý kiến, tôi vẫn cảm thấy thích thú với những điều ông tâm sự.

Nhạc sĩ Phó Đức Phương từng nói, ông luôn bị chất liệu âm nhạc dân gian cám dỗ

Nhạc sỹ Phó Đức Phương nói rằng ngay từ nhỏ ông đã dạy các con tập đàn, tập hát, dạy nhạc lý, xướng âm …Ông kể về cậu con trai Phó Đức Hoàng, ngay từ bé đã tỏ ra có năng khiếu thực sự về âm nhạc. Đức Hoàng mê nhạc không lời, say mê thực sự.

“ Nhạc không lời rất khó có chổ đứng ở Việt Nam. Với nghề sáng tác âm nhạc đã là quá cực nhọc, khó khăn, nhạc không lời lại càng khó khăn hơn. Vợ tôi muốn con học ngành kinh tế để sau này dễ kiếm việc làm, có cuộc sống bảo đảm hơn. Nhưng tôi, tôi hoàn toàn ủng hộ, không can thiệp vào ý muốn của con, dù biết con đường nghệ thuật mà con trai mình lụa chọn vô vàn chông gai, gian khổ … Tôi chỉ mong con trai mình suốt đời mãn nguyện trong “ngôi đền thiêng âm nhạc” là tôi mãn nguyện lắm rồi. Kể cả khi suốt đời chỉ làm một người thắp nến trong ngôi đền thiêng nghệ thuật mà con trai tôi mãn nguyện thì tôi cũng yên tâm…” Nhạc sỹ Phó Đức Phương tâm sự.

Nhạc sỹ Phó Đức Phương tuổi giáp dần ( sinh năm 1944) , quê bố ở Hưng Yên, quê mẹ Bắc Ninh. Ông học Khoa toán Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, sắp đến kỳ làm luận án tốt nghiệp, ông xin thôi học với lý do khó khăn về kinh tế, rồi tình nguyện vào làm nông trường viên chăn nuôi thuộc nông trường Cửu Long (Hòa Bình ).Một quyết định khá bất ngờ và táo bạo.

Năm 1966, ông trở về thi vào trường âm nhạc Việt Nam. Ngoài những bài hát nổi tiếng được nhiều người ưa thích, Phó Đức Phương còn viết nhạc cho nhiều bộ phim, nhiều tác phẩm sân khấu. Năm 2001, ông được giải thưởng nhà nước về văn học nghệ thuật .

Thủa bé, sống ở vùng tạm chiếm, đến năm 1949, trở về Hà Nội, sống ở phố Bát Sứ, Hàng Phèn, rồi Bát Đàn …Năm lên 8 tuổi, cậu bé Phương đã say mê những bài hát từ chiếc radio của bố. Ông nói rằng, chính người anh là Phó Đức Vạn một nhạc công nhiều năm làm việc ở Đài phát thanh tiếng nói Việt Nam là người đã phát hiện ra năng khiếu âm nhạc trong của Phó Đức Phương và đã quan tâm, lo lắng tìm thầy cho người em. Trước khi vào học ở trường âm nhạc Việt Nam, Phó Đức Phương đã “ thọ giáo” ba người thầy, ba nhạc sỹ là Duy Quang, Hồng Đăng và La Thăng. “ Người ta thường nói đến năng khiếu, đến tài hoa …Nhưng tôi cho rằng đó là cái MỆNH ! Có tài hoa mà trời không CHO, không BẮT phải làm thì cũng khó mà làm được, khó mà thành được…Như cậu con trai của tôi, từ bé tôi dạy Piano, mua máy nghe nhạc về cho nó, sưu tầm đĩa CD, DVD những bài hát hay… tôi cũng không ngờ con trai tôi lại thích nhạc không lời, mê nhạc không lời, đắm đuối với nhạc không lời, làm tất cả cho nhạc không lời … như là một CĂN MỆNH vậy !...” Nhạc sỹ Phó Đức Phương thổ lộ.

Hiểu được, đồng cảm được, biết được sở thích và niềm say mê của con và hết lòng ủng hộ, tạo điều kiện cho con đi theo con đường mà chính con trai mình đã lựa chọn, nhạc sỹ Phó Đức Phương quả thực là một người cha – nghệ – sỹ hiếm có.

Năm 2003, tôi có đọc một bài báo viết về ông, có đoạn “ Nếu không trả được món nợ 28.000 USD vay của Cisac ( Hiệp hội những người làm nhạc và viết lời trên thế giới ), nhạc sỹ Phó Đức Phương phải ra hầu tòa…”. Đó là lúc Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả Việt Nam mà ông làm Giám đốc mới thành lập được hơn một năm với muôn vàn khó khăn. Mười mấy năm qua, Trung tâm do ông từng phụ trách đã thực sự phát triển, đã lớn mạnh …

Những năm gần đây, có nhiều ca khúc của những người viết trẻ tôi có cảm tưởng họ viết ra quá dễ dàng, với những tiết tấu, những giai điệu, ca từ dễ dãi , chỉ rặt anh anh, em em, cái nghĩa thì nông, cái tình thì nhạt …Không hiểu sao tôi nghe mà không thấy rung động, không chút giao hòa. Tôi lại nghĩ đến những tâm sự của nhạc sỹ Phó Đức Phương, âm nhạc như ngôi đền thiêng, nghệ thuật chính là ngôi đền thiêng của muôn đời …

Viết tại nhà vườn Sóc Sơn

Nhà thơ Dương Kỳ Anh