Phòng chống suy dinh dưỡng cho trẻ dưới 5 tuổi – Nền tảng cho một thế hệ khỏe mạnh

Suy dinh dưỡng vẫn là vấn đề sức khỏe cộng đồng tại Việt Nam, đặc biệt ở trẻ dưới 5 tuổi. Nguyên nhân đến từ thói quen nuôi dưỡng chưa hợp lý, thiếu kiến thức chăm sóc, điều kiện vệ sinh chưa đảm bảo. Việc phòng chống suy dinh dưỡng không chỉ là trách nhiệm của ngành y tế mà còn cần sự vào cuộc của mỗi gia đình và cộng đồng.

Suy dinh dưỡng kéo theo hàng loạt hệ lụy

Trẻ dưới 5 tuổi là giai đoạn phát triển nhanh nhất cả về thể chất và trí tuệ. Tuy nhiên, đây cũng là nhóm tuổi dễ tổn thương trước các tác động của thiếu dinh dưỡng. Suy dinh dưỡng không chỉ biểu hiện bằng cân nặng thấp, chiều cao thấp so với tuổi mà còn kéo theo hàng loạt hệ lụy: suy giảm miễn dịch, dễ mắc bệnh, chậm phát triển trí não, ảnh hưởng đến học tập sau này.

Theo tài liệu hướng dẫn dinh dưỡng, một trong những nguyên nhân chủ yếu gây suy dinh dưỡng ở trẻ dưới 5 tuổi là chế độ ăn thiếu cân đối và không đủ số lượng. Trẻ không được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, hoặc ăn dặm quá sớm, quá muộn, ăn thực phẩm nghèo chất dinh dưỡng đều dễ rơi vào tình trạng thiếu năng lượng, thiếu vi chất.

Trẻ dưới 5 tuổi là giai đoạn phát triển nhanh nhất cả về thể chất và trí tuệ.

Những yếu tố làm gia tăng suy dinh dưỡng

Tình trạng suy dinh dưỡng không chỉ đến từ bữa ăn thiếu chất mà còn do nhiều yếu tố khác:

Thiếu hiểu biết của cha mẹ: Nhiều gia đình chưa biết cách cho trẻ bú mẹ đúng, chưa nắm rõ thời điểm cho ăn dặm, dẫn đến chế độ nuôi dưỡng không phù hợp.

Điều kiện vệ sinh kém: Thức ăn và nguồn nước không an toàn khiến trẻ dễ mắc tiêu chảy, nhiễm khuẩn – nguyên nhân trực tiếp làm trẻ suy dinh dưỡng.

Thiếu chăm sóc y tế: Trẻ không được theo dõi tăng trưởng thường xuyên, cha mẹ không nhận biết sớm dấu hiệu suy dinh dưỡng để can thiệp kịp thời.

Biện pháp phòng chống suy dinh dưỡng ở trẻ dưới 5 tuổi

Nuôi con bằng sữa mẹ đúng cách

Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo, bảo đảm nhu cầu phát triển trong 6 tháng đầu đời. Phòng chống suy dinh dưỡng bắt đầu từ việc cho trẻ bú sớm trong vòng một giờ sau sinh, bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, tiếp tục bú đến 24 tháng tuổi hoặc lâu hơn. Đây là biện pháp đơn giản, ít tốn kém nhưng mang lại hiệu quả bền vững.

Ăn bổ sung hợp lý

Từ tháng thứ 6, trẻ cần ăn dặm thêm để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng ngày càng cao. Nguyên tắc là:

Ăn từ ít đến nhiều, từ loãng đến đặc, từ đơn giản đến đa dạng.

Bữa ăn phải đầy đủ bốn nhóm thực phẩm: tinh bột, đạm, béo, vitamin và khoáng chất.

Thường xuyên thay đổi món ăn để trẻ không chán, đồng thời cung cấp đủ vi chất.

Sử dụng dầu ăn trong bữa dặm để tăng hấp thu vitamin tan trong dầu.

Bổ sung vi chất dinh dưỡng

Thiếu vi chất như vitamin A, sắt, kẽm là nguyên nhân phổ biến gây suy dinh dưỡng và các rối loạn khác. Trẻ dưới 5 tuổi cần được uống vitamin A định kỳ theo chương trình y tế quốc gia, đồng thời ăn các thực phẩm giàu vi chất như gan động vật, trứng, cá, rau xanh, quả chín.

Theo dõi tăng trưởng thường xuyên

Cha mẹ cần đưa trẻ đi cân, đo chiều cao định kỳ để so sánh với biểu đồ tăng trưởng. Khi thấy trẻ tăng cân chậm, còi cọc hoặc sụt cân, cần sớm tìm nguyên nhân và có biện pháp khắc phục. Đây là bước quan trọng để phát hiện suy dinh dưỡng tiềm ẩn trước khi quá muộn.

Giữ vệ sinh và phòng bệnh cho trẻ

Để trẻ ăn ngon, hấp thu tốt, cha mẹ cần:

Cho trẻ ăn thức ăn nấu chín, uống nước sạch.

Rửa tay bằng xà phòng trước khi chế biến thức ăn và trước khi cho trẻ ăn.

Bảo quản thực phẩm hợp vệ sinh, tránh lây nhiễm chéo.

Tiêm chủng đầy đủ để phòng bệnh, vì mỗi lần mắc bệnh nặng đều làm trẻ sụt cân nhanh chóng.

Phòng chống suy dinh dưỡng cho trẻ dưới 5 tuổi không chỉ giúp trẻ thoát khỏi thấp còi, nhẹ cân mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sức khỏe, trí tuệ trong suốt cuộc đời.

Vai trò của gia đình và cộng đồng

Gia đình là "người thầy dinh dưỡng" đầu tiên của trẻ. Cha mẹ, đặc biệt là người mẹ, cần được trang bị kiến thức về nuôi con bằng sữa mẹ, cho trẻ ăn bổ sung đúng cách. Bên cạnh đó, sự tham gia của cộng đồng – như các hội phụ nữ, y tế thôn bản, trường học – có vai trò quan trọng trong việc truyền thông, hướng dẫn thực hành dinh dưỡng tại chỗ.

Ở nhiều vùng khó khăn, trẻ dưới 5 tuổi có nguy cơ suy dinh dưỡng cao hơn do điều kiện kinh tế, tập quán ăn uống. Vì vậy, cần lồng ghép chương trình hỗ trợ dinh dưỡng, cải thiện bữa ăn gia đình với việc nâng cao nhận thức cộng đồng.

Phòng chống suy dinh dưỡng cho trẻ dưới 5 tuổi không chỉ giúp trẻ thoát khỏi thấp còi, nhẹ cân mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sức khỏe, trí tuệ trong suốt cuộc đời. Mỗi bát cháo đầy đủ bốn nhóm thực phẩm, mỗi lần cân đo định kỳ, mỗi hành động rửa tay trước khi cho trẻ ăn – đều là những bước đi nhỏ nhưng có ý nghĩa lớn.

Đầu tư cho dinh dưỡng của trẻ hôm nay chính là đầu tư cho tương lai khỏe mạnh, vững vàng của cả một dân tộc.

PV