Phòng chống té ngã ở người cao tuổi

Tai nạn phổ biến

Té ngã là một tai nạn bất ngờ rất phổ biến ở người cao tuổi. Theo thống kê của Hội đồng Lão khoa quốc gia Hoa Kỳ (NCOA), trong vòng một năm, cứ 4 người trên 65 tuổi thì có 1 người bị té ngã. Một thống kê khác cho thấy tỉ lệ người cao tuổi bị té ngã mỗi năm là khoảng 28 - 35% đối với những người có tuổi từ 65 tuổi trở lên và 32 - 42% đối với những người trên 75 tuổi. Trong đó, có hơn 15% số người cao tuổi bị té ngã trên 2 lần trong năm.

Tại Việt Nam, ước tính có khoảng 1,5 - 1,9 triệu người cao tuổi bị té ngã mỗi năm, 5% trong số đó phải nhập viện vì các chấn thương. Tại Khoa Lão -Chăm sóc giảm nhẹ Bệnh viện Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh, mỗi tháng có khoảng 17% người bệnh nhập viện do té ngã hoặc do các biến cố liên quan tới té ngã.

Người cao tuổi tập thể dục tại bờ hồ Hoàn Kiếm.

Theo TS BS. Thân Hà Ngọc Thể - Trưởng khoa Lão - Chăm sóc giảm nhẹ Bệnh viện Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh té ngã có thể dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng đối với sức khỏe người cao tuổi. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây chấn thương với hơn 50% trường hợp bị té ngã tại nhà và là nguyên nhân thứ 2 gây chấn thương não và tủy sống ở người cao tuổi.

Tỷ lệ chấn thương do té ngã ở người cao tuổi là 10 - 25%, trong đó thương tích nghiêm trọng chiếm khoảng 5 - 15%. Trong các chấn thương do té ngã thì gãy xương chiếm tỉ lệ cao nhất với 87%, trong đó hơn 95% trường hợp bị gãy xương hông. Té ngã cũng nằm trong 5 nguyên nhân gây tử vong ở người trên 65 tuổi với tỷ lệ tử vong tăng theo tuổi.

Bà H.T.N., 76 tuổi, ngụ tại Vĩnh Long nhập viện trong tình trạng đau ngực trái nhiều và khó thở. Trong lúc đang đi lại trong nhà thì bà N. không may vấp phải đồ chơi của cháu mình, ngã nhào khiến ngực và gối trái đập xuống sàn nhà. Bà thấy đau và không thể tự đứng dậy được. Sau đó bà N. đau nhiều vùng ngực trái, người nhà cho bà uống thuốc giảm đau paracetamol nhưng không đỡ, đau hông sườn trái ngày càng tăng, kèm thở mệt làm bà phải nhập viện cấp cứu.

Thời điểm nhập viện, bà N. mệt mỏi, khó thở vì đau nhiều, không thể xoay trở hay tự ngồi dậy được. Qua thăm khám, bác sĩ cho biết bà N. bị gãy xương sườn, gãy lún đốt sống ngực và thắt lưng kèm bệnh phổi hạn chế do béo phì, viêm gan C. Sau đó người bệnh được điều trị bằng kháng sinh kiểm soát nhiễm trùng viêm phổi, kiểm soát đau và tập phục hồi chức năng để có thể xoay trở, sinh hoạt và phòng ngừa biến chứng do nằm lâu.

Kết quả sau 7 ngày điều trị, bà N. giảm đau, xoay trở được, hết khó thở, hết mệt và được xuất viện. Tuy nhiên bà vẫn phải sinh hoạt tại giường, phụ thuộc hoàn toàn vào người chăm sóc. Bên cạnh việc hướng dẫn cách chăm sóc cho người nhà, bà N. được hướng dẫn các bài tập vật lý trị liệu để phục hồi chức năng tại nhà.

Nguyên nhân và hệ lụy

Việc té ngã ở người cao tuổi thường xảy ra do nhiều yếu tố kết hợp, trong đó có các yếu tố nội sinh như lão hóa, tiền căn té ngã, có vấn đề bàn chân, yếu cơ, hạ huyết áp tư thế, giảm thị lực, giảm thính lực, đột quỵ, giảm nhận thức, thoái hóa khớp…; các yếu tố ngoại sinh từ môi trường sống như cầu thang không có tay vịn, nhà tắm không có thanh nắm, không gian sống không đủ ánh sáng hoặc quá chói, bề mặt sàn nhà có nhiều chướng ngại vật, nhà tắm trơn trợt hoặc không bằng phẳng…

Ngoài ra, tác dụng phụ của một số thuốc chống trầm cảm, chống loạn thần, thuốc ngủ, thuốc điều trị sa sút trí tuệ, parkinson… cũng là nguy cơ gây ra té ngã ở người cao tuổi.

Người cao tuổi có hệ miễn dịch yếu và thường có nhiều bệnh lý khác kèm theo, do đó các chấn thương do té ngã thường khó hồi phục hơn so với các lứa tuổi khác. Tùy vào cấp độ, các chấn thương do té ngã có thể làm mất chức năng vận động, khiến người bệnh phải phụ thuộc vào người chăm sóc, gây tốn kém cho việc điều trị, ảnh hưởng lớn tới sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

TS. BS Thân Hà Ngọc Thể khuyến cáo, những chấn thương do té ngã thường dẫn đến những hậu quả lâu dài cho sức khỏe ở người cao tuổi. Do đó, người cao tuổi và những người thân trong gia đình cần trang bị kiến thức, chủ động phòng ngừa té ngã cho người cao tuổi bằng cách đánh giá đúng các yếu tố nguy cơ dưới sự hướng dẫn của bác sĩ, từ đó có sự điều chỉnh cho phù hợp như điều trị các bệnh lý đi kèm, cải thiện môi trường sống, kiểm soát hạ huyết áp tư thế, khám mắt và điều chỉnh giảm thị lực, thính lực…

Người cao tuổi nên được tầm soát nguy cơ té ngã hàng năm hoặc ngay sau khi bị té ngã để được phòng ngừa hiệu quả, tránh các chấn thương nguy hiểm ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống sau này.

Bác sĩ Nguyễn Hữu Hạnh