Phong trào chống vaccine: Cuộc 'diệt chủng' kiểu mới?

Và phát minh về vaccine đậu mùa của Edward Jenner vào thế kỷ 18 đã khởi sinh ra một thời đại của vaccine, nơi những loại virus từng gây nên bao đại dịch khủng khiếp cho loài người, đã bắt đầu bị chặn đứng, từ sởi cho đến bại liệt, uốn ván, cúm gia cầm.

Trong tác phẩm Homo Deus của nhà khoa học Yuval Noah Harari về tương lai nhân loại, ông còn mạnh dạn khẳng định, con người hiện đại đã gần như vượt qua các bệnh dịch. Sẽ chẳng còn một bệnh dịch toàn cầu nào như trước đây dịch hạch đã cướp đi một nửa dân số châu Âu hay đậu mùa lấy đi tính mạng của nửa triệu người mỗi năm nữa.

Nhưng Harari có lẽ đã quá lạc quan.

Đúng, về thành tựu y học, con người đã vượt qua các dịch bệnh khủng khiếp nhất. Nhưng, vẫn có những làn sóng ngoan cố chống lại vaccine, chống lại các tập đoàn y dược mà họ cho rằng vô lương tâm và chống lại hệ thống y tế mà họ cho rằng quan liêu, phức tạp. Đối với họ, vaccine chỉ là một cú lừa đảo vĩ đại trong ngành khoa học. Và thành tựu y khoa của hàng trăm năm lịch sử châu Âu ấy, chúng có thể sụp đổ trong chớp mắt chỉ vì như vậy.

Vì sao? “Mức bao phủ miễn dịch” (Immunization coverage) là một khái niệm mà Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đưa ra nhằm đo lường tỉ lệ phần trăm cộng đồng đã được tiêm chủng phòng ngừa một loại virus nào đó. Đối với các dịch bệnh lây lan, việc cứu chữa duy nhất một bệnh nhân sẽ chẳng nhằm nhò gì nếu không phòng ngừa cho cả cộng đồng.

Mức bao phủ miễn dịch thấp đồng nghĩa với việc virus hoàn toàn có không gian để tiến hóa thành một thể dạng mới tinh vi hơn chống lại vaccine và khi đó, ngay cả người đã tiêm phòng cũng có thể mắc bệnh.

Đâu đâu cũng là thuyết âm mưu

Có một điều tưởng chừng như nghịch lý nhưng là sự thật, đó là càng những nước giàu, phong trào chống vaccine lại càng mạnh mẽ. Và những người chống vaccine lại hoàn toàn không phải tầng lớp lao động nghèo, thiếu hiểu biết mà ngược lại, là các trí thức cao trong xã hội.

Trong một cuộc thăm dò gần đây, người ta bàng hoàng khi kết quả đưa ra: chỉ có khoảng 72% dân số Mỹ và Canada tin rằng vaccine an toàn. Ở những khu vực giàu có khác như Pháp, Đức, Thụy Sĩ, Áo thậm chí chỉ là 59%, trong khi đó ở châu Phi và Nam Á, con số ở ngưỡng rất cao, khoảng 92-95%.

Những cuộc biểu tình chống vaccine trên thế giới, với biểu ngữ “Con tôi, lựa chọn của tôi”, hay “Tự do lựa chọn là điều quan trọng” là một phần trong bức tranh toàn cảnh của chủ nghĩa dân túy độc hại.

Dường như những công dân ưu tú đã đọc quá nhiều những cuốn sách viễn tưởng về chủ nghĩa toàn trị được cảnh báo trong 1984 của Orson Welles, Chúng tôi của Yevgeny Zamyatin hay Farenheit 451 của Rad Bradbury đến mức, họ một mực hoài nghi rằng, nhà nước luôn ở thế đối đầu với con người và rằng, đằng sau chính phủ luôn có những hồ sơ tuyệt mật liên quan tới lợi ích nhóm, tạo thành những trò lừa dối có hệ thống nhằm thao túng xã hội. Những thuyết âm mưu vì thế, dù chẳng có bằng cớ xác thực nào nhưng lại tạo ra một sức hút khủng khiếp với nhiều người.

Đáng tiếc thay, họ cũng có cơ sở xác đáng cho sự hoài nghi đó. Thế giới hiện đại quá mắc mứu và khó hiểu. Hệt như Kafka mô tả trong Vụ án: một sáng tỉnh dậy, Joseph K. thấy mình bị bắt mà không rõ nguyên do. Anh xông xáo đi khắp nơi để tìm ra tội lỗi của mình, để tìm ra tòa án nhưng anh đi mãi mà chẳng tìm ra tòa án nào cả, một hệ thống công quyền phức tạp và bí ẩn giăng mắc lấy anh.

Con người hiện đại đồng cảm với tình trạng của Joseph K. cũng bởi sự rối rắm, quan liêu, không thể tới gần của các hệ thống hành chính. Và rồi, những lần phanh phui bê bối của các quan chức, của các tập đoàn y dược, những vụ án thuốc giả, rồi cả đến nghiên cứu khoa học cũng có thể là giả, giá cả đắt đỏ đến tự sự độc quyền của một vài siêu tập đoàn hóa chất, chúng ta sống trong một thế giới chơi vơi đầy bấp bênh, thật giả lẫn lộn và như chú bé nói dối đến lần thứ hai thì không ai còn tin nữa, uy tín của các nhà quản lý suy giảm một cách trầm trọng.

Đến mức kể cả khi vaccine thực sự an toàn, phương pháp hóa trị trong điều trị ung thư thực sự có hiệu quả, Neil Armstrong thực sự đã đặt chân lên Mặt trăng, biến đổi khí hậu là nguy cơ sờ sờ trước mắt, vẫn có rất nhiều người tin rằng, chúng được bịa ra để kiếm tiền.

Thiếu hiểu biết hay chủ nghĩa dân túy trỗi dậy?

“Không phải bởi tôi không tin vào vaccine nhưng tôi tin rằng cần phải trao cho bác sĩ và các gia đình quyền được quyết định cái gì là tốt nhất cho các bệnh nhân của mình”, nữ diễn viên nổi tiếng Jessica Biel, vợ danh ca Justin Timberlake - một trong những thần tượng giải trí có sức ảnh hưởng rộng lớn tới xã hội - viết trên tài khoản Instagram của mình.

Cô đứng cùng chiến tuyến với Robert F.Kennedy Jr., cháu gọi cựu tổng thống huyền thoại John F.Kennedy là bác ruột. Với địa vị và xuất thân tinh hoa như thế nhưng Robert F. Kennedy Jr. không theo nghiệp chính trị gia như cha hay bác mà quyết định trở thành một nhà hoạt động xã hội.

Một phần tư cuộc đời mình, ông chống vaccine. Cú nổ đầu tiên là vào năm 2005, khi ông gửi bài báo dài hơn 4.500 từ cho tạp chí Rolling Stone, với tựa đề Sự miễn dịch chết người, bày tỏ những nghi ngại chấn động về vaccine, về mối liên hệ giữa vaccine và bệnh tự kỷ ở trẻ em, về hàm lượng methyl thủy ngân cao gấp 187 lần so với ngưỡng cho phép.

Mặc dù sau này khi đăng lại trên tạp chí Salon, ông có chữa lại, rằng chỉ cao hơn 40% mà thôi nhưng vẫn là cao hơn và gây ra một sự tồn dư cực độc cho cơ thể.

Robert F. Kennedy Jr. cũng thẳng tay “tuyên án” các cơ quan nhà nước đã thông đồng với ngành công nghiệp dược phẩm để che giấu sự thật khủng khiếp này. Dù có nhiều chi tiết bị vạch ra là thiếu chính xác nhưng Sự miễn dịch chết người đã thu hút đông đảo những tín đồ tự cho mình thuộc chủ nghĩa Tự do.

Với họ, nền công nghiệp vaccine trị giá những 35 tỉ USD. Làm sao mà chính phủ có thể bỏ qua không tiếp tay tuyên truyền cật lực cho miếng bánh lợi nhuận khổng lồ như thế? Cho nên, như Jessica Biel, rất nhiều người được coi là trí thức cấp tiến đòi hỏi sự tự do y tế, dỡ đổ quyền lực trong tay nhà nước và những đại tập đoàn.

“Sức quyến rũ của tự do cũng giống như ma túy trung gian dẫn tới ngụy khoa học”, Dave Gorski - nhà khoa học đã theo vết phong trào chống vaccine trong hơn hai thập kỷ qua nhận xét. Hay nói cách khác, sự đòi hỏi quyền tự trị y tế với mỗi người là một dạng của chủ nghĩa dân túy đang sinh sôi nảy nở trên toàn thế giới.

Người giàu, có học thức lại chính là những người chống vaccine. Được biết, tại Mỹ, chính ở những khu vực sung túc, xa hoa nhất, trẻ em lại không được tiêm chủng.

Và nhìn lại, ta chẳng thấy khó hiểu lắm khi chính các nước giàu có lại rơi vào cái bẫy “ngọt ngào” của phong trào chống vaccine. Những đất nước này được tiếp xúc nhiều hơn với mạng xã hội. Và phong trào chống vaccine hiện đại đã luồn lách qua con đường nào để tiếp cận công chúng?

Chính là mạng xã hội. Chỉ cần thử gõ từ khóa “immunization” (sự chủng ngừa) trên YouTube, bạn sẽ thấy cả tá video được trả tiền quảng cáo nói họ đã dừng việc sử dụng vaccine cho con em như thế nào. Vâng, họ đinh ninh mình đang trở thành những vị anh hùng đứng lên vì quyền dân chủ vô cùng cao cả. Nhưng dân túy mãi mãi chỉ là sự biến tướng của dân chủ mà thôi.

Trong một bài diễn văn trước công luận của mình, ông Robert F. Kennedy Jr. đã so sánh dịch tự kỷ gây ra bởi thủy ngân trong vaccine giống như là “holocaust” - cuộc diệt chủng mà Đức Quốc xã cùng bè lũ phát xít đã gây ra cái chết của 6 triệu người Do Thái, gây nên một vết thương không thể xóa mờ trong lịch sử.

Không biết khi nói ra điều đấy, ông Robert F.Kennedy Jr. có bao giờ nghĩ rằng, nếu phong trào chống vaccine của ông thành công và nếu như những dịch bệnh chết người đã từng bị ngăn chặn, xóa sổ, bỗng chốc một ngày kia bùng phát trở lại (như dịch sởi đã được kiểm soát vào năm 2000 ở Mỹ đang có dấu hiệu quay lại) và rồi khi vaccine tụt hậu so với sự phát triển của virus, tính mạng hàng triệu người có thể lâm nguy, thì đó cũng là một holocaust, một cuộc diệt chủng mới hay không?

Hiền Trang