Phú Vinh - nơi những sợi mây đan nên hồn Việt
Có những sợi mây tưởng chừng mong manh, nhưng qua bàn tay người thợ Phú Vinh lại bền chặt như gốc tre giữa đồng. Có những nan tre tưởng chừng thô ráp, nhưng khi được uốn lượn, đan xen, lại hóa thành những tác phẩm có hồn, mang hơi thở của quê hương.
PHÚ VINHNơi những sợi mây đan nên hồn Việt
Lê Minh Hoan
Có những sợi mây tưởng chừng mong manh, nhưng qua bàn tay người thợ Phú Vinh lại bền chặt như gốc tre giữa đồng. Có những nan tre tưởng chừng thô ráp, nhưng khi được uốn lượn, đan xen, lại hóa thành những tác phẩm có hồn, mang hơi thở của quê hương.
Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan bên sản phẩm mây tre đan tinh tế của Làng nghề Phú Vinh, Hà Nội
Phú Vinh (Hà Nội), ngôi làng nhỏ bên dòng sông Tích, đã vài trăm năm giữ nghề như giữ mạch sống. Nơi ấy, mỗi tiếng lách cách của dao chẻ, mỗi tiếng “kẹt” nhỏ của mũi đan đều là nhịp thở của lịch sử. Người Phú Vinh không chỉ đan chiếc rổ, chiếc rá, mà “đan” cả ký ức của cha ông, “đan” nỗi nhọc nhằn của bàn tay mẹ, “đan” niềm tự hào của cả một vùng quê.
Mỗi sợi mây, mỗi đường đan là một câu chuyện kể, có khởi đầu từ cánh đồng tre rì rào gió, đi qua những buổi hun khói, phơi nắng, rồi kết thúc trong dáng hình một sản phẩm mộc mạc mà tinh tế. Như cuộc đời người thợ, bắt đầu từ đất, đi qua gian nan, rồi trở về với giá trị giản dị mà sâu sắc.
Từ chỗ chỉ đan cho mình, người Phú Vinh đã biết đan cho đời. Họ đưa mây tre vượt biên giới, mang theo cả hồn làng Việt đến với năm châu. Giữa những sản phẩm công nghiệp lạnh lẽo, mây tre Phú Vinh giống như hơi ấm của bàn tay người mẹ, mộc mạc, giản dị, mà chạm vào lại thấy bình yên.
Người thợ nơi đây không chỉ làm bằng tay, mà làm bằng tim. Họ hiểu rằng cái đẹp thật sự không nằm ở dáng vẻ bên ngoài, mà ở sự ngay ngắn, cân đối, hài hòa của từng mắt đan. Một chiếc rổ đẹp, một chiếc giỏ tinh xảo, không chỉ vì sợi mây uốn khéo, mà vì trong đó có tâm hồn người đan gửi gắm.
Mỗi sợi mây, mỗi đường đan là một câu chuyện kể, một sản phẩm mộc mạc mà tinh tế
Giữ nghề hôm nay, vì thế, không chỉ là giữ đôi tay, mà là giữ lấy “tơ mây văn hóa”. Nếu không, sợi mây của ký ức sẽ đứt, sợi tre của truyền thống sẽ gãy. Để nghề tiếp tục sống, Phú Vinh phải “đan lại chính mình”, đan giữa cũ và mới, giữa thủ công và sáng tạo, giữa làng nghề và làng di sản.
Giữa những dòng chảy hối hả của thế giới hiện đại, nhiều quốc gia đã chọn cho mình một cách đi riêng, lắng lại cùng chiều sâu. Họ hiểu rằng, một dân tộc chỉ thực sự giàu có khi vẫn còn giữ được những “bàn tay biết kể chuyện”, khi trong từng sản phẩm thủ công vẫn còn hơi thở của văn hóa.
Nhật Bản gọi những nghệ nhân tài hoa là “báu vật sống”, bởi trong mỗi sản phẩm, họ nhìn thấy linh hồn dân tộc mình. Ở đó, nghề không chỉ để mưu sinh, mà là một hành trình tu dưỡng, rèn đúc nhân cách. Chính phủ bảo tồn bằng cách để nghề được thở, được sống giữa đời, trong bảo tàng, và từng lễ hội.
Người Ý nâng tầm nghề thủ công thành nghệ thuật. Trong từng đôi giày, từng tấm lụa, thấy sự hòa quyện giữa bàn tay cha ông và trí tuệ con người thời đại mới. Nghề không đứng yên mà bước vào tương lai bằng thiết kế sáng tạo và du lịch. Họ bán câu chuyện cảm xúc và niềm tự hào vùng đất mình sinh ra.
Một chiếc rổ đẹp, một chiếc giỏ tinh xảo, không chỉ vì sợi mây uốn khéo, mà vì trong đó có tâm hồn người đan gửi gắm
Pháp trao danh xưng Doanh nghiệp di sản sống” cho những cơ sở gìn giữ kỹ nghệ cổ truyền. Một danh hiệu ẩn trong đó là lời cam kết: “Hãy làm kinh tế bằng văn hóa, và giữ văn hóa bằng kinh tế”. Mỗi xưởng nghề trở thành lớp học mở, nơi trẻ em học cách yêu, cách trân trọng giá trị lao động.
Hàn Quốc biến những làng nghề xưa thành ngôi làng văn hóa sống, nơi người dân vừa làm, vừa biểu diễn, vừa kể câu chuyện nghề. Những ngôi nhà cổ trở thành bảo tàng mở. Họ bảo tồn bằng cách cho nghề truyền thống một đời sống mới, gắn với công nghệ, truyền thông và thương mại điện tử.
Thái Lan lại gợi cho chúng ta bài học gần gũi. Họ không để nghề ngủ quên, mà đánh thức bằng du lịch, bằng thương hiệu, bằng niềm tự hào địa phương. Chương trình “Mỗi làng một sản phẩm” của họ không chỉ bán hàng, mà kể lại câu chuyện của từng con người, từng vùng đất, để du khách nhớ mãi.
Thế giới có nhiều cách khác nhau, nhưng đều gặp nhau ở một điểm chung, không xem làng nghề là nơi sản xuất, mà là nơi bảo tồn ký ức, nuôi dưỡng bản sắc và khơi nguồn sáng tạo. Đó cũng là con đường mà những làng nghề Việt muốn giữ nghề, cần tư duy lại về nghề. Muốn nghề sống, phải đan kết truyền thống với hiện đại.
Làng nghề hôm nay cần được nhìn như làng di sản, nơi mỗi người thợ không chỉ là người lao động, mà là người kể chuyện văn hóa. Mỗi sản phẩm không chỉ là hàng hóa, mà là một mảnh hồn quê. Khi làng nghề bước vào tư duy kinh tế sáng tạo và kinh tế di sản, chúng ta không chỉ bảo tồn được quá khứ, mà còn mở ra tương lai, nơi “hồn nghề” và “hơi thở thời đại” cùng song hành. Bởi nghề, nếu chỉ để bán, sẽ dần phai nhạt. Nhưng nghề, nếu được nhìn bằng con mắt của văn hóa, được nâng niu bằng trái tim của sáng tạo, sẽ mãi như sợi mây Phú Vinh, mềm mại mà bền dai, giản dị mà sâu sắc.
Giữ nghề hôm nay, vì thế, không chỉ là giữ đôi tay, mà là giữ lấy “tơ mây văn hóa”
Và khi mỗi người dân, mỗi địa phương cùng “đan lại sợi nghề” của mình, đất nước này sẽ có vô vàn tấm thảm văn hóa rực rỡ, đan nên diện mạo Việt Nam trong kỷ nguyên mới.
Khi được nhìn bằng tư duy mới, làng nghề không còn chỉ là nơi làm ra sản phẩm, mà là nơi làm ra cảm xúc. Người thợ không còn chỉ là người lao động, mà là người nghệ sĩ của văn hóa Việt. Làng nghề không chỉ là “nơi sản xuất”, mà là nơi bảo tồn ký ức, là “bảo tàng sống” của trí tuệ dân gian.
Phú Vinh hôm nay cần được đan lại bằng tư duy kinh tế sáng tạo và kinh tế di sản. Nghĩa là, thay vì chỉ bán sản phẩm, hãy bán câu chuyện, trải nghiệm, cảm xúc và văn hóa. Hãy để mỗi sản phẩm mây tre trở thành “tấm thiệp mời” đưa du khách về với nếp làng Việt, nơi bàn tay đan xen cùng thời gian, nơi người với nghề quyện vào nhau như những sợi mây chẳng thể tách rời.
Bởi di sản không nằm trong tủ kính, mà nằm trong đôi tay, đôi mắt, và trái tim của người thợ. Khi người Phú Vinh hiểu rằng mình không chỉ đang đan mây, mà vẫn đan tiếp câu chuyện của cha ông, thì khi ấy, làng nghề sẽ hóa thành làng di sản, và mỗi sản phẩm sẽ trở thành tác phẩm sáng tạo của văn hóa Việt Nam.
Phú Vinh không chỉ đan nên những vật dụng, mà còn đan nên những mùa xuân. Những sợi mây vẫn cứ tiếp nối, mềm mà dẻo, dẻo mà bền như sợi dây kết nối giữa quá khứ và tương lai, giữa con người và thiên nhiên, giữa bàn tay và tấm lòng. Và có lẽ, chính trong tiếng sột soạt” nhịp nhàng của những bàn tay nơi làng mây tre ấy, ta nghe được lời thì thầm của đất nước: “Hãy tiếp tục đan, đan mãi… để hồn Việt không bao giờ đứt gãy”.
