Phục hồi, phát triển hệ sinh thái tự nhiên từ ứng dụng khoa học công nghệ

Nhiều bộ mẫu vật quý được trưng bày tại Phòng trưng bày lịch sử tự nhiên của Trung tâm Bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và cứu hộ động, thực vật

Gắn nghiên cứu với phát triển bền vững

Những năm qua, thông qua các hoạt động nghiên cứu, bảo tồn, chuyển giao công nghệ, VAST đã tạo dựng nền tảng quan trọng cho sự phát triển bền vững của thành phố Huế. Đặc biệt, việc hình thành và vận hành Trung tâm Bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và cứu hộ động, thực vật (CCRR) tại Phong Điền là một dấu ấn quan trọng về hợp tác, đồng hành, hỗ trợ về KHCN cho địa phương.

Nhiều đề tài nghiên cứu quan trọng được triển khai tại CCRR trong giai đoạn 2022 - 2025 đã và đang mang lại những kết quả thiết thực. Tiêu biểu như đề tài "Nghiên cứu đa dạng thực vật khu bảo tồn Phong Điền, làm cơ sở tái tạo hệ sinh thái", giúp thu thập nguồn giống cây bản địa, nhân giống và gây trồng nhằm phục hồi, tái tạo các loài đang có nguy cơ suy giảm. Đề tài "Nghiên cứu hiện trạng đa dạng côn trùng, đề xuất giải pháp bảo tồn và phát triển" đã phát hiện và mô tả 2 loài mới cho khoa học, bổ sung 1 loài mới cho Việt Nam, đặc biệt là loài rầy gân lưới ngọn cánh Commelicita phongdienensis được đặt theo tên gắn với Khu Bảo tồn thiên nhiên Phong Điền.

Không chỉ dừng lại ở công tác điều tra, bảo tồn, các nhà khoa học còn triển khai nhiều nghiên cứu ứng dụng, điển hình là trồng thử nghiệm cây tràm gió bản địa tại Phong Điền nhằm xác định thành phần tinh dầu, đánh giá tác dụng sinh học, mở ra tiềm năng khai thác dược liệu bản địa cho địa phương và các doanh nghiệp tinh chế. Một số dự án khác như nghiên cứu nuôi bọ cạp đen Hetemetrus laoticus tại CCRR, hay điều tra phân vùng chức năng sinh thái lưu vực sông Ô Lâu cũng đang góp phần xây dựng cơ sở dữ liệu khoa học quan trọng cho thành phố.

Chủ tịch Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam - GS. Viện sĩ Châu Văn Minh cho rằng, những kết quả nghiên cứu của Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam tại Huế không chỉ mang ý nghĩa khoa học mà còn phục vụ trực tiếp cho công tác bảo tồn, phát triển bền vững tài nguyên thiên nhiên. Đây là nguồn dữ liệu quý giúp địa phương hoạch định chính sách bảo tồn đa dạng sinh học, đồng thời tạo điều kiện để hình thành các sản phẩm KHCN, dược liệu, giáo dục và du lịch sinh thái.

Hưởng lợi từ thành quả khoa học công nghệ

Chỉ sau hơn 5 năm vận hành, CCRR đã cứu hộ nhiều loài động vật quý hiếm như vẹt đuôi dài xanh vàng, gà 9 cựa...; đồng thời tái thả về rừng nhiều loài động vật quý hiếm. Trung tâm còn gây nuôi một số động vật như rùa, bọ cạp...; trồng, phục hồi nhiều loài thực vật quý, thực vật bản địa quanh khuôn viên rộng hơn 150ha, nhằm bảo tồn nguồn gen quý hiếm và phục vụ cho ngành y dược.

Điểm nhấn nổi bật là việc hình thành Phòng trưng bày lịch sử tự nhiên trong khuôn viên CCRR. Theo đại diện Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, phòng trưng bày không đơn thuần chỉ lưu giữ những mẫu vật mà còn được thiết kế như một "cuốn sách sống", tái hiện quá trình tiến hóa hàng triệu năm của sự sống trên trái đất. Đây là mắt xích quan trọng kết nối khoa học với đời sống xã hội, tạo nên không gian nghiên cứu, trải nghiệm, giáo dục môi trường cho học sinh, sinh viên, nhà nghiên cứu và du khách.

CCRR cũng là điểm đến hợp tác quốc tế khi đón nhiều đoàn nghiên cứu nước ngoài đến khảo sát, chia sẻ kinh nghiệm và triển khai các dự án chung. Những chương trình hợp tác đã giúp Huế nâng tầm vị thế trong lĩnh vực bảo tồn đa dạng sinh học của Việt Nam. Bên cạnh đó, theo đánh giá của Sở KH&CN, nhiều kết quả nghiên cứu của Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam thông qua VAST đã được chuyển giao, ứng dụng trực tiếp vào thực tiễn để phục vụ cộng đồng, từ việc khôi phục hệ sinh thái rừng, bảo tồn đa dạng sinh học đến xây dựng thành phố xanh, thích ứng với biến đổi khí hậu. Đơn cử như ứng dụng trong quản lý thiên tai, dự báo lũ lụt, thích ứng biến đổi khí hậu. Hay áp dụng chỉ thị sinh học trong quản lý nước thải công nghiệp ở Huế; xử lý đất nhiễm dioxin tại sân bay A So (A Lưới)...

Theo Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Văn Phương, các hoạt động nghiên cứu của VAST tại Huế đã cung cấp luận cứ khoa học cho công tác quy hoạch, bảo tồn và phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Trong đó, CCRR sẽ là điểm hội tụ của khoa học, giáo dục và du lịch sinh thái, góp phần quan trọng vào công tác bảo tồn thiên nhiên, phát triển bền vững và nâng cao vị thế KHCN của Huế trên bản đồ cả nước, cũng như tạo động lực cho địa phương thực hiện Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Bài, ảnh: HOÀI THƯƠNG