Phun bùn ở Phú Yên sau 46 năm, chuyên gia địa chất nói gì?

Trong những ngày đầu tháng 4/2025, người dân xã Xuân Sơn Nam, huyện Đồng Xuân, tỉnh Phú Yên bất ngờ chứng kiến hiện tượng lạ: mặt đất xuất hiện các vết nứt dài, từ đó bùn nhão màu vàng nhạt trào lên, tạo thành hố bùn sâu tới hơn 5 mét. Hiện tượng phun bùn này nhanh chóng thu hút sự quan tâm không chỉ của người dân mà cả giới chuyên môn, đặc biệt khi được ghi nhận là tái diễn sau 46 năm tại cùng một địa điểm.

Phản ứng của người dân và cơ quan chức năng

Theo ông Nguyễn Văn Hiền, một người dân địa phương, vào chiều ngày 6/4, ông nghe thấy tiếng động lớn như sấm sét, và sáng hôm sau phát hiện nhiều vết nứt trên mặt đất, cùng lượng bùn nhão chảy loang khắp khu vựckhoảng 5m². Người dân tò mò kéo đến xem, thậm chí có người thu gom bùn về sử dụng như bùn khoáng.

Hiện tượng bùn phun lên từ vết nứt ở Phú Yên. Ảnh Tô Hội - Báo Sức khỏe và Đời sống.

Chính quyền xã Xuân Sơn Nam đã nhanh chóng rào chắn, cắm biển cảnh báo, đồng thời báo cáo lên cấp tỉnh. Đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Phú Yên cho biết, chuyên gia địa chất sẽ được cử đến kiểm tra và đánh giá nguyên nhân.

Hiện tượng tương tự từng xảy ra tại Ninh Thuận từ hàng chục năm trước

Điểm đáng chú ý là hiện tượng phun bùn ở Phú Yên có nhiều nét tương đồng với sự kiện xảy ra tại xã Lợi Hải và xã Nhị Hà (Ninh Thuận) từ nhiều năm trước – vốn đã được nhóm chuyên gia do PGS.TS. Phạm Tích Xuân chủ trì nghiên cứu và công bố trong bài báo khoa học chuyên sâu năm 2016.

Một ụ bùn ở xã Lợi Hải, tỉnh Ninh Thuận. Ảnh PGS. TS Phạm Tích Xuân

Theo nhóm nghiên cứu này, các ụ bùn hình thành do sự trương nở mạnh mẽ của lớp đất chứa khoáng vật montmorillonit – một loại khoáng sét có tính hút nước cao, khi bão hòa sẽ tạo áp suất đẩy lớp bùn nhão lên mặt đất. Nơi xảy ra hiện tượng có đặc điểm địa chất gồm đất bột, sét mềm, tầng phong hóa dày, dễ hấp thụ nước và biến đổi thể tích.

Sơ đồ địa chất xuất hiện các ụ bùn ở Ninh Thuận

Mẫu bùn phân tích tại Ninh Thuận cho thấy hàm lượng montmorillonit chiếm tới 68,73%, kèm theo chỉ số hấp phụ natri cao – điều kiện điển hình gây nên hiện tượng "phun bùn lạnh", hoàn toàn khác với phun trào núi lửa.

Chuyên gia nói gì về hiện tượng tại Phú Yên?

Trao đổi với chúng tôi, PGS.TS. Phạm Tích Xuân cho rằng:

“Qua những thông tin ban đầu từ Phú Yên, có thể giả định hiện tượng phun bùn tại đây cũng có liên quan đến sự tích nước trong tầng đất sét trương nở, kết hợp với các hoạt động địa chất ngầm gây nên áp lực đột ngột.”

PGS.TS Phạm Tích Xuân, chuyên gia Địa chất đã so sánh hiện tượng phun bùn ở Phú Yên với Ninh Thuận.

Ông cũng nhấn mạnh, cần lấy mẫu bùn để phân tích khoáng vật học (XRD), hóa học (XRF) và đánh giá thành phần sét. Nếu phát hiện montmorillonit chiếm tỷ lệ cao, thì có thể khẳng định đây là một hiện tượng tự nhiên – không nguy hiểm tức thì, nhưng cần giám sát kỹ lưỡng, tránh để ảnh hưởng đến an toàn dân cư và canh tác.

Tương quan và cảnh báo

Dù Phú Yên và Ninh Thuận không liền kề, nhưng cả hai khu vực đều thuộc vùng khí hậu khô hạn, có tầng đất bở rời, nhiều đá mẹ phong hóa, rất dễ tích nước sau mưa lớn. Hiện tượng “phun bùn” ở cả hai nơi đều không phải là hoạt động núi lửa, mà là phản ứng của tầng địa chất khi gặp điều kiện thích hợp.

Các chuyên gia khuyến cáo, trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, hiện tượng này có thể tái diễn hoặc xảy ra ở những khu vực địa chất tương đồng khác, cần chủ động khảo sát và lên phương án ứng phó.

Hiện tượng phun bùn ở Phú Yên tuy không mới nhưng lại là một lời cảnh tỉnh về sự phức tạp của hoạt động địa chất vùng ven biển miền Trung. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, nhà khoa học và người dân để theo dõi, đánh giá đúng bản chất hiện tượng và đảm bảo an toàn.

Mời quý độc giả xem video: Sốc: Thảm họa động đất làm xê dịch cả mảng kiến tạo Trái Đất. Video do Báo Tri thức & Cuộc sống sản xuất.

Trần Liên