Phương tiện giao thông cũ là nguồn chính gây ô nhiễm không khí

Ngày 22/8, tại TP Hồ Chí Minh, Báo Thanh niên đã tổ chức tọa đàm "Giảm phát thải, lọc không khí" với sự tham gia của nhiều nhà quản lý, chuyên gia, doanh nghiệp, người dân... nhằm đóng góp, nêu ý kiến đúng đắn để hướng tới một môi trường sống đô thị xanh - sạch - đẹp.

Phát biểu tại tọa đàm, nhà báo Lâm Hiếu Dũng, Phó Tổng Biên tập Báo Thanh niên cho biết: Hiện nay, việc giảm phát thải ròng đang trở nên bức thiết hơn bao giờ hết, với tất cả các nguồn gây ô nhiễm, từ sản xuất, phân phối, giao thông, tiêu dùng… Ông Lâm Hiếu Dũng lấy một số dẫn chứng cụ thể về hậu quả của tình trạng ô nhiễm môi trường như ngay trong mùa mưa, mùa mà chất lượng không khí tốt nhất trong năm, TP Hồ Chí Minh vẫn xuất hiện những ngày bầu trời mờ đục như sương mù vì ô nhiễm. TP Hà Nội cũng thường xuyên nằm trong nhóm các thành phố có chất lượng không khí kém, thậm chí có thời điểm đứng đầu bảng xếp hạng ô nhiễm toàn cầu…

Ông Lâm Hiếu Dũng, Phó Tổng Biên tập Báo Thanh niên phát biểu tại tọa đàm. Ảnh Đ.Xá.

Vì vậy, đề án thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam đặt mục tiêu xây dựng khuôn khổ pháp lý, thí điểm sàn giao dịch carbon trong giai đoạn từ năm 2025 - 2028 và vận hành chính thức vào năm 2029… Mục tiêu của đề án nhằm phát triển thị trường carbon tại Việt Nam, hỗ trợ giảm phát thải khí nhà kính. Cùng với đó, thúc đẩy chuyển đổi xanh, phát triển công nghệ phát thải thấp, nâng cao năng lực cạnh tranh doanh nghiệp, phát triển kinh tế carbon thấp và ứng phó với biến đổi khí hậu, hướng tới phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050 như cam kết của Việt Nam với thế giới…

Trong khi đó, bà Ngô Nguyễn Ngọc Thanh, Phó Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ Môi trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Hồ Chí Minh) cho biết, ô nhiễm không khí hiện là vấn đề quan trọng nhất ảnh hưởng đến sức khỏe người dân. Theo bà Thanh, TP Hồ Chí Minh đã đặt ra các chỉ tiêu kiểm soát nguồn thải giai đoạn 2020-2030, trong đó xác định giao thông là nguồn chính.

Ngoài ra, bụi đường, phát thải từ công nghiệp, xây dựng, nông nghiệp (đốt phụ phẩm) cũng góp phần làm ô nhiễm thêm trầm trọng. Nhiều thời điểm, nồng độ PM2.5 tại TP Hồ Chí Minh vượt ngưỡng cho phép. Theo bà Thanh, ô nhiễm không khí mang tính liên vùng, rất khó giải quyết nếu thiếu quyết tâm và sự tham gia của cả hệ thống chính trị - xã hội. Không chỉ giao thông, mà cần xanh hóa tất cả lĩnh vực từ nông nghiệp, công nghiệp đến sinh hoạt thì mới có thể cải thiện hiệu quả.

Các chuyên gia, nhà quản lý, đại biểu tham dự nêu các ý kiến về lộ trình chuyển đổi xe xăng sang xe điện. Ảnh: Đ.Xá.

Chia sẻ về lộ trình kiểm soát xe xăng, chuyển đổi sang xe điện để kiểm soát lượng khí thải, Thạc sĩ Lê Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm tư vấn ứng dụng (thuộc Viện Nghiên cứu phát triển TP Hồ Chí Minh-HIDS) cho biết, HIDS đang hoàn thiện và trình lãnh đạo TP Hồ Chí Minh đề án chuyển đổi xe 2 bánh từ xe xăng sang xe điện cho toàn bộ tài xế công nghệ trong tháng 9 này.

Theo ông Lê Thanh Hải, phương thức đơn giản nhất là cho tài xế vay trả góp mua xe điện. Số tiền tiết kiệm từ nhiên liệu xăng dư cho tài xế trả góp mua xe trong vòng 3 năm, trung bình 1 triệu đồng mỗi tháng. Chính sách của nhà nước hỗ trợ, nghiên cứu đề nghị miễn lệ phí đăng ký trước bạ, miễn thuế giá trị gia tăng cho tài xế mua xe, cũng như cung cấp các gói vay ưu đãi khuyến khích các tài xế 2 bánh vay mua xe điện trả góp.

Với chính sách trên cộng thêm những hỗ trợ từ doanh nghiệp, HIDS kỳ vọng trong năm 2026 sẽ chuyển đổi được 30% lượng xe công nghệ và giao hàng hiện tại. Chương trình hỗ trợ khuyến khích tiếp tục kéo dài đến hết 2027 với kỳ vọng là sẽ chuyển đổi thêm 50% tài xế xe xăng sang xe điện. Đến 2028, việc cũng giảm hơn, chỉ còn các gói vay ưu đãi khuyến khích các tài xế 2 bánh vay mua xe điện trả góp. Trong khuyến nghị chính sách, sẽ không còn miễn giảm lệ phí đăng ký trước bạ, miễn thuế giá trị gia tăng cho tài xế mua xe điện nữa. Chính sách này dựa trên nguyên tắc ai chuyển đổi trước sẽ được lợi nhiều. Đến ngày 1/1/2029, chính sách đưa ra là không cho phép xe xăng 2 bánh cung cấp dịch vụ vận tải, giao hàng trên tất cả các nền tảng nữa.

Ô nhiễm không khí ở TP Hồ Chí Minh chủ yếu là phương tiện giao thông cũ. (ảnh Đ.Xá).

Trong khi đó, theo bà Đặng Thùy Trang, Giám đốc đối ngoại của Grab Việt Nam, thì Grab từ đầu đã xác định chuyển đổi xanh (xe xăng sang xe điện) là xu thế và luôn phối hợp với các đơn vị để thúc đẩy. Tuy nhiên, để việc chuyển đổi hiệu quả, cần có hạ tầng trạm sạc, bảo dưỡng, sửa chữa đầy đủ. Nếu thiếu, tài xế sẽ khó yên tâm tham gia. Theo Grab, khảo sát cho thấy hơn 60% tài xế hiện thuê trọ và gặp khó khăn trong việc sạc xe. Xe điện hiện tại cũng còn hạn chế về thời gian sạc, quãng đường di chuyển, chi phí bảo dưỡng và khả năng thích ứng với điều kiện khí hậu khắc nghiệt của Việt Nam. Do đó, doanh nghiệp kiến nghị Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ tài chính mạnh mẽ, đồng thời phát triển đồng bộ hạ tầng trạm sạc, ưu tiên dùng chung cho tất cả hãng xe, để việc chuyển đổi diễn ra thuận lợi.

Với những ý kiến đóng góp của chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp... cho thấy, mặc dù còn đối mặt với nhiều khó khăn thách thức nhưng hiện nay là thời điểm tốt nhất để chuyển đổi các phương tiện giao thông từ xe xăng sang xe điện, xe có khí thải ít. Tất nhiên, lộ trình này cần thời gian nhất định và có sự chung tay của chính người dân, với mục tiêu vì một môi trường sống xanh sạch đẹp.

Đoàn Xá