PKK và Thổ Nhĩ Kỳ chấm dứt giao tranh:Diễn biến tích cực cho Trung Đông

PKK nổi dậy vũ trang chống lại Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ từ năm 1984, ban đầu với mục đích thành lập một nhà nước người Kurd. Theo thời gian, mục tiêu của tổ chức này phát triển thành chiến dịch giành quyền tự trị và quyền cho người Kurd - chiếm khoảng 20% dân số Thổ Nhĩ Kỳ.

Lời kêu gọi chấm dứt xung đột của thủ lĩnh Abdullah Ocalan được các lực lượng PKK hưởng ứng. Ảnh: Viện nghiên cứu chính trị quốc tế Italia

Tình trạng xung đột kéo dài dai dẳng đã thay đổi khi người sáng lập và là thủ lĩnh PKK, ông Abdullah Ocalan (75 tuổi), bất ngờ kêu gọi tổ chức này ngừng bắn, buông vũ khí và giải tán. Trước diễn biến này, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan mô tả đây là “cơ hội lịch sử” cho hòa bình. Nhà lãnh đạo này khẳng định, Ankara sẽ “theo dõi chặt chẽ” để bảo đảm thành công cho các cuộc đàm phán chấm dứt hoàn toàn xung đột.

Việc PKK chấp thuận dừng giao tranh với chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ là diễn biến bất ngờ, bởi giai đoạn cuối năm 2024 vẫn căng thẳng, khi hai bên liên tục tấn công nhau. Dân quân người Kurd khi đó tấn công cả các đồng minh của Thổ Nhĩ Kỳ tại Syria, trong đó có Quân đội quốc gia Syria (SNA). Bản thân Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ trước đây có quan điểm cứng rắn, thường xuyên ủng hộ sử dụng quân đội để áp chế PKK và các chi nhánh của tổ chức này, đồng thời bác bỏ mọi ý tưởng đàm phán.

Theo các quan điểm phân tích, có nhiều lý do thúc đẩy nỗ lực hòa bình lần này. PKK và Ankara đều đang tìm cách tăng cường an ninh trước tình hình Trung Đông ngày càng bất ổn. Với Thổ Nhĩ Kỳ, hòa hoãn với PKK giúp vùng Đông Nam đất nước bình yên, giảm gánh nặng cho lực lượng an ninh, thúc đẩy nền kinh tế đang đối mặt với nhiều khó khăn và giảm bớt căng thẳng xã hội.

Một số ý kiến chỉ ra, Tổng thống Recep Tayyip Erdogan cũng đang tìm kiếm sự ủng hộ của người Kurd nhằm điều chỉnh hiến pháp để tiếp tục cầm quyền sau nhiệm kỳ kết thúc vào năm 2028. Nhà lãnh đạo này từng tuyên bố, PKK là "một trong những trở ngại cuối cùng ngăn cản một Thổ Nhĩ Kỳ vĩ đại và hùng mạnh". Với PKK, vốn dần suy yếu sau một thập kỷ chiến đấu, việc chấm dứt chiến sự mở đường cho các giải pháp đấu tranh hòa bình, hướng đến những cải cách dân chủ, quyền văn hóa và ngôn ngữ lớn hơn cho người Kurd.

Trên bình diện Trung Đông, xung đột PKK - Ankara chấm dứt đóng góp tích cực vào các nỗ lực ổn định tình hình, rất có ý nghĩa trong thời điểm bất ổn có xu hướng gia tăng. Trước hết, đây là cơ hội giảm bớt hoạt động quân sự, giảm căng thẳng giữa các nước.

Quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Iraq lâu nay căng thẳng do Ankara tiến hành hàng loạt chiến dịch quân sự, thậm chí thiết lập căn cứ ở phía Bắc Iraq. Từ năm 2018, quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đã tiến vào khu vực Afrin của người Kurd tại Syria, liên tục ném bom miền Đông Syria, đồng thời cáo buộc Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) do Mỹ hậu thuẫn là một phần của PKK. Điều này không chỉ khiến quan hệ Ankara - Damascus căng thẳng, mà còn đặt ra thách thức với nỗ lực chống khủng bố và tiến trình rút quân khỏi Trung Đông của Mỹ.

Các nhóm liên kết với PKK cũng có mặt ở cả Iran, khiến Ankara thường nảy sinh căng thẳng với Tehran. Ngoại trưởng Israel Gideon Sa’ar lâu nay vẫn bày tỏ quan điểm ủng hộ người Kurd ở Syria, khiến quan hệ với Thổ Nhĩ Kỳ không êm đẹp. Ở góc độ nào đó, nếu thế lực PKK “biến mất”, hàng loạt mắt xích và những xích mích trong khu vực sẽ được gỡ bỏ. Nhiều tổ chức vũ trang cũng sẽ không còn lý do để tồn tại.

Xung đột PKK - Ankara chấm dứt cũng đồng nghĩa tình hình Syria ổn định hơn, tạo thuận lợi để Damascus tiếp tục tiến trình tái cấu trúc quyền lực sau khi Tổng thống Bashar al-Assad bị lật đổ.

Dĩ nhiên, trước mắt vẫn có những trở ngại đối với khả năng chấm dứt xung đột trong dài hạn. Hiện nay, PKK bày tỏ sẵn sàng triệu tập một đại hội để “giải tán” tổ chức, nhưng nhấn mạnh điều này chỉ xảy ra với “môi trường an toàn phù hợp” và sự có mặt của thủ lĩnh Abdullah Ocalan. Các chi nhánh và đối tác của PKK lúc này chưa có phản ứng rõ ràng trước đề nghị buông súng. Về phần mình, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn để ngỏ khả năng tiếp tục các biện pháp vũ lực nếu những lời hứa không được thực hiện.

Thực tế không thể phủ nhận là xung đột giữa PKK và chính quyền Ankara chấm dứt sẽ đóng góp tích cực cho tình hình khu vực. Vì vậy, thứ cần thiết hơn cả vào lúc này là mỗi bên tiếp tục thể hiện thiện chí, đồng thời nhanh chóng xây dựng một lộ trình hài hòa cho phép duy trì ổn định trong dài hạn.

Hoàng Linh - (Theo Al Jazeera, Anadolu)