Quân đội Mỹ bán Humvee 'hàng bãi', Việt Nam có nên quan tâm?

Những chiếc xe địa hình quân sự Humvee của quân đội Mỹ, chắc chắn được quân đội nước ngoài ưa thích - đặc biệt là khi chúng nằm trong diện "miễn phí". Từ năm 2012 đến 2018, đã có 23 quốc gia yêu cầu mua 16.005 chiếc Humvee đã qua sử dụng; Trung Đông và Châu Phi chiếm 75% nhu cầu.

Theo báo cáo của Văn phòng Giải trình Chính phủ Mỹ (GAO), Lầu Năm Góc chỉ chấp thuận chuyển giao 7.612 chiếc Humvee đã qua sử dụng; và đã có 3.812 chiếc được chuyển giao, tức khoảng 1/4 số xe được yêu cầu.

Về lý thuyết, chương trình bán hàng vũ khí dư thừa (còn gọi là chương trình EDA), được cho là đôi bên cùng có lợi. EDA giúp Quân đội Mỹ loại bỏ các thiết bị dư thừa, giảm kinh phí niêm cất; đồng thời "mua tình bạn" với các quốc gia đồng minh và thân Mỹ.

Những chiếc Humvee miễn phí, có thể lôi kéo khách hàng mới, là một số nước đã quen với thiết bị của Nga, để mua nhiều vũ khí của Mỹ hơn. Còn đối với các quốc gia không có nhiều tiền mua thiết bị mới, đó là một cách để có được những chiếc xe quân sự Humvee, trang bị cho lực lượng chiến đấu với quân nổi dậy và khủng bố.

Tuy nhiên Mỹ là quốc gia hết sức thực dụng, không phải những đồ "miễn phí" là không kèm điều kiện; Quốc hội Mỹ đã bổ sung một điều khoản vào Đạo luật Ủy quyền Quốc phòng Năm tài chính 2018, quy định những chiếc Humvee "hàng bãi", phải được hiện đại hóa trước khi chuyển giao và khách hàng nước ngoài chịu chi phí.

Nhưng việc hiện đại hóa những chiếc xe bọc thép Humvee này quả thực là "một tiền gà, ba tiền thóc", như báo cáo của GAO trích dẫn: "Chính phủ nước ngoài không sẵn sàng chi trả cho quá trình hiện đại hóa khoang chở quân bọc thép và hệ thống truyền động, vì vậy các phê duyệt mua Humee đã tạm dừng".

Giống như bất kỳ người "tiêu dùng thông minh" nào, khi mua một chiếc ô tô đã qua sử dụng, người mua ở nước ngoài rất thận trọng. Báo cáo lưu ý: “Chính phủ nước ngoài mong muốn các mẫu Humvee đã qua sử dụng, phải là mẫu mới hơn, chứ không chấp nhận các mẫu cũ, hoặc không muốn phát sinh chi phí để nâng cấp Humvee theo ý kiến của Mỹ".

Ngoài ra, Cơ quan Hợp tác An ninh Quốc phòng (DSCA) của Bộ Ngoại giao Mỹ, cơ quan phê duyệt việc bán vũ khí, đã không cho phép bất kỳ vụ chuyển nhượng xe Humvee nào kể từ năm 2017. Điều này một phần là do không phải lúc nào cũng có sẵn xe, hoặc các quốc gia nước ngoài không phải lúc nào cũng đủ điều kiện để tham gia chương trình.

Nhưng trở ngại quan trọng nhất đối với việc chuyển giao những chiếc Humvee dư thừa, là do yêu cầu việc chuyển giao những chiếc Humvee "hàng bãi" này, không làm ảnh hưởng đến các cơ sở công nghiệp quốc phòng của Mỹ.

Không có gì đáng ngạc nhiên, khi nhà sản xuất xe Humvee là AM General đã tranh luận. “Tổng cộng từ năm 2015 đến 2018, đã có 11 yêu cầu chuyển nhượng, với số lượng 4.000 xe; số xe cũ này tương đương với số xe Humvee mà dây chuyền chính hãng có thể sản xuất trong vòng 3 năm".

Theo phát biểu của GAO cho biết: “Đại diện của AM General nói rằng, họ sẽ tiếp tục phản đối việc chuyển giao các xe bọc thép Humvee cũ hơn (các mẫu M900 và M1000). Đối với những mẫu xe này, AM General lo ngại rằng, phụ tùng hiện không còn được sản xuất, nên bắt buộc phải dùng phụ tùng trôi nổi".

Chính vì lý do như vậy, nhà sản xuất AM General không thể đảm bảo phụ tùng đủ tiêu chuẩn có sẵn, để bảo trì và sửa chữa. Họ cũng lo ngại rằng, các phương tiện cũ có xu hướng hỏng hóc, điều này có thể làm hỏng thương hiệu Humvee trên toàn thế giới, đặc biệt khi phụ tùng giả được sử dụng.

Mặc dù AM General tuyên bố, việc sản xuất các mẫu M900 và M1000 Humvee đã kết thúc, nhưng họ vẫn tiếp tục sản xuất mẫu M1100, và tiếp tục được quân đội Mỹ và các quốc gia khác sử dụng. M1100 là mẫu Humvee duy nhất, có thể đáp ứng yêu cầu của Quốc hội Mỹ về lớp giáp bảo vệ bổ sung.

Cũng giống như xe jeep thời Thế chiến II, chiếc Humvee có tải trọng 4 tấn, được đưa vào sử dụng từ năm 1980 - đã trở thành một biểu tượng của Quân đội Mỹ. Theo GAO, đã có 300.000 chiếc Hummer được biên chế trong quân đội Mỹ và quân đội nước ngoài.

Cùng với đó là 11.000 chiếc Hummer H1 bản dân sự, được chế tạo từ năm 1992 đến 2006. Mỹ dự định sẽ thay thế xe Humvee bằng Xe chiến thuật hạng nhẹ, của nhà sản xuất Oshkosh; mặc dù họ cũng có thể vẫn tiếp tục sử dụng xe Humvee.

Tiến Minh