Quan hệ 'Bộ tứ' Quad bền chặt hơn với cuộc tập trận đầu tiên sau 13 năm

Một tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường của Mỹ, một tàu chở dầu của Ấn Độ và một tàu khu trục nhỏ của Australia tham gia cuộc tập trận hải quân chung Malabar. Ảnh: Hải quân Hoa Kỳ/Nikkei

Điều này củng cố quan hệ đối tác an ninh giữa nhóm được gọi là "Bộ tứ" (Quad) trong bối cảnh chung cảnh báo về ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực.

Cuộc tập trận Malabar hàng năm do Ấn Độ dẫn đầu, thường có sự tham gia của Nhật Bản và Mỹ, đã được mở rộng trong năm nay và bao gồm cả Australia. Sau cuộc diễn tập kéo dài 4 ngày trong tuần này - bao gồm một tàu khu trục của Lực lượng Phòng vệ Hàng hải Nhật Bản, một khu trục hạm của Hải quân Hoa Kỳ và một khinh hạm của Lực lượng Phòng vệ Australia - giai đoạn thứ hai sẽ diễn ra vào cuối tháng này tại Biển Ả Rập.

Cuộc tập trận bao gồm các cuộc tập trận chống tàu ngầm và tàu nổi cũng như các hoạt động tiếp tế trên biển.

Cuộc tập trận "rất thành công", Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Nobuo Kishi nói với các phóng viên, đồng thời nói thêm rằng sự kiện này "thể hiện ý tưởng về một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở".

Takahiko Ishidera, sĩ quan chỉ huy tàu khu trục JS Onami, cho biết Lực lượng Phòng vệ Hàng hải Nhật Bản đã "nỗ lực tăng cường quan hệ đối tác với hải quân các quốc gia thân thiện thông qua các cuộc tập trận hàng hải như Malabar để đạt được một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở".

Ông nói: “Năm nay, chúng tôi rất vui khi có cơ hội tiến hành cuộc tập trận cùng với Hải quân Hoàng gia Australia, ngoài Hải quân Hoa Kỳ và Hải quân Ấn Độ. Bất chấp sự lan rộng của COVID-19 trên toàn cầu, tôi tin rằng Malabar 2020 sẽ làm cho mối quan hệ của chúng tôi với các lực lượng hải quân này bền chặt hơn nhiều".

Bên cạnh những lợi ích thiết thực, cuộc tập trận Malabar còn mang ý nghĩa như một biểu tượng của sự hợp tác giữa bốn nước, đã củng cố mối quan hệ an ninh chặt chẽ hơn cả với tư cách là Bộ tứ và các nhóm song phương và ba bên riêng lẻ.

Cho đến năm 2017, đối tác ngoài Mỹ thường xuyên nhất của họ là Australia. Hai nước đã tổ chức các cuộc tập trận song phương hoặc tập trận ba bên, bao gồm cả Washington năm lần một năm từ năm 2013 đến năm 2015 và tám lần vào năm 2016, chủ yếu hướng về đối phó với ảnh hưởng của Triều Tiên.

Tuy nhiên, động lực trong khu vực đã thay đổi sau cuộc gặp thượng đỉnh năm 2018 giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un, và các cuộc tập trận Nhật Bản-Australia dừng lại khi Washington chuyển sang đối thoại với Bình Nhưỡng.

Trong khi đó, Nhật Bản đã hợp tác nhiều hơn với Ấn Độ. Hai bên đã tiến hành sáu cuộc tập trận cùng nhau, song phương hoặc với Hoa Kỳ, vào năm 2018 và bảy cuộc vào năm 2019, nhiều hơn tổng số Nhật-Australia trong những năm đó.

Hợp tác giữa Tokyo và New Delhi bắt đầu tăng cường vào khoảng năm 2016, cùng thời điểm Nhật Bản đưa ra chiến lược "Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở". Hai nước và Mỹ hợp tác với nhau để chống lại Trung Quốc: Washington vì chiến tranh thương mại, Tokyo vì cuộc xâm nhập của Trung Quốc xung quanh quần đảo Senkaku do Nhật Bản quản lý, và New Delhi vì một cuộc đụng độ quân sự ở biên giới tranh chấp trên dãy Himalaya.

Australia đã giữ khoảng cách về mối quan hệ kinh tế với Trung Quốc. Nhưng quan hệ giữa Canberra và Bắc Kinh đã trở nên xấu đi kể từ khi Thủ tướng Australia Scott Morrison kêu gọi một cuộc điều tra độc lập về đại dịch. Điều này dẫn đến việc Canberra tham gia cuộc tập trận Malabar, đánh dấu cuộc tập trận bốn bên đầu tiên của Quad trong 13 năm.

Ngoại giao cấp cao trong Bộ tứ cũng đã báo hiệu mối quan hệ chặt chẽ hơn. Mỗi cặp nước trong nhóm đều đã tổ chức các hội nghị thượng đỉnh hoặc cuộc gặp "hai cộng hai" của các quan chức quốc phòng và nhà ngoại giao hàng đầu trong năm qua.

Nhật Bản và Australia đã bắt đầu làm việc vào tháng trước về một khuôn khổ cho lực lượng SDF để bảo vệ các tài sản của Lực lượng Phòng vệ Australia. Nhật Bản và Ấn Độ đã ký một thỏa thuận hậu cần quân sự đối ứng vào tháng 9, và Australia và Ấn Độ đã ký một thỏa thuận tương tự.

Tiến triển này trái ngược với sự đình trệ của quan hệ đối tác quốc phòng giữa Nhật Bản, Mỹ và Hàn Quốc, vốn đã không tổ chức cuộc tập trận chung ba bên kể từ năm 2018.

Điều này một phần là do cách tiếp cận hòa giải hơn của Hàn Quốc đối với Triều Tiên kể từ đó, cũng như mối quan hệ xích mích giữa Seoul và Tokyo. Hàn Quốc đã công bố kế hoạch rút khỏi hiệp ước chia sẻ thông tin tình báo với Nhật Bản, mặc dù nước này vẫn chưa thực hiện.

Cố vấn an ninh quốc gia Nhật Bản Shigeru Kitamura đã nói chuyện với những người đồng cấp Robert O'Brien của Mỹ và Suh Hoon của Hàn Quốc bằng hội nghị truyền hình hôm thứ Sáu, có khả năng thảo luận về tình hình ở Đông Á với kết quả cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ vẫn chưa được công bố.