Quản lý an toàn thực phẩm cần chuyển mạnh từ 'tiền kiểm' sang 'hậu kiểm'

Quản lý an toàn thực phẩm "lỏng lẻo" ở một số phân khúc

Mới đây, một số hiệp hội như: Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) và Tiểu ban Thực phẩm Dinh dưỡng (NFG); Hiệp hội Thực phẩm minh bạch; Hiệp hội Thương mại Mỹ tại Việt Nam (Amcham)... và doanh nghiệp đã góp ý về Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 15/2018/NĐ-CP (Nghị định 15) quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn thực phẩm (ATTP).

Về cơ bản, nhiều doanh nghiệp, hiệp hội đánh giá cao những đề xuất sửa đổi, bổ sung tại Dự thảo Nghị định 15 nhằm hướng đến tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của cộng đồng doanh nghiệp, nhưng dự thảo nghị định vẫn còn một số nội dung được đề xuất khiến các doanh nghiệp, hiệp hội không khỏi băn khoăn, quan ngại.

Theo luật sư Nguyễn Tuấn Linh - Tiểu ban Thực phẩm dinh dưỡng của Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham), dự thảo nghị định còn tồn tại nhiều điểm nghẽn như: tăng nặng thủ tục tự công bố, Nghị định 15 quy định 5 nội dung, song dự thảo nghị định quy định tổng cộng 31 nội dung. Với mức tăng 6,2 lần so với quy định hiện hành, theo một số nghiên cứu, ước tính có thể gây tốn chi phí hơn 7.230 tỷ đồng/năm cho các doanh nghiệp.

Quản lý an toàn thực phẩm cần chuyển mạnh từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm". Ảnh: TL

Ngoài ra, dự thảo nghị định còn tăng thủ tục đăng ký bản công bố lên 34 nội dung, trong khi tại Nghị định 15 chỉ là 7 nội dung (tăng 4,8 lần)...

Ông Nguyễn Văn Chinh - Giám đốc Kim Sơn Farm, đồng thời đại diện Hiệp hội Thực phẩm Minh Bạch cho hay, Nghị định 15 đang bỏ sót việc quản lý ATTP ở một số phân khúc của chuỗi thực phẩm. Các nhóm này đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng thực phẩm nhưng lại là nơi có tiềm ẩn nguy cơ mất ATTP do thiếu kiểm soát và giám sát chặt chẽ.

Cụ thể, thương lái (vựa) là nhóm kinh doanh rất quan trọng trong nền sản xuất phân tán nhỏ lẻ; thức ăn đường phố rất phổ biến ở Việt Nam là một lợi thế thu hút du lịch; chợ đầu mối tại các cảng cá, tại các thành phố lớn. Hay các siêu thị cũng là đầu mối phân phối thực phẩm, bắt buộc phải áp dụng Hệ thống phân tích mối nguy và Kiểm soát điểm tới hạn (HACCP) và chỉ được mua vào thực phẩm của các cơ sở sản xuất, thương mại thực phẩm đã được chứng nhận đạt tiêu chuẩn quy định...

Cần có cách tiếp cận mới phù hợp thông lệ quốc tế

Theo các chuyên gia, doanh nghiệp, Nghị định 15 sửa đổi cần có cách tiếp cận mới phù hợp thông lệ quốc tế, phù hợp xu thế số hóa nên cần đổi mới cả về tổ chức lẫn phương thức quản lý, công cụ và giải pháp thực hiện để sau khi sửa đổi sẽ phát huy hiệu quả, đem lại lợi ích cho các doanh nghiệp mà vẫn đáp ứng được nhu cầu quản lý của cơ quan chức năng.

Quản lý ATTP cần thực hiện theo cách tiếp cận hệ thống. Tổ chức sản xuất kinh doanh thực phẩm bắt buộc phải áp dụng và được chứng nhận đủ điều kiện bảo đảm an toàn thực phẩm (HACCP, GAP, hữu cơ…) và cần được cập nhật trên hệ thống điện tử an toàn thực phẩm quốc gia.

Góp ý thêm cho dự thảo nghị định, ông Nguyễn Văn Chinh nhấn mạnh, hiện nay hầu hết các quốc gia trên thế giới đều tập trung vào hậu kiểm, doanh nghiệp phải tự tuân thủ và tiền kiểm chỉ áp dụng với đăng ký giấy phép sản xuất, sản phẩm đặc thù chứ không cần công bố hợp quy toàn bộ sản phẩm như Việt Nam.

Ví dụ, Liên minh châu Âu, Hoa Kỳ, Nhật Bản “không yêu cầu công bố hợp quy”, quản lý bằng đăng ký cơ sở, tự tuân thủ và hậu kiểm. Nhật Bản yêu cầu giấy phép kinh doanh với một số loại hình như nhà hàng, cơ sở chế biến.

TP. Hồ Chí Minh tăng cường hậu kiểm để đảm bảo an toàn thực phẩm trên địa bàn. Ảnh: TL

Vì vậy, theo ông Nguyễn Văn Chinh, chuyển sang hệ thống quản lý hiện đại là giải pháp tốt nhất, giảm thiểu rủi ro và thủ tục hành chính cho cả DN và cơ quan quản lý về ATTP. Ông Chinh đề xuất khâu hậu kiểm là rất quan trọng đối với việc kiểm soát về chất lượng sản phẩm.

Tuy nhiên, hậu kiểm phải có hệ thống, từ hồ sơ đến thực tế hoạt động như thế nào bởi thực tế có những doanh nghiệp làm giả sản phẩm nhưng họ lại làm hồ sơ rất tốt. Việc hậu kiểm được đề cập trong dự thảo chủ yếu là hậu kiểm về hồ sơ (hậu kiểm về lời nói) chứ không đề cập đến việc kiểm tra thực tế (xem họ hành động) như thế nào?

Đồng quan điểm, ông Ngô Minh Phương - Giám đốc Công ty TNHH Việt Trường, một doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu thủy sản tại Hải Phòng cho rằng, việc quản lý chất lượng sản phẩm cần bỏ quy định "công bố hợp quy" và chuyển sang quản lý theo quy chuẩn kỹ thuật như quốc tế. Chuyển từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm" theo nguyên tắc rủi ro để giảm thủ tục phiền hà cho doanh nghiệp. Không áp dụng quy định quản lý chất lượng nội địa lên hàng xuất khẩu.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam Hoàng Vĩnh Long, việc sửa đổi Nghị định 15 cần quy định cụ thể về thực hiện chuyển đổi số trong quản lý, đặc biệt là thủ tục đăng ký, công bố thực phẩm phải được thực hiện trên môi trường điện tử.

Nguyên Phương