Quản trị rủi ro trước hiện tượng 'Vin-Index' trên thị trường chứng khoán

Trong thư gửi nhà đầu tư mới đây, PYN Elite Fund - quỹ ngoại đến từ Phần Lan chia sẻ rằng các nhà quản lý danh mục đầu tư (những người “vẫn còn có thể cười”) đã nói đùa rằng VN-Index năm nay nên được gọi là “Vin-Index”.

Theo PYN Elite Fund, cổ phiếu của Tập đoàn Vingroup hiện chiếm hơn 20% tỷ trọng trong VN-Index. Vì vậy, biến động giá của riêng cổ phiếu chủ lực VIC đã tạo ra ảnh hưởng rất lớn tới diễn biến của chỉ số chung.

Quỹ này đánh giá đà tăng của cổ phiếu VIC phần nào được hỗ trợ bởi các dự án đầu tư công dù mảng kinh doanh cốt lõi là xe điện VinFast vẫn đang thua lỗ. “Định giá của cổ phiếu Vingroup dựa nhiều vào dòng tiền tương lai, vốn rất khó quy đổi thành lợi nhuận trong ngắn hạn”, quỹ nhấn mạnh.

Sự "chi phối" của cổ phiếu nhóm Vingroup có thể thấy rõ trong phiên giao dịch ngày 23/12, khi thị trường tăng 21,12 điểm lên mức 1.770 điểm, chính thức lập đỉnh mới. Trong phiên giao dịch đó,(nhóm Vingroup gồm 4 mã VIC, VHM, VPL, VRE đóng góp tổng cộng hơn 30 điểm vào chỉ số.

Nếu loại trừ nhóm này, thực tế thị trường giảm gần 9 điểm, đồng nghĩa đa phần cổ phiếu đã điều chỉnh trong phiên giao dịch thị trường vượt đỉnh.

Điều này tác động đáng kể tới hiệu suất của các quỹ đầu tư chủ động - những nhà đầu tư lựa chọn chiến lược đa dạng hóa danh mục.

Với những quỹ không sở hữu cổ phiếu nhóm Vingroup, PYN Elite Fund cho rằng năm 2025 là một năm giao dịch đặc biệt khó khăn. Ngay cả PYN Elite Fund cũng phải ghi nhận hiệu suất kém hơn VN-Index trong năm nay.

Cụ thể, giá trị tài sản ròng (NAV) của quỹ này đã tăng khoảng 30% trong 8 tháng đầu năm, tương đương mức tăng của VN-Index. Tuy nhiên, tính đến ngày 10/12, hiệu suất đã giảm về còn 14,8%.

Trong khi đó, chỉ số chung của thị trường ghi nhận mức tăng khoảng 35,7%. Nếu loại trừ nhóm cổ phiếu Vingroup, mức tăng của VN-Index chỉ còn khoảng 14,8%.

Không chỉ PYN Elite, nhiều quỹ đầu tư chủ động khác cũng cảm nhận rõ sự khó khăn trong năm giao dịch này, như VEIL, VOF hay KIM. Phần lớn các quỹ này đều không nắm giữ tỷ trọng lớn cổ phiếu Vingroup.

Ngược lại, các quỹ ETF thụ động đầu tư mô phỏng chỉ số lại được hưởng lợi. Do giá cổ phiếu VIC tăng quá nhanh, mã này tự động trở thành khoản nắm giữ lớn trong danh mục ETF. Điều này lý giải vì sao hiệu suất của ETF VanEck vượt trội so với nhiều quỹ chủ động trong năm 2025. Tính theo đồng euro, ETF VanEck đã tăng hơn 40%.

Nói thêm về cổ phiếu Vingroup, PYN Elite Fund nhắc lại rằng một số bên phân tích, trong đó có công ty chứng khoán HSC, từng nâng giá mục tiêu cổ phiếu VIC trong năm nay nhưng vẫn cho rằng mức tăng hiện tại là “quá đà”. HSC khuyến nghị bán với giá mục tiêu thấp hơn khoảng 45% so với thị giá hiện tại.

Theo ước tính của HSC, P/E của VIC cho năm 2027 ở mức rất cao là 261. Điều này đồng nghĩa định giá của công ty sẽ trở nên “hợp lý” hơn nhờ tăng trưởng lợi nhuận, trong bối cảnh P/E cho năm 2025 lên tới 1.361.

Cổ phiếu VIC ghi nhận mức tăng gần 8,5 lần trong năm nay. Ảnh: FireAnt

Trong báo cáo vừa công bố, Fiingroup cũng cho biết hiệu suất của nhóm quỹ cổ phiếu trong tháng 11 kém tích cực, dù VN-Index vẫn duy trì đà tăng mạnh.

Tính lũy kế 11 tháng đầu năm 2025, có tới 52/76 quỹ cổ phiếu đạt hiệu suất thấp hơn mức tăng 33,5% của VN-Index. Sự phân hóa theo cấu trúc và quy mô danh mục đã tác động mạnh đến cả nhóm quỹ mở và quỹ đóng.

Theo đó, các quỹ cổ phiếu duy trì hiệu suất bình quân âm, đánh dấu tháng giảm thứ ba liên tiếp dù VN-Index đã hồi phục. Nhóm quỹ cổ phiếu cũng ghi nhận dòng tiền rút ròng giảm mạnh ở cả ba phân khúc gồm quỹ mở, quỹ đóng và ETF.

Với nhóm quỹ cân bằng, lợi nhuận tiếp tục suy giảm tháng thứ ba liên tiếp, với mức bình quân âm 0,9%. Diễn biến tiêu cực lan rộng khi có 9/11 quỹ ghi nhận hiệu suất âm.

Chỉ có hai quỹ duy trì được mức sinh lời dương là Quỹ Năng động Eastspring Investments Việt Nam (ENF) với 0,4% và Quỹ United Thu nhập Năng động Việt Nam (UVDIF) với 0,3% nhờ phân bổ tỷ trọng cao vào cổ phiếu VIC.

Cẩn trọng trong quản trị rủi ro

Dù VN-Index tiếp tục tăng mạnh trong các phiên giao dịch gần đây, động lực thị trường lại cho thấy sự phân hóa rất rõ.

Dòng tiền chủ yếu tập trung vào nhóm cổ phiếu vốn hóa lớn, đặc biệt là nhóm Vingroup, trong khi phần lớn các nhóm ngành còn lại điều chỉnh. Điều này khiến những nhà đầu tư lựa chọn một danh mục đa dạng khả năng cao sẽ thua lỗ - bất chấp thị trường vẫn tăng điểm.

Theo giới đầu tư, việc VN-Index liên tục lập đỉnh mới trong bối cảnh độ rộng thị trường chưa thực sự tích cực phản ánh rõ sự lệch pha giữa nhóm cổ phiếu dẫn dắt và phần còn lại của thị trường.

Trong ngắn hạn, xu hướng tăng của chỉ số vẫn được duy trì nhờ các cổ phiếu trụ lớn. Tuy nhiên, rủi ro rung lắc và điều chỉnh kỹ thuật có thể gia tăng nếu dòng tiền không sớm lan tỏa sang nhóm cổ phiếu vốn hóa vừa và nhỏ.

Theo cập nhật từ công ty chứng khoán Vietcombank (VCBS), VN-Index ghi nhận phiên tăng điểm tích cực trong ngày 23/12 nhờ lực cầu mạnh từ nhóm cổ phiếu Vingroup. Trong khi đó, phần lớn thị trường chỉ đi ngang hoặc kiểm tra lại các mốc kháng cự và hỗ trợ.

VCBS khuyến nghị nhà đầu tư duy trì tỷ trọng ở những cổ phiếu đang trong xu hướng tăng ổn định, đồng thời cơ cấu lại danh mục với các mã suy yếu khi gặp kháng cự.

Bên cạnh đó, nhà đầu tư nên hạn chế mua đuổi ở vùng giá cao trong phiên, ưu tiên giải ngân khi xuất hiện các nhịp rung lắc điều chỉnh và tập trung vào giao dịch ngắn hạn với các vị thế mua mới trong giai đoạn này.

Trong khi đó, công ty chứng khoán Vietcap cho rằng giá cổ phiếu VIC đã tăng gấp đôi trong ba tháng qua và có thể đã “vượt khá xa so với triển vọng lợi nhuận trong trung hạn”.

Nhận định này xuất phát từ việc Vingroup mở rộng sang nhiều lĩnh vực mới, bao gồm một số đề xuất dự án quy mô lớn trong lĩnh vực năng lượng và hạ tầng, được đánh giá là có thể củng cố triển vọng dài hạn.

Tuy nhiên, nhóm phân tích của Vietcap cho rằng đóng góp lợi nhuận trung hạn từ các mảng này vẫn còn hạn chế.

Trước áp lực quản trị rủi ro khi cổ phiếu tăng nóng, cổ phiếu VIC đang bị nhiều công ty chứng khoán siết chặt các quy định cho vay.

Cụ thể, FPTS đã ngừng cho vay đối với cổ phiếu VIC. MBS và Vietcap áp dụng mức giá chặn thấp hơn, khiến tỷ lệ cho vay thực tế chỉ còn khoảng 15%. Mirae Asset cũng đưa giá chặn về 45.000 đồng, chỉ bằng khoảng 1/4 thị giá hiện tại. Những động thái đồng loạt này cho thấy mức độ thận trọng của hệ thống khi rủi ro đảo chiều gia tăng.

Có thể thấy, khi VN-Index tăng chủ yếu nhờ nhóm cổ phiếu “họ” Vingroup trong lúc phần lớn cổ phiếu khác giảm giá, rủi ro thị trường đang cao hơn so với những gì chỉ số thể hiện. Các cổ phiếu trong nhóm Vingroup như VIC, VHM, VRE, VPL đều đã tăng rất nhanh trong thời gian ngắn, khiến biên an toàn thu hẹp và nguy cơ đảo chiều gia tăng khi lực kéo suy yếu.

Trong bối cảnh này, nhà đầu tư đang nắm giữ nhóm cổ phiếu trên cần ưu tiên quản trị rủi ro hơn là kỳ vọng lợi nhuận tiếp tục mở rộng. Việc chủ động giảm dần tỷ trọng khi giá có dấu hiệu chững lại, đặt sẵn điểm chốt lời và cắt lỗ rõ ràng là cần thiết, nhằm tránh tâm lý nắm giữ chỉ vì VN-Index vẫn tăng. Với các vị thế đã có lãi, bảo toàn thành quả nên được đặt lên hàng đầu.

Đối với nhà đầu tư chưa nắm giữ, việc mua đuổi ở vùng giá cao tiềm ẩn rủi ro lớn. Trong bối cảnh độ rộng thị trường yếu, xác suất điều chỉnh ngắn hạn đang cao hơn khả năng hình thành một xu hướng tăng bền vững. Vì vậy, nên hạn chế giải ngân mạnh và chỉ cân nhắc tham gia khi xuất hiện các nhịp điều chỉnh rõ ràng.

Quan trọng hơn, nhà đầu tư cần nhìn vào rủi ro của toàn bộ danh mục thay vì chỉ quan sát chỉ số. Việc thị trường được kéo lên bởi một nhóm cổ phiếu đơn lẻ có thể tạo ra cảm giác “an toàn giả”.

Tỷ trọng cổ phiếu cần được kiểm soát hợp lý, tránh tập trung quá lớn vào nhóm Vingroup và hạn chế sử dụng đòn bẩy. Việc giữ kỷ luật giao dịch cùng tỷ trọng tiền mặt phù hợp sẽ giúp danh mục ổn định hơn nếu kịch bản đảo chiều xảy ra.

Nam Hải