Quảng cáo thực phẩm chức năng cần trung thực và minh bạch thông tin

Thực trạng nhức nhối trong ngành thực phẩm chức năng

Ngày 29/5, tại Hà Nội, Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam phối hợp với Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) tổ chức Tọa đàm: “Đạo đức trong quảng cáo thực phẩm chức năng”.

Tại Tọa đàm, PGS.TS Trần Đáng, Chủ tịch Hiệp hội thực phẩm chức năng Việt Nam cho biết, ngành thực phẩm chức năng đã phát triển nhanh chóng hơn 20 năm qua, do những đóng góp vào việc bảo vệ sức khỏe của nhân dân. Tuy nhiên, hiện nay thực trạng quảng cáo các sản phẩm này đang gây khó chịu, bức xúc cho cả người trong ngành và người tiêu dùng.

Hiện tượng sai phạm trong quảng cáo thực phẩm chức năng không chỉ gây ra hậu quả "tiền mất, tật mang" cho người tiêu dùng mà còn làm giảm giảm uy tín của ngành thực phẩm chức năng, làm lẫn lộn giữa các doanh nghiệp làm ăn chân chính với doanh nghiệp làm ăn gian dối, đánh đồng sản phẩm thật và sản phẩm giả.

PGS.TS Trần Đáng, Chủ tịch Hiệp hội thực phẩm chức năng Việt Nam phát biểu tại Tọa đàm.

Cụ thể, có 4 hiện tượng quảng cáo vi phạm phổ biến về thực phẩm chức năng hiện nay, đó là quảng cáo sai sự thật, lừa gạt, giả mạo; quảng cáo phóng đại, thổi phồng sản phẩm; quảng cáo mơ hồ, gây hiểu nhầm; quảng cáo nhắm vào các đối tượng nhạy cảm (người bệnh ung thư, bệnh hiểm nghèo).

"Thực tế, không có sản phẩm khoa học nào có tác dụng như quảng cáo đánh bay tiểu đường, chữa dứt điểm hoàn toàn huyết áp cao, giảm 10 kg trong vòng 1 tuần… Chính những quảng cáo sai phạm trong lĩnh vực thực phẩm chức năng đã và đang gây ra những tác hại nguy hiểm cho xã hội", PGS.TS Trần Đáng nhấn mạnh.

Phân tích về nguyên nhân của thực trạng, PGS.TS Trần Đáng cho rằng, chủ yếu hiện nay chế tài xử phạt chưa nghiêm và có những quy định pháp luật không còn phù hợp với thực tế bởi còn thiếu quy chế pháp luật cho người quảng cáo, người kinh doanh quảng cáo, người phát hành quảng cáo. Bên cạnh đó, hệ thống quản lý, thanh tra chưa hoàn thiện và chế tài chưa đủ sức răn đe.

“Hiện 225 hội viên tập thể của VAFF rất ít vi phạm quảng cáo thực phẩm chức năng, nhưng còn nhiều doanh nghiệp khác chưa thực hiện đúng đạo đức trong quảng cáo thực phẩm chức năng”, ông Đáng thẳng thắn.

Để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng thực phẩm chức năng, Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam ban hành Quy chế đạo đức trong quảng cáo thực phẩm chức năng.

Quy chế gồm 5 chương, 16 điều chỉ ra cụ thể những hành vi được coi là vi phạm trong quảng cáo thực phẩm chức năng, nêu rõ những chuẩn mực đạo đức trong quảng cáo và biện pháp hạn chế vi phạm đạo đức quảng cáo…

“Quy chế đạo đức trong quảng cáo thực phẩm chức năng không chỉ là “kim chỉ nam”, là định hướng cho các hội viên của Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam thực hiện quảng cáo có đạo đức - vì lợi ích của người tiêu dùng, vì mục tiêu chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân trước hết và trên hết, đồng thời “gợi mở” để xã hội, cơ quan quản lý, doanh nghiệp thực phẩm chức năng, nhà phát hành quảng cáo và người tiêu dùng nhận biết những quảng cáo thực phẩm chức năng chưa đáp ứng chuẩn mực đạo đức để từ đó đấu tranh với những hành vi vi phạm và có biện pháp hạn chế kịp thời”, PGS.TS Trần Đáng nhận định.

Theo PGS.TS Trần Đáng, với việc ban hành quy tắc đạo đức này, Hiệp hội muốn sát cánh cùng các cơ quan quản lý nhà nước lập lại trật tự kỷ cương trong thị trường thực phẩm chức năng, đưa ngành thực phẩm chức năng phát triển bền vững, góp phần vào sự nghiệp chăm sóc, bảo vệ sức khỏe nhân dân.

Bài trừ quảng cáo sai phạm, tránh rủi ro không đáng có

Theo PGS.TS Nguyễn Thanh Phong, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), nguy hại về quảng cáo gian dối trong lĩnh vực y tế không chỉ về tài chính. Người bệnh nan y phát hiện điều trị sớm có thể khỏi, chí ít kéo dài sự sống. Nhưng những quảng cáo “cam kết chữa khỏi” là vi phạm với quy định về thực phẩm chức năng (không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh).

PGS.TS Nguyễn Thanh Phong, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) nêu ý kiến tại Tọa đàm.

Theo ông Phong, Luật An toàn thực phẩm chỉ quản lý chung về thực phẩm, còn quy định về quảng cáo hàng hóa nói chung và quảng cáo thực phẩm chức năng nói riêng nằm trong Luật Quảng cáo và các văn bản hướng dẫn. Theo đó, người phát hành quảng cáo chỉ được phát hành quảng cáo theo đúng nội dung đã thẩm định.

Tuy nhiên, nhìn vào thực tế nhiều doanh nghiệp quảng cáo sản phẩm không theo nội dung đã thẩm định. Thậm chí, nhiều doanh nghiệp cho biết, họ không quảng cáo sản phẩm sai quy định, mà do đơn vị, cá nhân khác quảng cáo, họ không nắm được.

Nhiều sản phẩm còn có nội dung quảng cáo "lách luật" giữa thuốc đông y và thực phẩm chức năng, không nói rõ sản phẩm là gì, gây hiểu lầm nghiêm trọng, đặc biệt trên nền tảng Youtube.

Về chế tài xử phạt, ông Nguyễn Thanh Phong cũng cho rằng, pháp luật đã quy định. Song vấn đề là người phát hành quảng cáo, đặc biệt là các trang mạng xã hội có máy chủ ở nước ngoài nên rất khó xử phạt.

"Nguy hại về quảng cáo gian dối trong lĩnh vực y tế không chỉ về tài chính mà nhiều người mắc bệnh nan y, nếu được phát hiện, điều trị sớm có thể chữa khỏi bệnh hoặc kéo dài sự sống. Tuy nhiên, những quảng cáo thực phẩm chức năng "cam kết chữa khỏi" đã lấy đi thời gian vàng điều trị bệnh của họ.

Tại tọa đàm, ông Nguyễn Thanh Lâm, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông nhấn mạnh, việc kết hợp pháp luật với quy tắc ứng xử của hiệp hội nghề nghiệp là cẩm nang cho người tiêu dùng lựa chọn được sản phẩm uy tín, bảo đảm cho sức khỏe.

Theo Thứ trưởng, để xử lý vấn đề này cần yêu cầu các nền tảng xuyên biên giới nỗ lực xử lý nội dung vi phạm bằng cách đề nghị các doanh nghiệp làm ăn chân chính đang quảng cáo rút kinh phí, không quảng cáo trên trang mạng đó nữa. Đây chính là giải pháp chặn dòng tiền quảng cáo hợp pháp vào mạng xã hội để xử lý nội dung quảng cáo sai sự thật.

Ông Nguyễn Thanh Lâm, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông phát biểu tại Tọa đàm.

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, cần truyền thông mạnh hơn nữa để người dân hiểu rằng, thực phẩm chức năng không thể thay được thuốc, dù đây vẫn là câu bắt buộc phải có trong mọi quảng cáo về thực phẩm chức năng. Đồng thời, cần siết chặt hơn nữa trong công tác quản lý, xử lý các nhãn hàng, các nhà sản xuất vi phạm về quảng cáo, về thành phần hay chất lượng sản phẩm; cần mạnh tay hơn nữa, tránh việc một số doanh nghiệp thiếu đạo đức làm ảnh hưởng tới cả thị trường thực phẩm chức năng.

Tại buổi Tọa đàm, đa số các chuyên gia khẳng định, thực phẩm chức năng có đóng góp lớn vào việc nâng cao sức đề kháng của cơ thể, hỗ trợ điều trị một số bệnh. Tuy nhiên, thực phẩm chức năng không thể chữa bệnh.

Nguyễn Linh