Quảng cáo thuốc, thực phẩm bảo vệ sức khỏe trên mạng xã hội: Chiêu trò công nghệ ngày càng tinh vi

Khó khăn trong truy vết, xử lý

Chuyên gia an ninh mạng Ngô Minh Hiếu cho biết, các đối tượng buôn bán thuốc và thực phẩm bảo vệ sức khỏe trên mạng xã hội hiện nay đang sử dụng hàng loạt chiêu trò công nghệ tinh vi nhằm đánh vào tâm lý người tiêu dùng và lách luật. Trong đó, livestream bán hàng là một hình thức phổ biến, tạo cảm giác "thật", gần gũi, tương tác trực tiếp nhằm xây dựng lòng tin. Để tăng mức độ thuyết phục, họ thuê KOLs, giả bác sĩ, người nổi tiếng để nói chuyện chuyên môn, lồng ghép trải nghiệm giả mạo nhằm tạo dựng uy tín sản phẩm.

Ngoài ra, các đối tượng thường xuyên sử dụng tài khoản ảo, mạo danh, IP nước ngoài và VPN để che giấu danh tính và vị trí địa lý. Một số còn sử dụng hệ thống proxy, server trung gian hoặc thuê máy chủ ở nước ngoài khiến việc truy vết trở nên vô cùng khó khăn.

Chuyên gia an ninh mạng Ngô Minh Hiếu. Ảnh: Đức Anh/ANTT

Tuy nhiên, ông Hiếu khẳng định, với sự phối hợp giữa lực lượng kỹ thuật và pháp lý, hiện nay các cơ quan chức năng Việt Nam hoàn toàn có khả năng truy vết được nguồn gốc thật của các tài khoản vi phạm nếu có đủ cơ sở điều tra và sự hợp tác từ các nền tảng. Vấn đề là không phải lúc nào cũng có dữ liệu hoặc sự hỗ trợ cần thiết để làm điều đó. Theo ông Hiếu, khó khăn lớn nhất hiện nay nằm ở sự kết hợp của ba yếu tố.

Thứ nhất, về kỹ thuật, các đối tượng liên tục đổi tài khoản, đổi IP, sử dụng bot tự động, làm mờ dấu vết.

Thứ hai, về mặt pháp lý, nhiều sản phẩm chưa được quản lý rõ ràng giữa khái niệm "thực phẩm bảo vệ sức khỏe " và "thuốc điều trị", gây khó khăn trong việc xác định sai phạm.

Thứ ba, nền tảng xuyên biên giới, các nền tảng như TikTok, Facebook thường chỉ hợp tác ở mức giới hạn, mang tính thủ tục, chưa chủ động phòng ngừa hay cung cấp dữ liệu đầy đủ theo yêu cầu từ phía Việt Nam.

Ông Hiếu cũng chỉ ra thực tế rằng, việc gỡ bỏ nội dung vi phạm thường diễn ra chậm chạp, thậm chí bị từ chối với lý do thiếu bằng chứng hoặc "không vi phạm tiêu chuẩn cộng đồng" – vốn khác biệt so với quy định của pháp luật Việt Nam.

Về công cụ kiểm soát nội dung, các nền tảng hiện đã ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) khá mạnh, nhưng việc áp dụng vẫn có chọn lọc. Cần sớm ban hành quy định buộc nền tảng phải tự động gắn cảnh báo, giới hạn quảng cáo y tế, hoặc cấm các tài khoản không được cấp phép đăng nội dung liên quan đến thuốc, thực phẩm bảo vệ sức khỏe.

Cần chế tài có đủ sức dăn đe

Nói về những khó khăn trong công tác xử lý vi phạm quảng cáo thực phẩm bảo vệ sức khỏe trên môi trường mạng, đặc biệt là các nền tảng xuyên biên giới, đại diện Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho biết, việc xác định và kết luận sai phạm trong quảng cáo thực phẩm cần được các cơ quan chuyên ngành về an toàn thực phẩm ở trung ương và địa phương thực hiện. Đây là những đơn vị có thẩm quyền thẩm định, cấp giấy xác nhận nội dung quảng cáo, kiểm tra hồ sơ, tài liệu liên quan đến tính hợp pháp, chất lượng, công dụng của sản phẩm.

Ngoài ra, nhiều sản phẩm thực phẩm đã được cấp giấy xác nhận nội dung quảng cáo, nhưng tổ chức, cá nhân sở hữu giấy xác nhận lại không kiểm soát được toàn bộ hoạt động quảng bá sản phẩm. Các đại lý cấp dưới, người chuyển tải nội dung thường xuyên thực hiện quảng cáo sai lệch, thổi phồng công dụng vì mục đích doanh số, gây hiểu lầm nghiêm trọng cho người tiêu dùng.

Đặc biệt, việc xác định danh tính các đối tượng vi phạm trên nền tảng mạng xã hội xuyên biên giới (như Facebook, YouTube, TikTok) vẫn là thách thức lớn. Lý do là các nền tảng này hiện chưa có hiện diện pháp lý tại Việt Nam, chỉ hoạt động theo hình thức cung cấp thông tin công cộng xuyên biên giới. Trong khi đó, dữ liệu người dùng lại được các nền tảng bảo mật nghiêm ngặt, không cung cấp khi chưa có yêu cầu pháp lý rõ ràng từ phía nước sở tại.

Đối với các trang thông tin điện tử sử dụng tên miền quốc tế, các đối tượng vi phạm còn sử dụng dịch vụ ẩn danh, giấu thông tin đăng ký nhằm che đậy hành vi vi phạm, khiến quá trình xác minh danh tính và xử lý theo pháp luật gặp không ít trở ngại.

Một vấn đề đáng lo ngại khác, theo đại diện Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử đó là mức phạt vi phạm hành chính và các chế tài xử phạt bổ sung hiện nay chưa cao, do đó chưa đảm bảo tính răn đe.

Thái Yến