Sinh viên Việt Nam ở 'tuyến đầu' trên hành trình làm chủ khoa học - công nghệ

Bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, người trẻ là trung tâm thực hiện sứ mệnh phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Trong dòng chảy ấy, Trung ương Hội Sinh viên Việt Nam đang tổ chức các hội thảo khoa học sinh viên gắn với 11 nhóm ngành công nghệ chiến lược theo Quyết định số 1131/QĐ-TTg của Thủ tướng, ban hành danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược đến năm 2030.

Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị đã xác định: “Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là một trong ba đột phá chiến lược”. Đó là lời khẳng định rằng con đường phát triển của Việt Nam hôm nay không thể dựa vào tài nguyên hay lao động giá rẻ, mà phải dựa trên trí tuệ và sáng tạo của con người Việt Nam.

Cùng với đó, Nghị quyết số 71 về giáo dục và đào tạo khẳng định: “Giáo dục là quốc sách hàng đầu, là nền tảng cho phát triển nhanh và bền vững”. Hai định hướng lớn ấy cùng đặt con người và tri thức, đặc biệt là thế hệ trí thức trẻ, sinh viên - vào vị trí trung tâm của phát triển đất nước.

Với nhận thức rằng, sức mạnh của dân tộc trong tương lai đang được nuôi dưỡng từ hôm nay, Hội Sinh viên Việt Nam các tỉnh, thành phố cùng 15 Hội Sinh viên Việt Nam ở nước ngoài đang chung sức tạo nên “điểm hẹn mới” của tri thức trên những lĩnh vực mũi nhọn.

Theo thống kê mới của Bộ Khoa học và Công nghệ, đến năm 2030, Việt Nam sẽ cần khoảng 1,3 đến 1,5 triệu nhân lực số - những con người có khả năng làm việc trong các lĩnh vực công nghệ mới. Trên thực tế, nguồn nhân lực trẻ mới chỉ có thể đáp ứng được chưa đến một nửa. Đó vừa là thách thức, nhưng cũng là cơ hội cho sinh viên Việt Nam trong bối cảnh mới.

Trước thực tiễn đó, anh Nguyễn Minh Triết - Bí thư T.Ư Đoàn, Chủ tịch T.Ư Hội SVVN cho rằng, đây là cơ hội để khẳng định, thanh niên, sinh viên Việt Nam đủ năng lực, đủ bản lĩnh, đủ khát vọng để đứng ở tuyến đầu của công cuộc làm chủ khoa học - công nghệ và kiến tạo quốc gia số như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: “Thanh niên phải được đào tạo để trở thành những người tiên phong trong việc làm chủ công nghệ mới, có đủ năng lực nghiên cứu, phát triển và ứng dụng những thành tựu tiên tiến nhất vào thực tiễn”.

Trung ương Hội Sinh viên Việt Nam trong thời gian qua đã bám sát các chủ trương của Đảng, Nhà nước, trực tiếp chỉ đạo các cấp Hội triển khai nhiều giải pháp chiến lược: từ việc thúc đẩy phong trào Sinh viên nghiên cứu khoa học, Sinh viên sáng tạo - khởi nghiệp, đến việc xây dựng môi trường học tập, nghiên cứu, ứng dụng công nghệ, khuyến khích tinh thần đổi mới sáng tạo trong mỗi bạn sinh viên.

Mục tiêu chung là tạo điều kiện để sinh viên phát huy cao nhất năng lực, trí tuệ, góp phần thực hiện thắng lợi các chương trình chuyển đổi số quốc gia và phát triển khoa học - công nghệ của đất nước.

“Hơn bao giờ hết, tri thức không chỉ để học, để thi, mà để sống, để sáng tạo và để cống hiến. Mỗi dòng mã, mỗi ý tưởng, mỗi công trình nghiên cứu của các bạn - dù nhỏ bé đến đâu - đều là một viên gạch góp vào nền móng của một Việt Nam hùng cường.

Chúng ta cùng nhau thực hiện một sứ mệnh lịch sử: chuyển hóa tri thức, khát vọng và lòng nhiệt huyết của tuổi trẻ thành động lực phát triển quốc gia, thành những giá trị cụ thể đóng góp cho tiến trình chuyển đổi số và phát triển bền vững của Việt Nam”, anh Nguyễn Minh Triết nói.

Chuỗi 11 hội thảo khoa học sinh viên được khởi động mang ý nghĩa rất quan trọng, sẽ diễn ra trên 11 lĩnh vực công nghệ chiến lược mà Chính phủ vừa ban hành tháng 6 vừa qua, gồm: Điện toán đám mây, điện toán lượng tử và dữ liệu lớn; mạng di động thế hệ sau (5G/6G); robot và tự động hóa; an ninh mạng; chip bán dẫn; y - sinh học tiên tiến; năng lượng và vật liệu mới; công nghệ đất hiếm, đại dương và lòng đất; hàng không - vũ trụ; trí tuệ nhân tạo, bản sao số và thực tế ảo; blockchain.

Qua diễn đàn học thuật, sinh viên, giảng viên, nhà khoa học và doanh nghiệp có thể gặp gỡ, trao đổi, chia sẻ tri thức, đề xuất những hướng nghiên cứu và ứng dụng mới, góp phần định hình không gian tri thức Việt Nam thời đại số.

Về định hướng phát triển nhân lực cho lĩnh vực Hàng không - vũ trụ, GS.TS Trần Hồng Thái - Phó Chủ tịch Thường trực Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho rằng, đã là thanh niên, đã là sinh viên Việt Nam, cần có ước mơ, quyết tâm thực hiện ước mơ.

Trong đó, ước mơ dấn thân trên con đường công nghệ hàng không, công nghệ vũ trụ là lựa chọn xứng đáng với một thế hệ trẻ có trí tuệ, có khát vọng.

Lĩnh vực công nghệ hàng không, vũ trụ được Đảng và Nhà nước Việt Nam quan tâm từ sớm. Ngay từ khi đất nước còn gian khó đã có Anh hùng Phạm Tuân bay vào vũ trụ, đã có những cán bộ được cử đi đào tạo tại nhiều quốc gia phát triển trên thế giới.

Hàng không, vũ trụ giờ đây là lĩnh vực công nghệ cao, là một trong những trụ cột chiến lược để bảo đảm quốc phòng - an ninh, phát triển kinh tế - xã hội bền vững, và khẳng định vị thế quốc gia trên trường quốc tế.

"Để phát triển được những lĩnh vực này, chúng ta cần những con người tài năng, những con người đam mê khoa học, những con người dám chinh phục những thách thức cao nhất của tri thức", GS.TS Trần Hồng Thái nói.

PGS. TS Đào Thanh Trường - Phó Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội, công nghệ hàng không và vũ trụ là một trong những lĩnh vực then chốt, thể hiện tầm vóc trí tuệ và năng lực sáng tạo của nhân loại.

Những tiến bộ trong lĩnh vực này không chỉ góp phần mở rộng hiểu biết của con người về vũ trụ, mà còn thúc đẩy ứng dụng mạnh mẽ trong nhiều lĩnh vực của đời sống: từ giao thông, viễn thông, quan sát trái Đất, cho tới ứng phó với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.

Đối với Việt Nam, phát triển công nghệ hàng không và vũ trụ là bước đi chiến lược để hội nhập sâu vào chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu, đồng thời khẳng định năng lực tự chủ về khoa học - công nghệ của quốc gia.

Những bước tiến như việc phóng vệ tinh “Made in Vietnam” hay việc các viện, trường và doanh nghiệp Việt Nam tham gia nghiên cứu, thiết kế, chế tạo các thiết bị hàng không vũ trụ chính là minh chứng sinh động cho khát vọng vươn tầm tri thức Việt Nam.

“Trong thế kỷ 21, không gian sáng tạo không còn bị giới hạn trên mặt đất. Mỗi ý tưởng, mỗi mô hình, mỗi giải pháp công nghệ mà các bạn đang nghiên cứu hôm nay có thể là viên gạch đầu tiên của những công trình lớn trong tương lai, từ thiết bị bay không người lái, vệ tinh mini, đến ứng dụng AI trong giám sát hành tinh. Điều quan trọng nhất không chỉ là kết quả, mà là tinh thần tiên phong, dám nghĩ, dám thử, dám chinh phục - tinh thần mà tuổi trẻ Việt Nam luôn mang trong mình”, PGS. TS Đào Thanh Trường nói.

Hội thảo về Trí tuệ nhân tạo, bản sao số, thực tế ảo và thực tế tăng cường đã đưa sinh viên bước vào không gian mới của tri thức, khám phá rồi định hình nhóm công nghệ đang được xem như “hệ thần kinh trung ương” của xã hội số.

Với niềm tin rằng, tri thức và khát vọng của tuổi trẻ Việt Nam chính là nguồn năng lượng mạnh mẽ nhất cho sự phát triển của đất nước, TS. Đinh Ngọc Thạnh - Phó Chủ tịch Mạng lưới Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu, Giám đốc Công nghệ GFI Group cho rằng, sinh viên ngành AI không còn là người đứng bên lề công nghệ, mà là những người nắm trong tay quyền định hình tương lai. Tuy nhiên, chính họ cũng là nhóm dễ bị AI thay thế nhất nếu không biết tạo ra sự khác biệt.

Một sinh viên có thể học về AI có thể thực hành với việc phát triển chatbot, ứng dụng trợ lý học tập, ứng dụng phân tích số hóa hình ảnh hay các ứng dụng khác. Những sản phẩm đó không chỉ thể hiện kỹ năng, mà còn chứng minh khả năng giải quyết vấn đề thực tế, thứ mà doanh nghiệp cần nhất.

Thị trường AI toàn cầu đang mở rộng nhanh nhưng cũng dần bão hòa ở các mảng phổ biến như chatbot hay hình ảnh, văn bản. Theo TS. Thạnh, cơ hội thực sự nằm ở những thị trường ngách, khi AI chạm tới các vấn đề cụ thể của người dùng, doanh nghiệp, bản địa và chưa được khai phá.

Sinh viên Việt Nam có thể tìm cơ hội trong các mảng như AI giáo dục (cá nhân hóa học tập), AI nông nghiệp (phân tích mùa vụ, nhận diện bệnh cây), hay AI trong y tế cộng đồng (hỗ trợ chẩn đoán sớm).

Đây là những lĩnh vực vừa cần hiểu công nghệ, vừa đòi hỏi hiểu văn hóa, ngôn ngữ, và hành vi người dùng địa phương, điều mà các mô hình AI quốc tế chưa làm tốt.

Ngoài ra, việc AI hóa các ngành truyền thống - tài chính, logistics, hành chính công cũng là “vùng đất màu mỡ”. Một startup nhỏ có thể tạo sản phẩm MVP (sản phẩm khả dụng tối thiểu) chỉ trong vài tuần, giảm mạnh chi phí thử nghiệm nhờ sức mạnh của các công cụ AI mã nguồn mở.

Chính ở việc hiểu các ngách mà các đối tượng người dùng thực sự cần và tận dụng sự hỗ trợ của AI, sinh viên có thể cạnh tranh sòng phẳng, thậm chí vươn ra thị trường quốc tế nhờ kỹ năng thực hành và khả năng đổi mới nhanh.

Châu Linh - Kiều Tú