Quảng Nam: Định danh nguồn gốc xuất xứ, tìm thị trường đầu ra cho cây dược liệu

Cây dược liệu được bày bán tại chợ Sâm Ngọc Linh tỉnh Quảng Nam. (ảnh CTV)

Tiềm năng kinh tế cao từ cây dược liệu

Theo báo cáo của ngành lâm nghiệp tỉnh Quảng Nam, địa phương sở hữu hệ thực vật phong phú, đa dạng, trong đó sở hữu nhiều chủng loại cây dược liệu, cây lâm sản có giá trị.

Tính đến thời điểm hiện tại, Quảng Nam sở hữu 832 chủng loài cây dược liệu, thuộc 593 chi, 190 họ; trong đó, có nhiều cây có giá trị kinh tế cao, sử dụng nhiều trong lĩnh vực y học, phục vụ nhu cầu đời sống, chăm sóc sức khỏe như: sâm Ngọc Linh, quế, ba kích, đảng sâm, sa nhân, giảo cổ lam…

Chính vì vậy, để phát huy tiềm năng, lợi thế của khu vực miền núi, bên cạnh các chính sách của Trung ương, tỉnh Quảng Nam đã ban hành nhiều nghị quyết về quy hoạch, cơ chế hỗ trợ, thu hút và khuyến khích tạo cơ sở pháp lý, nguồn lực để các tổ chức, đơn vị và cá nhân tham gia bảo tồn, phát triển các loài cây dược liệu.

Đặc biệt, tỉnh Quảng Nam đã tập trung hỗ trợ bảo tồn, phát triển, tập trung định danh nguồn gốc, phục vụ công tác truy xuất nguồn gốc dược liệu và xây dựng sàn thương mại điện tử để tìm đầu ra cho thị trường cây dược liệu. Bước đầu đã đạt nhiều kết quả tích cực.

Vườn cây dược liệu của đồng bào miền núi Quảng Nam (ảnh CTV)

Đến nay, diện tích hỗ trợ trồng dược liệu như các cây đằng sâm, ba kích tím, sa nhân tím… của người dân đạt hơn 425,88ha, bằng 101,4% kế hoạch; xây dựng 4 khu vực trồng bảo tồn chủ động, kết hợp sản xuất 3 loại cây đảng sâm, ba kích tím, sa nhân tím với diện tích 25ha; hỗ trợ 12.900 cây giống sâm Ngọc Linh cho người dân huyện Nam Trà My; gieo ươm hơn 1.230.000 cây quế Trà My; hỗ trợ bảo tồn, phát triển cây quế Trà My với tổng kinh phí 3,374 tỉ đồng. Việc khai thác cây dược liệu đã góp phần tạo thu nhập ổn định, cải thiện sinh kế cho người dân.

Tuy nhiên, trước thị trường đầu ra cho cây dược liệu còn bấp bênh, không ổn định, chủ yếu tiêu thụ dưới dạng thô thông qua thương lái, các điểm thu mua nhỏ, lẻ; thời gian trồng dược liệu dài, tốn nhiều chi phí chăm sóc, công sức bảo vệ nên chưa khuyến khích, thu hút nhiều người dân tham gia đang là nút thắt cho mục tiêu phát triển cây dược liệu tại địa phương.

Bên cạnh đó, mặc dù Quảng Nam đã ban hành chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn, song doanh nghiệp vẫn chưa mặn mà, do suất đầu tư lớn, hệ thống hạ tầng giao thông chưa đồng bộ, vận chuyển khó khăn, thiếu kết nối liên vùng…; thủ tục, hồ sơ thực hiện cơ chế, chính sách hỗ trợ phải thông qua nhiều cơ quan, nhiều cấp, nhiều khâu. Tuy nhiên đến nay, số lượng doanh nghiệp đầu tư xây dựng nhà máy sơ chế, chế biến cây dược liệu vẫn còn hạn chế.

“Tiềm năng, lợi thế về cây dược liệu của địa phương rất cao. Tuy nhiên, việc phát triển cây dược liệu cần phải có quy hoạch chặt chẽ, không nên thực hiện đại trà mà phải phù hợp với đặc điểm, tiềm năng và lợi thế của từng địa phương, vùng, có giá trị và lợi thế cạnh tranh trong sản xuất, tiêu thụ tránh tình trạng phát triển tràn lan, được mùa mất giá.

Bên cạnh đó, cần có cơ chế ưu đãi, hỗ trợ các tổ chức, doanh nghiệp khi xây dựng các điểm thu mua, nhà máy sơ chế, chế biến các sản phẩm từ cây dược liệu, liên kết sản xuất với người dân và cam kết thu mua sản phẩm dược liệu sau khi thu hoạch để giải quyết tốt vấn đề đầu ra của sản phẩm gắn với thị trường” - bà Nguyễn Thị Tuyết Thanh - Trưởng Ban Dân tộc HĐND tỉnh Quảng Nam từng chia sẻ tại kỳ họp HĐND tỉnh.

Phát triển cây dược liệu chủ lực

Bên cạnh phát triển cây dược liệu trên địa bàn, UBND tỉnh Quảng Nam đã chọn hướng đi tập trung, chủ lực cho cây sâm Ngọc Linh thông qua Đề án phát triển sâm Việt Nam (sâm Ngọc Linh) đến năm 2030 của UBND tỉnh Quảng Nam.

Sản phẩm dược liệu ở Quảng Nam được định danh và truy xuất nguồn gốc trước khi đưa ra thị trường,

Theo đề án, địa phương sẽ gắn việc sản xuất sâm Ngọc Linh với việc quản lý, bảo vệ và phát triển rừng bền vững tại địa phương, phát huy bản sắc, văn hóa bản địa tại địa phương.

Mục tiêu là phát triển sản xuất và chế biến sâm Ngọc Linh trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh, góp phần nâng cao thu nhập, phát triển đời sống kinh tế - xã hội cho người dân, nhất là vùng đồng bào dân tộc miền núi; Triển khai một cách đồng bộ từ việc tổ chức sản xuất, chế biến sản phẩm, xây dựng và phát triển thương hiệu, mở rộng thị trường tiêu thụ; Góp phần khắc phục tình trạng phát triển sản xuất sâm Ngọc Linh một cách nhỏ lẻ, manh mún, thiếu sự liên kết trong công tác sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm. Đặc biệt là đảm bảo định danh, nguồn gốc xuất xứ của cây sâm Ngọc Linh ở Quảng Nam.

Địa điểm thực hiện chương trình là huyện Nam Trà My và các huyện có điều kiện sinh thái phù hợp, trồng được cây sâm Ngọc Linh trên địa bàn tỉnh. Diện tích quy hoạch để phát triển trồng sâm ở Quảng Nam là hơn 15.500 ha. Tổng diện tích cho thuê môi trường rừng để trồng sâm Ngọc Linh là khoảng 850 ha.

Theo UBND tỉnh Quảng Nam, mục tiêu đến năm 2030, tổng sản lượng sâm Ngọc Linh đạt khoảng 100 tấn sâm củ từ 5 năm tuổi trở lên/năm (diện tích khai thác khoảng 300 - 350 ha/năm). Phấn đấu 100% diện tích trồng sâm Ngọc Linh đủ điều kiện được cấp mã số vùng trồng, chỉ dẫn địa lý và tổ chức sản xuất hướng theo tiêu chuẩn của GACP - WHO.

Nhận thức được vấn đề truy xuất nguồn gốc dược liệu, Quảng Nam đã đăng ký xác lập quyền sở hữu nhãn hiệu tập thể từ sâm Ngọc Linh tại các nước dự kiến xuất khẩu và từng bước đưa sản phẩm sâm Ngọc Linh trở thành ngành hàng mang thương hiệu quốc tế.

Gia diện sản thương mại điện tử sâm Ngọc Linh tỉnh Quảng Nam

Từ cách làm này, hiện Quảng Nam đã thu hút từ 100 - 150 tổ chức đầu tư, phát triển sản xuất sâm giống; trồng phát triển vùng nguyên liệu và xây dựng nhà máy chế biến các sản phẩm từ Sâm Ngọc Linh. Xây dựng bảo tàng sâm Việt Nam tại xã Trà Linh nhằm giúp du khách thăm quan, tìm hiểu về sâm Ngọc Linh.

Bên cạnh đó, Quảng Nam đã đầu tư xây dựng sàn thương mại điện tử sâm Ngọc Linh, dược liệu và hàng nông sản trên địa bàn nhằm giới thiệu, quảng bá và giao sản phẩm đến tay khách hàng trên cơ sở giám sát và quản lý bởi các cơ quan chuyên môn của Nhà nước, được cam kết về chất lượng, nguồn gốc xuất xứ của từng sản phẩm.

Quảng Nam cũng đã lên kế hoạch tổ chức giới thiệu “Văn hóa sâm” tại quận Hamyang - Hàn Quốc; đưa sản phẩm sâm Ngọc Linh đi trưng bày tại Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc để quảng bá, giới thiệu với du khách quốc tế. Đặc biệt là mở Trung tâm giao dịch sâm Ngọc Linh tại Hàn Quốc - thủ phủ sâm ở khu vực châu Á.

Hồ Xuân Mai