Quảng Ninh biến di sản thành động lực phát triển mới, giữ gìn bản sắc vùng miền

Phóng viên VOV phỏng vấn ông Nguyễn Việt Dũng - Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quảng Ninh về sự chuyển mình từ tư duy đổi mới, cách làm mới trong kể chuyện di sản và khát vọng đưa văn hóa, du lịch Quảng Ninh trở thành động lực tăng trưởng bền vững.

PV: Thưa ông, năm 2025, du lịch Quảng Ninh đã cán đích và vượt chỉ tiêu với hơn 21 triệu lượt khách, trong đó có 4,5 triệu lượt khách quốc tế. Kết quả này có sự đóng góp không nhỏ của các sự kiện quy mô lớn, những mô hình tổ chức chưa từng có tiền lệ tại các địa phương trên cả nước. Vậy ngành Văn hóa - Thể thao và Du lịch Quảng Ninh đang định hình mô hình tổ chức sự kiện ra sao để vừa tạo sức hút lớn, vừa xây dựng được dấu ấn riêng, khác biệt cho điểm đến Quảng Ninh?

Ông Nguyễn Việt Dũng: Các sự kiện gần đây của Quảng Ninh, từ Hạ Long Concert 2025 đến chương trình “Quảng Ninh - Đất mỏ anh hùng”, Festival Yên Tử “Hành trình di sản - Tinh hoa thế giới”, đều được thiết kế theo một mô hình thống nhất: Lấy di sản và con người vùng mỏ làm trung tâm, kết nối với âm nhạc, ánh sáng, công nghệ để kể những câu chuyện giàu cảm xúc. Ngành Văn hóa - Thể thao và Du lịch Quảng Ninh đang định hình mô hình tổ chức sự kiện theo hướng chuyên nghiệp hóa, coi trải nghiệm khán giả là trọng tâm, đồng thời khai thác tối đa các không gian đặc hữu của tỉnh như Vịnh Hạ Long, Yên Tử... nhằm tạo nên những “sân khấu” không thể sao chép.

Ông Nguyễn Việt Dũng, Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Quảng Ninh

Các concert vừa qua không chỉ là những chương trình nghệ thuật quy mô, mà còn là minh chứng cho tư duy đổi mới trong tổ chức sự kiện của tỉnh. Đây là kết quả của quá trình chuyển dịch từ cách làm truyền thống sang mô hình tổ chức mang tính chuyên nghiệp, hiện đại, dựa trên ba yếu tố: Sử dụng không gian mở, ứng dụng công nghệ cao và hợp tác sâu với các nhà sản xuất - đơn vị tổ chức sự kiện hàng đầu.

Từ góc độ quản lý nhà nước, chúng tôi khuyến khích doanh nghiệp sáng tạo, mở rộng biên độ hoạt động văn hóa, đặt Quảng Ninh vào dòng chảy của các sự kiện lớn trong khu vực, góp phần hiện thực hóa mục tiêu đưa văn hóa trở thành nguồn lực phát triển bền vững, đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn.Quảng Ninh không chỉ có các concert hay lễ hội lớn, mà từng sự kiện đều góp phần xây dựng thương hiệu điểm đến văn hóa - du lịch gắn với lịch sử khai khoáng, tinh thần lao động và khát vọng đổi mới của người dân vùng mỏ.

Định hướng của chúng tôi là tiếp tục nâng cao năng lực thẩm định, lựa chọn các nhà tổ chức uy tín; bố trí sự kiện theo chuỗi, theo mùa để bảo đảm tính liên tục, tránh trùng lặp; đồng thời tăng cường ứng dụng dữ liệu, công nghệ số trong quản lý, vận hành sự kiện. Trong thời gian tới, tỉnh tiếp tục rà soát, hoàn thiện cơ chế hỗ trợ; tạo điều kiện để các sự kiện có hàm lượng sáng tạo cao, công nghệ cao được tổ chức nhiều hơn; đồng thời bảo đảm công tác quản lý, an toàn, trật tự, môi trường được thực hiện chặt chẽ, đúng quy định. Chúng tôi mong muốn xây dựng Quảng Ninh trở thành điểm đến của sự kiện văn hóa - du lịch đẳng cấp, từ đó tạo động lực mới cho tăng trưởng và quảng bá hình ảnh một Quảng Ninh năng động, hiện đại và giàu bản sắc.

Ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quảng Ninh đã chủ động xây dựng chương trình hành động giai đoạn 2025–2030 và kế hoạch cụ thể từng năm, tập trung vào ba trụ cột chính

PV: Để kinh tế di sản phát triển được thì phải có một tư duy tổng thể, đó là kết hợp công nghiệp văn hóa, truyền thông số với lợi ích trực tiếp cho địa phương và doanh nghiệp. Quan điểm của ông về vấn đề trên như thế nào?

Ông Nguyễn Việt Dũng: Tôi đồng tình với nhận định rằng, phát triển kinh tế di sản phải dựa trên một tư duy tổng thể, trong đó công nghiệp văn hóa, truyền thông số và lợi ích của cộng đồng - doanh nghiệp là ba trụ cột không thể tách rời. Di sản chỉ thực sự trở thành nguồn lực khi được “kích hoạt” bằng những mô hình sáng tạo, bằng công nghệ và bằng những sản phẩm có giá trị gia tăng. Điều này đặc biệt phù hợp với Quảng Ninh - nơi có mật độ di sản dày đặc, từ thiên nhiên, lịch sử, tôn giáo, văn hóa cho đến di sản công nghiệp khai khoáng.

Những năm gần đây, tỉnh Quảng Ninh đã chủ động chuyển từ cách tiếp cận bảo tồn thuần túy sang mô hình khai thác di sản có trách nhiệm, lấy trải nghiệm của du khách và lợi ích của người dân làm trung tâm. Có thể thấy rõ qua ba hướng lớn là chúng tôi đã dành nguồn lực và huy động mạnh mẽ nguồn xã hội hóa để đầu tư hạ tầng, quy hoạch và hạ tầng số cho các không gian di sản như Yên Tử, Bạch Đằng, Vịnh Hạ Long; phát triển các sản phẩm văn hóa - du lịch mới gắn với âm nhạc, ánh sáng, công nghệ trình diễn, tái hiện lịch sử, đưa di sản vào đời sống đương đại; và thu hút doanh nghiệp tham gia sáng tạo sản phẩm, từ du lịch tâm linh, du lịch trải nghiệm đến các chuỗi sự kiện văn hóa quy mô lớn.

Song song với đó, Quảng Ninh là một trong những địa phương đi đầu trong số hóa tài nguyên văn hóa, xây dựng kho dữ liệu mở, ứng dụng công nghệ vào thuyết minh, tham quan, đồng thời đẩy mạnh truyền thông số để mở rộng mức độ lan tỏa. Đây chính là nền tảng quan trọng để công nghiệp văn hóa gắn kết chặt chẽ với di sản, tạo ra dòng giá trị mới.

Tỉnh Quảng Ninh xác định kinh tế di sản không phải là một phân ngành nhỏ lẻ, mà là một cấu phần trọng yếu trong cơ cấu kinh tế dịch vụ - du lịch của địa phương. Do đó, chúng tôi tiếp tục hoàn thiện các cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào sản phẩm sáng tạo liên quan đến di sản; phát triển hạ tầng sự kiện tại các không gian văn hóa; mở rộng các mô hình hợp tác công - tư; nâng cao chất lượng quản trị điểm đến. Mục tiêu là biến di sản thành động lực phát triển mới của Quảng Ninh, tạo giá trị kinh tế bền vững và đồng thời giữ gìn được bản sắc văn hóa của vùng đất.

PV: Trong giai đoạn phát triển mới, ngành Văn hóa - Thể thao và Du lịch Quảng Ninh cần phải làm gì để hiện thực hóa mục tiêu văn hóa và du lịch là nền tảng, là một trong những động lực then chốt mà Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lần thứ XVI đã đề ra, thưa ông?

Ông Nguyễn Việt Dũng: Ngày 14/11, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa đến 2030, tầm nhìn 2045; Chính phủ cũng đang xây dựng, trình Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết về chấn hưng, phát triển văn hóa Việt Nam. Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lần XVI xác định văn hóa và du lịch là nền tảng, là một trong những động lực then chốt tạo diện mạo và năng lực cạnh tranh của tỉnh trong lộ trình trở thành thành phố trực thuộc Trung ương trước năm 2030.

Ngành Văn hóa - Thể thao và Du lịch Quảng Ninh đã chủ động xây dựng chương trình hành động giai đoạn 2025 - 2030 và kế hoạch cụ thể từng năm, tập trung vào ba trụ cột chính: Bảo tồn - phát huy di sản theo mô hình kinh tế di sản, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, xây dựng không gian văn hóa thông minh, số hóa toàn diện dữ liệu di tích, lễ hội; Phát triển sản phẩm du lịch bốn mùa, ưu tiên du lịch văn hóa - lễ hội - sự kiện, du lịch biển đảo, sinh thái và du lịch đô thị; nâng cao chất lượng dịch vụ và trải nghiệm; Xây dựng hệ sinh thái công nghiệp văn hóa, hình thành sản phẩm mang thương hiệu Quảng Ninh; tăng tỷ trọng đóng góp của công nghiệp văn hóa vào GRDP.

Ngành đã sẵn sàng đầy đủ nguồn lực và tổ chức bộ máy để triển khai các mục tiêu của nhiệm kỳ mới. Gần đây nhất, cuối tháng 10/2025, tỉnh Quảng Ninh cũng là địa phương đầu tiên trong nước đã hoàn thành sắp xếp các đơn vị sự nghiệp ngành Văn hóa - Thể thao và Du lịch, tạo mô hình tinh gọn - hiệu quả. Việc sắp xếp giúp tối ưu hóa nguồn nhân lực và cơ sở vật chất, đồng thời gắn liền với việc đổi mới cơ chế quản lý, phát huy tính chủ động của các đơn vị trong phát triển công nghiệp văn hóa, kinh tế di sản và kinh tế thể thao. Qua đó, tỉnh hướng đến mục tiêu xây dựng một nền quản trị hiện đại, năng động, hiệu quả, phù hợp xu hướng phát triển kinh tế văn hóa của thời kỳ mới.

Năm 2025, Quảng Ninh là điểm đến sôi động của khoảng 80 chuyến tàu biển quốc tế

PV: Ông kỳ vọng sự thay đổi như thế nào về cả nhận thức và hành động của cộng đồng, doanh nghiệp và người dân đối với câu chuyện phát triển kinh tế di sản?

Ông Nguyễn Việt Dũng: Thời gian tới, tôi kỳ vọng sự thay đổi lớn nhất chính là chuyển biến trong nhận thức của toàn xã hội về giá trị kinh tế của di sản, trước hết ở những người làm công tác quản lý văn hóa, di sản của sở, ngành và địa phương. Di sản không chỉ là câu chuyện bảo tồn, mà là nguồn lực phát triển bền vững, là “vốn văn hóa” có thể chuyển hóa thành sức mạnh mềm và lợi thế cạnh tranh của một địa phương. Khi doanh nghiệp, cộng đồng và người dân cùng nhìn thấy giá trị đó, hành động sẽ đồng bộ và mạnh mẽ hơn nhiều so với chỉ trông chờ vào cơ quan quản lý.

Quảng Ninh phấn đấu là điểm đến du lịch bốn mùa, không có mùa đông, chỉ có mùa rất đông khách

Tôi cho rằng, để tư duy đổi mới lan tỏa và trở thành động lực chung, Quảng Ninh cần tập trung vào 3 nhóm nhiệm vụ:

- Thứ nhất, chuẩn hóa các mô hình khai thác di sản theo hướng văn minh - có trách nhiệm, tạo khung pháp lý rõ ràng để doanh nghiệp yên tâm đầu tư và sáng tạo sản phẩm gắn với di sản, đặc biệt là các mô hình ứng dụng công nghệ, công nghiệp văn hóa và kinh tế đêm.

- Thứ hai, nâng cao mức độ tham gia của cộng đồng địa phương thông qua đào tạo, truyền thông, phát triển sinh kế từ di sản, để người dân thực sự trở thành chủ thể của quá trình bảo tồn và khai thác. Khi người dân có lợi ích trực tiếp, họ sẽ là lực lượng bảo vệ di sản bền vững và hiệu quả nhất.

- Thứ ba, chúng ta cần xây dựng một “hệ sinh thái sáng tạo” trong lĩnh vực văn hóa - du lịch. Điều này bao gồm hạ tầng dữ liệu số, không gian sáng tạo, trung tâm tổ chức sự kiện, chuỗi sản phẩm bốn mùa, cùng với chính sách ưu tiên cho các doanh nghiệp công nghiệp văn hóa. Đây là nền tảng để hình thành những sản phẩm khác biệt, có khả năng đứng vững trên thị trường trong nước và quốc tế, phù hợp với định hướng đưa Quảng Ninh trở thành thành phố trực thuộc Trung ương trước năm 2030.

Niềm tin của tôi là khi chính quyền kiến tạo tốt, doanh nghiệp đầu tư sáng tạo và người dân được hưởng lợi, kinh tế di sản sẽ không chỉ là một khái niệm mới mà sẽ trở thành động lực phát triển thực sự, góp phần tạo nên diện mạo hiện đại, văn minh và giàu bản sắc cho Quảng Ninh trong giai đoạn tới.

PV: Xin cảm ơn ông!

Vũ Miền/VOV-Đông Bắc Thực hiện