Quay quắt vì khô hạn

Năm nay, do nắng nóng kéo dài, không có mưa, các địa phương trong tỉnh đang đối mặt với tình trạng hạn hán gay gắt nhất từ trước tới nay. Sông, hồ khô kiệt nguồn nước, đa phần diện tích sản xuất nông nghiệp phải bỏ vụ, hàng chục ngàn hộ dân thiếu đói, khan hiếm nước sinh hoạt do hạn hán đã và đang xảy ra.

Sông, hồ khô kiệt

Có dịp đi qua các cánh đồng ở huyện Diên Khánh, thuộc hạ lưu hồ Suối Dầu, chúng tôi mới phần nào cảm nhận được sự khốc liệt của tình trạng thiếu nước, hạn hán gay gắt trong mùa khô năm nay. Khắp cánh đồng dọc theo tuyến đường Cầu Lùng - Khánh Lê, Hương lộ 39 một màu đất trắng phớ, toàn bộ diện tích hàng nghìn héc-ta lúa đã phải bỏ vụ vì không có nước tưới; thậm chí có những thửa ruộng đã được cày xới nhưng không thể gieo sạ do nắng hạn.

Hồ Suối Dầu chỉ còn hơn 20% dung tích.

Gặp chúng tôi khi đang chăn thả gia súc trên cánh đồng xã Suối Hiệp (Diên Khánh), ông Trương Văn Định - nông dân địa phương cho biết: “Cánh đồng Suối Hiệp phụ thuộc lớn vào nguồn nước tưới từ hồ Suối Dầu. Ngay sau khi kết thúc vụ đông xuân, chúng tôi bắt tay ngay vào việc cày ải ruộng đồng cho vụ hè thu. Thế nhưng, vừa cày xong thì nhận được thông tin không có nước để sản xuất nên đành bỏ vụ”.

Mực nước trên sông Cái Nha Trang thấp kỷ lục từ trước đến nay.

Lần theo các con kênh thủy lợi đã khô rang, chúng tôi tìm đến hồ thủy lợi Suối Dầu, một góc hồ đã trơ đáy, nhìn các mớm nước trong hồ có thể thấy lượng nước trong hồ đã suy kiệt. “Hồ Suối Dầu có dung tích 32,8 triệu m3 nước, là một trong số những hồ chứa lớn của tỉnh. Thời điểm sáng 14-5, nước trong hồ chỉ còn 6,65 triệu m3 (đạt gần 20,3% dung tích). Đây là lượng nước thấp kỷ lục, thấp hơn cả đỉnh hạn năm 2016”, ông Nguyễn Đức Cường - Cụm trưởng quản lý hồ Suối Dầu chia sẻ.

Lãnh đạo UBND huyện Khánh Sơn đi kiểm tra thực tế đầu nguồn nước ở xã Ba Cụm Bắc

Theo ông Cường, hồ Suối Dầu là nơi có sinh thủy trong lưu vực tốt nhờ thượng nguồn là rừng đặc dụng Hòn Bà. Thế nhưng, hiện nay nguồn chính bổ sung nước vào hồ Suối Dầu là suối Đá Giăng cũng đã kiệt dòng, lưu lượng nước đổ về hồ rất thấp nên lượng nước trong hồ sẽ tiếp tục giảm.

Tình hình tại hồ chứa nước Cam Ranh càng thê thảm hơn khi các con suối Va Ly, suối Cốc là những nguồn bổ sung nước cho hồ đã cạn kiệt, mực nước trong hồ đang ở mực nước chết. Không chỉ các hồ chứa thủy lợi đã khô cạn, lưu lượng dòng chảy trên các sông chính như: sông Cái Nha Trang, sông Dinh Ninh Hòa cũng rất thấp. Theo ông Bùi Xuân Anh - Trạm trưởng Trạm Thủy văn Đồng Trăng (xã Diên Lâm, Diên Khánh): “Công tác tại trạm đã nhiều năm, chưa năm nào tôi chứng kiến cảnh mực nước trên sông Cái Nha Trang xuống thấp như hiện nay. Mực nước vào sáng 14-5 là 2,27m, thấp kỷ lục kể từ năm 1976, từ khi có trạm thủy văn này. Qua dự báo tình hình thời tiết, nhiều khả năng mực nước trên sông Cái sẽ tiếp tục xuống thấp hơn nữa”.

Ưu tiên nước cho sinh hoạt

Theo ông Lê Tấn Bản - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, qua rà soát đến thời điểm này, toàn tỉnh có 43 khu vực tại Khánh Sơn, Khánh Vĩnh, Cam Lâm, Vạn Ninh, Cam Ranh đang thiếu hụt nước sinh hoạt; các giếng đào, hệ thống cấp nước không đủ nguồn để cung cấp nước cho người dân. Hiện nay, đời sống của hơn 2.500 hộ dân đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng do thiếu nước sinh hoạt. Để kịp thời hỗ trợ nguồn nước sinh hoạt cho người dân, nhất là trong giai đoạn cao điểm mùa khô năm nay, sở đã có tờ trình tham mưu UBND tỉnh hỗ trợ kinh phí để xây dựng 11 giếng khoan, 1 trạm bơm dã chiến, nâng cấp 1 hệ thống nước sinh hoạt cho 2 huyện miền núi Khánh Sơn, Khánh Vĩnh. Đồng thời, tiếp tục tham mưu UBND tỉnh hỗ trợ các địa phương: Vạn Ninh, Cam Lâm, Cam Ranh, Diên Khánh 32 giếng khoan cấp nước sinh hoạt cho người dân, với kinh phí khoảng 300 triệu đồng/hệ thống giếng khoan cấp nước.

Người dân xã Sơn Bình (huyện Khánh Sơn) lấy nước từ điểm cấp nước công cộng do UBND xã Sơn Bình triển khai.

Ông Nguyễn Văn Hùng - Phó phụ trách Văn phòng đại diện Cam Lâm (Công ty TNHH Một thành viên khai thác công trình thủy lợi Khánh Hòa) cho biết, hồ Suối Dầu có nhiệm vụ tưới cho khoảng 1.600ha lúa tại các địa bàn Cam Lâm, Diên Khánh và cung cấp nước sinh hoạt, nước phục vụ sản xuất công nghiệp; hồ Cam Ranh có nhiệm vụ tưới cho gần 800ha đất sản xuất tại Cam Lâm, Cam Ranh, cung cấp nước sinh hoạt, dịch vụ… Với tình hình hiện nay, 2 hồ nước này đã cắt toàn bộ nước cho sản xuất nông nghiệp để giữ lại phục vụ sinh hoạt, công nghiệp, dịch vụ, chăn nuôi.

Dự báo của các cơ quan chuyên môn, cao điểm hạn hán, thiếu nước nghiêm trọng sẽ kéo dài từ nay cho đến tháng 8, trên địa bàn tỉnh sẽ có 25.855 hộ dân, với hơn 100.000 người phải sống trong cảnh thiếu nước sinh hoạt. Do đó, hầu hết các hồ chứa, trạm bơm tưới nông nghiệp đều đã được lệnh ngừng cung cấp nước sản xuất để ưu tiên cấp nước sinh hoạt cho người dân. Qua tính toán, có 14.500ha trong tổng số 19.000ha lúa hè thu buộc phải bỏ vụ.

Nguy cơ thiếu đói

Chia sẻ về tình hình thực tế ở địa phương hiện nay, ông Phan Văn Sửu - Phó Chủ tịch UBND huyện Khánh Sơn cho biết, tình trạng thiếu nước sinh hoạt đang diễn ra gay gắt trên địa bàn huyện. Bên cạnh thiếu nước sinh hoạt, vấn đề nan giải của Khánh Sơn hiện nay là hàng nghìn héc-ta cây ăn quả có giá trị kinh tế cao đang bị ảnh hưởng, giảm năng suất do thiếu nước tưới, điều này kéo theo nguy cơ thiếu đói, nhất là các hộ nghèo, cận nghèo. Ông Lê Ánh Sáng - Chủ tịch UBND xã Thành Sơn (huyện Khánh Sơn) cũng cho biết, nắng hạn đã khiến nhiều diện tích sản xuất nông nghiệp, chủ yếu là bắp, chuối - nguồn thu chính của người dân địa phương bị thiệt hại nặng. Địa phương đã rà soát, lập danh sách hơn 2.500 người thuộc diện phải hỗ trợ gạo cứu đói để trình UBND huyện xem xét hỗ trợ.

Nỗi lo của lãnh đạo huyện Khánh Sơn cũng là nỗi lo chung của nhiều địa phương trong tỉnh. Ông Nguyễn Hùng Cường - Chủ tịch UBND xã Khánh Hiệp, huyện Khánh Vĩnh cho biết, từ giữa năm 2019 đến nay, các cánh đồng: Hòn Lay, Cà Thêu, Ba Cẳng, diện tích lên đến hàng chục héc-ta lúa nước không sản xuất được vụ nào. Đời sống kinh tế của người dân trên địa bàn chủ yếu phụ thuộc vào nương rẫy nhưng cũng không trồng gì được do hạn hán, thiếu nước. Nhiều hộ nghèo, cận nghèo trên địa bàn xã đang thiếu đói. Để kịp thời hỗ trợ các hộ vượt qua khó khăn trước mắt, địa phương đã kiến nghị UBND huyện xem xét, hỗ trợ gần 23 tấn gạo để cấp cho 784 hộ, với 1.526 nhân khẩu trên địa bàn.

Theo rà soát của Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội huyện Khánh Vĩnh, trên địa bàn có 7.052 hộ dân, với 14.979 nhân khẩu bị thiếu đói do ảnh hưởng của hạn hán, địa phương đã kiến nghị tỉnh hỗ trợ hơn 224,6 tấn gạo cứu đói cho người dân. Còn tại Khánh Sơn, chính quyền địa phương cũng đã kiến nghị tỉnh hỗ trợ 236 tấn gạo cho hơn 15.730 nhân khẩu thuộc các hộ nghèo, hộ cận nghèo, người già neo đơn, hộ chính sách khó khăn trên địa bàn. Trên cơ sở tổng hợp từ các địa phương, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội đã có văn bản đề xuất UBND tỉnh hỗ trợ hơn 1.327 tấn gạo cho hơn 34.000 hộ dân, với hơn 85.650 nhân khẩu bị thiếu đói do ảnh hưởng bởi hạn hán và dịch Covid-19 trong toàn tỉnh.

HẢI LĂNG - HỒNG ĐĂNG

Để triển khai công tác chống hạn trước mắt, Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn tỉnh đã kiến nghị Trung ương hỗ trợ 80 tỷ đồng để mua giống hỗ trợ người dân khu vực phải bỏ vụ không sản xuất được và nâng cấp các hệ thống nước sinh hoạt trên địa bàn tỉnh. Về lâu dài, tỉnh đề xuất Trung ương xem xét đầu tư xây dựng mới các hồ chứa theo thứ tự ưu tiên: Suối Sâu, Sông Cạn, Sơn Trung, Nước Ngọt với tổng mức đầu tư khoảng 966 tỷ đồng để cấp nước cho 32.000 hộ dân và 500ha đất sản xuất nông nghiệp.