Quốc hội - biểu tượng trí tuệ, bản lĩnh và khát vọng Việt Nam trong kỷ nguyên mới

80 năm trước, mùa thu lịch sử 1945 đã mở ra kỷ nguyên độc lập, tự do cho dân tộc Việt Nam bằng thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Chỉ chưa đầy 4 tháng sau, ngày 6/1/1946, cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên được tổ chức với chế độ phổ thông đầu phiếu, khai sinh Quốc hội, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân.

Từ đó đến nay, Quốc hội đã đồng hành cùng dân tộc qua mọi chặng đường, kháng chiến, kiến thiết, đổi mới và hội nhập quốc tế, trở thành biểu tượng của trí tuệ, bản lĩnh và khát vọng Việt Nam.

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với Giáo sư, Anh hùng Lao động Nguyễn Anh Trí, Đại biểu Quốc hội khóa XIV và XV, Ủy viên Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội, giúp chúng ta hiểu rõ hơn dấu ấn 80 năm Quốc hội và những nhiệm vụ chiến lược trong kỷ nguyên phát triển mới.

Giáo sư, Anh hùng Lao động Nguyễn Anh Trí, Đại biểu Quốc hội khóa XIV và XV, Ủy viên Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội

-Thưa Giáo sư, là đại biểu Quốc hội nhiều khóa, đồng thời là người có những sáng tác âm nhạc về Quốc hội được vinh danh, ông cảm nhận thế nào khi đất nước bước vào dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9?

Giáo sư, Anh hùng Lao động Nguyễn Anh Trí: Mỗi dịp Quốc khánh đến, tôi luôn xúc động và tự hào khôn tả, đó là những cảm xúc cho tôi viết về những ca khúc Quốc hội như "Tự hào Quốc hội Việt Nam" mới đây. Năm nay, niềm vui ấy càng dâng cao khi chúng ta kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9. Đặc biệt, sáng 19/8/2025, cả nước đồng loạt khởi công, khánh thành 250 công trình, dự án trọng điểm với tổng mức đầu tư lên tới 1,28 triệu tỷ đồng, trong đó 37% là vốn Nhà nước và 63% là vốn tư nhân. Sự kiện trọng đại này được kết nối trực tuyến từ Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia tại Đông Anh, Hà Nội tới 79 điểm cầu của 34 tỉnh, thành phố, để lại dấu ấn lịch sử không chỉ ở quy mô mà còn ở tầm vóc chính trị, kinh tế và xã hội.

Những công trình ấy trải rộng trên mọi lĩnh vực: Kinh tế, khoa học - công nghệ, chuyển đổi số, an ninh quốc phòng, đối ngoại, y tế, giáo dục, thể thao, văn hóa, an sinh xã hội. Đây chính là bước đi chiến lược, xoay chuyển tình thế, chuyển đổi trạng thái hạ tầng quốc gia, hiện thực hóa chủ trương phát triển hạ tầng đồng bộ, hiện đại, kiến tạo không gian phát triển mới, tạo động lực kết nối vùng miền, thu hút đầu tư, tạo việc làm và sinh kế cho nhân dân.

Với tôi, là đại biểu Quốc hội, đây là minh chứng sinh động cho hiệu lực của những chính sách, luật pháp mà Quốc hội đã ban hành, góp phần biến khát vọng phát triển thành hiện thực. Còn với tư cách là một người sáng tác âm nhạc, tôi coi sự kiện này như một bản hùng ca mới của dân tộc, tiếp nối âm vang mùa thu 1945, khẳng định khát vọng xây dựng một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng.

-Thưa Giáo sư, trong dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, nhìn lại chặng đường lịch sử, ông đánh giá thế nào về vai trò của Quốc hội từ ngày đầu thành lập đến nay trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc?

Giáo sư, Anh hùng Lao động Nguyễn Anh Trí: Trong những sự kiện trọng đại của dân tộc, ngày 6/1/1946 chính là một trong những cột mốc đặc biệt quan trọng. Đó là ngày diễn ra cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Sự kiện ấy không chỉ khẳng định quyết tâm xây dựng chế độ dân chủ xã hội chủ nghĩa, mà còn thể hiện khát vọng vươn lên của cả dân tộc, kiến tạo một quốc gia hùng cường.

Cách mạng Tháng Tám 1945 đã đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia đầu tiên trong khu vực và trên thế giới giành được độc lập từ ách thực dân, khẳng định vị thế của một dân tộc tự do. Ngay ngày 3/9/1945, chỉ một ngày sau Tuyên ngôn Độc lập, tại phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đề nghị “tổ chức càng sớm càng hay cuộc Tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu” để bầu ra Quốc hội. Tiếp đó, Chính phủ ban hành Sắc lệnh số 14/SL (ngày 8/9/1945) và Sắc lệnh số 51/SL (ngày 17/10/1945) để tổ chức Tổng tuyển cử.

Giáo sư, Anh hùng Lao động Nguyễn Anh Trí (bên phải) trả lời phỏng vấn phóng viên Báo Công Thương

Từ Quốc hội khóa I đến nay, Quốc hội đã luôn đồng hành cùng dân tộc trong mọi giai đoạn lịch sử. Trong kháng chiến, Quốc hội là hiện thân của khát vọng độc lập, thống nhất, là điểm tựa niềm tin của Nhân dân. Trong hòa bình, Quốc hội là nơi ban hành Hiến pháp và pháp luật, kiến tạo nền tảng thể chế vững chắc cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 80 năm qua, Quốc hội đã khẳng định vị trí là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, mang trí tuệ, bản lĩnh và trách nhiệm trước vận mệnh quốc gia.

- Trải qua nhiều giai đoạn, Quốc hội luôn đồng hành cùng dân tộc, từ kháng chiến, kiến thiết đất nước đến công cuộc đổi mới. Với tư cách một đại biểu nhiều khóa, ông thấy đâu là những dấu ấn nổi bật nhất của Quốc hội trong tiến trình cách mạng và phát triển đất nước?

Giáo sư, Anh hùng Lao động Nguyễn Anh Trí: Theo tôi, dấu ấn lớn nhất gần đây chính là Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV - một kỳ họp để lại dấu mốc lịch sử. Tại đây, Quốc hội đã thông qua 34 Luật, 14 nghị quyết quy phạm pháp luật, cho ý kiến 6 dự án luật khác, chiếm hơn một nửa khối lượng lập pháp của cả nhiệm kỳ. Đặc biệt, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp, qua đó thể chế hóa quyết tâm chính trị về sắp xếp đơn vị hành chính và vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp từ ngày 1/7/2025.

Đây là bước cải cách mạnh mẽ, tinh gọn bộ máy, giảm tầng nấc trung gian, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. Quan trọng hơn, chính quyền 2 cấp sẽ giúp gần dân hơn, sát dân hơn, vì dân hơn, đúng với tinh thần “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân thụ hưởng”. Đây là một quyết sách mang ý nghĩa lịch sử, đánh dấu sự đổi mới căn bản trong tổ chức bộ máy và phương thức vận hành nhà nước.

Cùng với đó, Quốc hội đã rút ngắn nhiệm kỳ Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp, chuẩn bị cho cuộc bầu cử Quốc hội khóa XVI và HĐND các cấp vào tháng 3/2026. Đây là bước chuẩn bị chiến lược, bảo đảm tính dân chủ, đồng bộ và hiệu quả của hệ thống chính trị.

Những kết quả này cho thấy Quốc hội không chỉ làm luật, giám sát, quyết định các vấn đề hệ trọng mà còn là động lực cải cách, đổi mới, khẳng định vai trò trung tâm trong tiến trình phát triển đất nước, tiếp nối tinh thần Quốc dân Đại hội Tân Trào đến hôm nay.

-Ngày nay, trong bối cảnh đất nước bước vào kỷ vươn mình, ông nhìn nhận thế nào về sự đổi mới, hiện đại hóa hoạt động của Quốc hội để đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước?

Giáo sư, Anh hùng Lao động Nguyễn Anh Trí: Quốc hội Việt Nam trong kỷ nguyên mới đã không ngừng đổi mới để đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng. Vai trò cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất được thể hiện ngày một rõ rệt qua ba chức năng lớn: lập pháp, giám sát và quyết định các vấn đề trọng đại của quốc gia. Điều đáng nói, các hoạt động ấy đều đang đi vào thực chất, minh bạch, kịp thời và gần gũi hơn với Nhân dân.

Đặc biệt, Quốc hội đã đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, thúc đẩy chuyển đổi số trong toàn bộ hoạt động, tiệm cận chuẩn mực nghị viện tiên tiến trên thế giới. Hoạt động giám sát ngày càng đi vào chiều sâu, tập trung vào những vấn đề nóng bỏng, bức xúc của đời sống xã hội, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và củng cố kỷ luật, kỷ cương.

Tôi tin rằng, với những đổi mới ấy, Quốc hội sẽ tiếp tục khẳng định vai trò là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, đồng hành cùng dân tộc trên con đường xây dựng một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng trong kỷ nguyên mới.

Xin trân trọng cảm ơn Giáo sư!

Hoàng Nhưỡng – Hoàng Toàn