Quốc hội kiến tạo 'lá chắn pháp lý' cho quyền công dân trong không gian số

- Điều gì thôi thúc chị lựa chọn vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân - một lĩnh vực còn khá mới để xây dựng loạt bài dự thi Giải Báo chí Diên Hồng?

- Trong những năm gần đây, dữ liệu cá nhân của người dân Việt Nam bị thu thập, mua bán, chiếm đoạt và khai thác trái phép với quy mô ngày càng lớn, để lại hệ lụy trực tiếp là các vụ lừa đảo công nghệ cao, xâm phạm tài sản, danh dự, quyền riêng tư và thậm chí là an toàn cá nhân. Tuy nhiên, trong đời sống xã hội, vấn đề này lại chưa được nhìn nhận đầy đủ như một vấn đề gắn với quyền con người, quyền công dân và an ninh quốc gia.

Tôi lựa chọn đề tài này xuất phát từ nhu cầu phản ánh một thực trạng bức xúc. Đồng thời, làm rõ vai trò của Quốc hội trong việc hoàn thiện thể chế, thông qua việc ban hành Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân - một đạo luật có ý nghĩa nền tảng trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra sâu rộng.

Nhà báo Hoàng Thị Hương, Báo Văn Hóa (áo xanh, thứ 6 từ trái ) nhận giải Báo chí Diên Hồng lần thứ Tư

- Chị đã tiếp cận Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân trong loạt bài theo hướng nào để làm nổi bật vai trò của Quốc hội?

- Ngay từ đầu, tôi xác định loạt bài phải bám sát chức năng lập pháp, giám sát tối cao và quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước, của Quốc hội.

Trước hết, loạt bài phản ánh thực trạng dữ liệu cá nhân đang bị coi như một “mỏ vàng” để đánh cắp, chỉ ra các hình thức thu thập, mua bán, khai thác trái phép dữ liệu cá nhân, cũng như những hệ lụy xã hội nghiêm trọng từ các vụ lừa đảo dựa trên dữ liệu cá nhân. Đây chính là cơ sở thực tiễn đặt ra yêu cầu cấp thiết phải hoàn thiện thể chế.

Trên nền thực tiễn đó, tôi đi sâu phân tích quá trình Quốc hội xem xét, thảo luận và thông qua Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, làm rõ vì sao cần một đạo luật chuyên biệt, nội dung cốt lõi của luật; ý nghĩa của việc Quốc hội thông qua đạo luật này đối với việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân trong không gian số.

Loạt bài cũng nhấn mạnh trách nhiệm giám sát của Quốc hội đối với việc tổ chức thi hành luật, từ đó làm rõ vai trò của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp và người dân trong việc đưa luật vào cuộc sống. Cách tiếp cận này nhằm khẳng định Quốc hội không chỉ ban hành luật, mà còn theo sát quá trình hiện thực hóa luật trong đời sống xã hội.

- Theo chị, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân có ý nghĩa như thế nào trong việc bảo đảm quyền công dân?

- Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân khẳng định một cách rõ ràng rằng dữ liệu cá nhân là một phần không thể tách rời của quyền con người. Lần đầu tiên, quyền của chủ thể dữ liệu, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân xử lý dữ liệu và các hành vi bị nghiêm cấm được quy định một cách thống nhất, đầy đủ ở cấp luật.

Đối với người dân, luật tạo ra cơ sở pháp lý để tự bảo vệ mình, yêu cầu minh bạch trong thu thập, xử lý dữ liệu, đồng thời có căn cứ để yêu cầu bồi thường, khiếu nại hoặc khởi kiện khi quyền dữ liệu bị xâm phạm.

Đối với xã hội, luật góp phần củng cố niềm tin số, một yếu tố then chốt để phát triển kinh tế số, chính phủ số và xã hội số.

Với tinh thần Giải Diên Hồng tôn vinh những tác phẩm báo chí phản ánh hoạt động của Quốc hội, HĐND và quá trình xây dựng, hoàn thiện thể chế, loạt bài này đã trực tiếp bám vào một đạo luật mới được Quốc hội thông qua, phản ánh từ thực tiễn đời sống đến yêu cầu lập pháp, phân tích chính sách và theo dõi việc tổ chức thi hành luật.

Tôi kỳ vọng loạt bài không chỉ dừng lại ở việc tuyên truyền một đạo luật mới, mà góp phần thúc đẩy ý thức tuân thủ pháp luật, cả từ phía cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người dân. Luật chỉ thực sự có giá trị khi được thực thi nghiêm minh và trở thành một phần của văn hóa bảo vệ dữ liệu trong xã hội.

Nếu thông qua loạt bài, người dân cảnh giác hơn trong việc bảo vệ dữ liệu của mình, doanh nghiệp nâng cao trách nhiệm tuân thủ pháp luật và các cơ quan quản lý quyết liệt hơn trong tổ chức thực thi, thì đó chính là giá trị lớn nhất mà người làm báo mong muốn đạt được.

- Trân trọng cảm ơn nhà báo!

Trọng Hiếu thực hiện