QUỐC HỘI THẢO LUẬN TRỰC TUYẾN VỀ TÌNH HÌNH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH, CHẾ ĐỘ BHXH, QUẢN LÝ VÀ SỬ DỤNG QUỸ BHXH NĂM 2020

Toàn cảnh Phiên thảo luận

Kịp thời sửa đổi, ban hành các văn bản, tạo điều kiện thuận lợi trong thụ hưởng chế độ, tiếp cận chính sách

Tại Phiên thảo luận về tình hình thực hiện chính sách, chế độ bảo hiểm xã hội, quản lý và sử dụng Quỹ Bảo hiểm xã hội năm 2020, nhiều đại biểu đánh giá cao việc lần đầu tiên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội đã quyết định đưa nội dung về bảo hiểm xã hội để thảo luận toàn thể tại hội trường, khẳng định tầm quan trọng của các chính sách, pháp luật về bảo hiểm xã hội- một trong những trụ cột của an sinh xã hội.

Đánh giá về việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật, các đại biểu chỉ ra rằng, trong những năm qua, Chính phủ, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH), Bộ Y tế, Bảo hiểm xã hội Việt Nam và các cơ quan có liên quan đã chủ động, tích cực trong việc kịp thời sửa đổi, ban hành các văn bản nhằm vừa đáp ứng công tác quản lý điều hành, vừa điều chỉnh, hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người lao động, người sử dụng lao động và các đối tượng khác trong việc thụ hưởng chế độ, tiếp cận chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), nhất là chính sách hỗ trợ đối tượng chịu sự tác động của đại dịch COVID-19.

Theo các đại biểu, cơ bản các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật Bảo hiểm xã hội, Luật Việc làm, Luật An toàn, vệ sinh lao động đã được ban hành và bảo đảm để triển khai, thực hiện đầy đủ các chế độ, chính sách theo quy định. Tuy nhiên, đại biểu Trần Thị Hiền- Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Nam và một số đại biểu chỉ ra rằng, Chính phủ cần ban hành văn bản quy định hướng dẫn việc tham gia và hưởng bảo hiểm tai nạn lao động theo hình thức tự nguyện; ban hành quy định về giá dịch vụ tư vấn, giới thiệu việc làm từ Quỹ BHTN cho người lao động theo Nghị định số 61/2020/NĐ-CP, dù nghị định này đã có hiệu lực thi hành gần một năm.

Bên cạnh đó, có ý kiến đại biểu cho rằng, vẫn còn một số chính sách, quy định đã được ban hành nhưng chậm đi vào cuộc sống như: chính sách khuyến khích người sử dụng lao động và người lao động tham gia bảo hiểm hưu trí bổ sung; chính sách bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp còn nhiều vướng mắc bất cập nên mặc dù tồn quỹ lớn nhưng một bộ phận người lao động thuộc đối tượng chưa được hưởng chế độ chính sách kịp thời và tương xứng với mức độ ảnh hưởng do tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. Nhiều vướng mắc, bất cập, hạn chế của Luật BHXH đã được chỉ ra nhưng vẫn chậm được đề xuất sửa đổi, bổ sung.

Ngoài ra, một số đại biểu đánh giá, trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 diễn ra phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của doanh nghiệp, Bộ LĐ-TB&XH và ngành BHXH đã chủ động giảm các hoạt động thanh tra, kiểm tra trong năm 2020. Qua thanh tra, kiểm tra, Bộ LĐ-TB&XH và ngành BHXH đã phát hiện ra nhiều sai phạm trong việc thực hiện chính sách, chế độ BHXH, BHTN, BHYT. Việc khắc phục các sai phạm được chỉ ra đạt tỷ lệ cao. Hoạt động thanh tra của Bộ LĐ-TB&XH đã có nhiều tích cực, song cần đánh giá tổng thể hơn về kết quả, nhất là đối với việc thanh tra tại các doanh nghiệp, đơn vị tham gia BHXH để từ đó xác định cụ thể việc chấp hành pháp luật của doanh nghiệp, đơn vị sử dụng lao động.

Đại biểu Đặng Bích Ngọc phát biểu từ điểm cầu Hòa Bình

Nghiên cứu, xây dựng, trình Quốc hội sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội

Phát biểu từ điểm cầu Hòa Bình, đại biểu Đặng Bích Ngọc- Đoàn ĐBQH tỉnh Hòa Bình và nhiều đại biểu chỉ ra rằng, việc phát triển đối tượng tham gia BHXH năm 2020 đạt 95,71% chỉ tiêu đề ra là sự nỗ lực, cố gắng rất lớn trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 tác động tiêu cực đến tình hình kinh tế - xã hội năm 2020. Tuy nhiên, số liệu thực tế cũng cho thấy, việc phát triển lực lượng lao động tham gia BHXH còn thấp, trong bối cảnh tác động của COVID- 19 diễn biến phức tạp, việc thu BHXH bắt buộc gặp những khó khăn nhất định, lao động tại các cơ sở sản xuất kinh doanh bị mất việc làm, không còn thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc… Như vậy, sẽ có nhiều khó khăn trong thực hiện chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH bắt buộc năm 2021 theo Nghị quyết số 28-NQ/TW đề ra; cần có sự vào cuộc rất tích cực từ phía Chính phủ, các Bộ, ngành và chính quyền các cấp.

Quan tâm về nội dung hưởng BHXH một lần, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn- Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương và một số đại biểu chỉ ra rằng, việc hưởng BHXH một lần là nhu cầu thực tế của người lao động, tỷ lệ người hưởng BHXH một lần so với tổng số người tham gia BHXH những năm qua luôn ở mức khoảng 5% nhưng ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả của công tác phát triển đối tượng. Với tốc độ, tình hình phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện và thực tế đời sống, thu nhập khó khăn như hiện nay, dự báo có thể số người hưởng chế độ BHXH một lần sẽ tăng cao vào các năm tiếp theo. Các đại biểu đề nghị, cần làm rõ nguyên nhân của tình trạng này; đồng thời rà soát quy định điều kiện hưởng BHXH một lần, mức hưởng, thủ tục thực hiện hưởng BHXH một lần.

Về các quỹ có tính chất ngắn hạn, theo các đại biểu, cơ bản các quỹ này đều bảo đảm khả năng chi trả và có kết dư lớn, cụ thể: Quỹ Ốm đau, thai sản có số kết dư chuyển sang năm 2021 bằng 43,14% số chi trong năm 2020; Quỹ Bảo hiểm tai nạn lao động - Bệnh nghề nghiệp và Quỹ BHTN, đến nay kết dư lớn, số dư hàng năm cao. Tuy nhiên, qua nhiều năm thực hiện cho thấy, còn có nhiều chế độ, chính sách liên quan đến các quỹ này chưa đi vào cuộc sống và chưa phát huy được vai trò chủ động của chính sách BHTN là giá đỡ của thị trường lao động.

Bên cạnh đó, một số ý kiến đại biểu cho rằng, cần tính toán để sửa đổi một số quỹ cho phù hợp hơn, đúng tính chất của quỹ ngắn hạn; Quỹ Hưu trí, tử tuất, mặc dù vẫn đang kết dư lớn, song cần tính toán thận trọng, kỹ càng hơn nhằm bảo đảm cân đối trong dài hạn, nhất là với sự thay đổi về đặc điểm của quy mô và cơ cấu dân số, nguyên tắc đóng - hưởng và cân đối giữa mức đóng - mức hưởng.

Qua việc phân tích những tồn tại, hạn chế trên, các đại biểu đề nghị Chính phủ khẩn trương nghiên cứu, xây dựng, trình Quốc hội việc sửa đổi hoặc sửa đổi bổ sung Luật Bảo hiểm xã hội và một số luật có liên quan nhằm kịp thời thể chế hóa các nghị quyết của Đảng, khắc phục các tồn tại hạn chế, tạo cơ sở pháp lý đầy đủ hơn để phát triển lĩnh vực an sinh xã hội bền vững và thích ứng với những tác động, biến đổi xã hội (như dịch bệnh COVID-19, già hóa dân số) và tình trạng cân đối Quỹ BHTN, Quỹ Bảo hiểm tai nạn lao động - Bệnh nghề nghiệp phù hợp hơn với tính chất của quỹ ngắn hạn; trong đó, chú ý việc tổng kết đánh giá cụ thể các nội dung và xu hướng của các Quỹ theo các chế độ tương ứng để làm cơ sở thực tiễn, bằng chứng khoa học trong việc đề xuất các chính sách khi sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội và các luật có liên quan.

Đại biểu Nguyễn Trường Giang phát biểu từ điểm cầu phòng họp Diên Hồng

Tiếp tục cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin

Phát biểu ý kiến về nội dung cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin, đại biểu Nguyễn Trường Giang- Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật, Đoàn ĐBQH tỉnh Đăk Nông và một số đại biểu đánh giá, năm 2020 ngành BHXH đã tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao chất lượng phục vụ; giúp người lao động và người sử dụng lao động dễ dàng thực hiện, tiếp cận, thụ hưởng chế độ. Việc giải quyết và chi trả các chế độ BHXH được bảo đảm chính xác, cơ bản kịp thời, đúng quy định của pháp luật. Bên cạnh việc rút ngắn thời gian giải quyết một số thủ tục hơn so với thời hạn quy định của Luật Bảo hiểm xã hội, BHXH Việt Nam đã chủ động phối hợp với Bộ, ngành liên quan để đảm bảo các vấn đề về liên thông thủ tục đăng ký thành lập doanh nghiệp, chi nhánh, văn phòng đại diện, khai trình việc sử dụng lao động, cấp mã số đơn vị tham gia BHXH, đăng ký sử dụng hóa đơn của doanh nghiệp, qua đó giảm đáng kể thời gian cho doanh nghiệp.

Theo các đại biểu, đây là lĩnh vực mà ngành BHXH Việt Nam luôn đi đầu trong những năm gần đây và liên tục duy trì thành quả đã đạt được. Đến nay, đã hoàn thành cung cấp dịch vụ công ở mức độ 4 cho tất cả các thủ tục hành chính của ngành; năm 2020 toàn ngành BHXH đã tiếp nhận giải quyết trên 85 triệu hồ sơ giao dịch điện tử; phối hợp với các ngân hàng trong kết nối thanh toán điện tử song phương; thực hiện khá tốt việc kết nối, chia sẻ dữ liệu với các Bộ, ngành, địa phương trong việc thực hiện chính sách, chế độ BHXH, quản lý và sử dụng Quỹ BHXH; việc ứng dụng VssID-BHXH số trên thiết bị di động đối với người tham gia BHXH đã đạt được những kết quả tích cực và hướng tới quản lý, công khai và kiểm soát tốt hơn quá trình tham gia BHXH của các bên; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động thanh tra kiểm tra, khai thác, phân tích số liệu để đánh giá, xác định dấu hiệu lạm dụng, trục lợi và các hành vi vi phạm pháp luật khác.

Tuy nhiên, một số đại biểu cho rằng, việc quản lý, cung cấp thông tin, dữ liệu về BHYT cần bảo đảm liên thông, được đồng bộ và thống nhất quản lý với ngành y tế trong việc triển khai ứng dụng hồ sơ, bệnh án điện tử; Việc tham gia giao dịch điện tử của cá nhân và một số đơn vị vẫn chưa đạt mục tiêu mà BHXH Việt Nam đề ra… Do đó, trong thời gian tới, cần tiếp tục làm tốt hơn nữa khâu cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin; đảm bảo sự chính xác, tiết kiệm thời gian, tiết kiệm nhân lực trong công tác này.

Ngoài ra, tại Phiên thảo luận, các đại biểu cũng phân tích, cho ý kiến về các vấn đề: thu, nợ đóng Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm thất nghiệp; chi trả Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm thất nghiệp; công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm; tình hình kết dư Quỹ - Quỹ Ốm đau, thai sản; Quỹ Bảo hiểm tai nạn lao động - Bệnh nghề nghiệp; Quỹ hưu trí, tử tuất; Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp; việc đầu tư quỹ Bảo hiểm xã hội; chi phí quản lý Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế, Bảo hiểm thất nghiệp./.

Hồ Hương- Minh Thành