Quy định đầy đủ, chặt chẽ trách nhiệm của UBND các cấp trong thi hành án

Tách riêng một khoản về nhiệm vụ, quyền hạn của UBND các cấp trong thi hành án dân sự

Góp ý vào Dự án Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi), cơ bản các đại biểu đều tán thành với sự cần thiết phải sửa đổi Luật vì qua khảo sát thực tiễn tại địa phương, hiện nay Luật Thi hành án dân sự còn nhiều bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu, đặc biệt là trong bối cảnh đang tổ chức mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Theo ĐBQH Đặng Bích Ngọc, thực tế công tác thi hành án dân sự ở các địa phương trong thời gian qua có triển khai thực hiện được tốt không chỉ phụ thuộc vào cơ quan thi hành án dân sự mà quan trọng là sự vào cuộc của các cơ quan ở địa phương, góp phần thực hiện tốt các chỉ tiêu thi hành án ở địa phương. Việc quy định về quyền, nghĩa vụ của đương sự cũng cần có quy định của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong thực hiện nghiêm các bản án, quyết định các yêu cầu, đề nghị của cơ quan thi hành án. Nếu chỉ quy định chung chung thì sẽ rất khó thực hiện phối hợp giữa cơ quan thi hành án với các cơ quan trong việc tổ chức triển khai các quy trình, thủ tục thi hành án.

ĐBQH Đặng Bích Ngọc phát biểu thảo luận

Tại Điều 14 dự thảo quy định: Kho bạc nhà nước, ngân hàng và tổ chức tín dụng khác, Bảo hiểm xã hội, cơ quan đăng ký tài sản, đăng ký giao dịch bảo đảm trong thi hành án dân sự, cơ quan công an, cơ quan, tổ chức được giao theo dõi, quản lý người đang chấp hành án hình sự, cơ quan chuyên môn thuộc UBND và các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan có trách nhiệm thực hiện nghiêm chỉnh và kịp thời bản án, quyết định; các quyết định về thi hành án, văn bản, yêu cầu, đề nghị của cơ quan thi hành án dân sự, Chấp hành viên trong việc xác minh điều kiện thi hành án, áp dụng biện pháp bảo đảm, biện pháp cưỡng chế thi hành án và các hoạt động khác trong quá trình tổ chức thi hành án theo quy định của pháp luật.

Đại biểu Đặng Bích Ngọc đề nghị tách riêng một khoản về nhiệm vụ, quyền hạn của UBND các cấp trong thi hành án dân sự. Bởi ngoài chức năng quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp, UBND cấp tỉnh và cấp xã giữ vai trò hết sức quan trọng đối với hiệu quả thi hành án ở địa phương. Theo đó, cần tiếp tục kế thừa một số nhiệm vụ, quyền hạn của UBND các cấp được quy định tại Điều 173, 175 của Luật Thi hành án dân sự hiện hành đưa vào dự thảo Luật; còn các nội dung cụ thể sẽ giao Chính phủ quy định.

Trong đó, UBND cấp tỉnh thực hiện quản lý nhà nước đối với cơ quan thi hành án dân sự trên địa bàn; chỉ đạo phối hợp liên ngành; kịp thời xử lý khó khăn, vướng mắc trong quá trình thi hành án. UBND cấp xã phối hợp chặt chẽ với Chấp hành viên trong thông báo, xác minh điều kiện thi hành án, áp dụng biện pháp bảo đảm, cưỡng chế và thực hiện các nhiệm vụ khác theo yêu cầu; chủ động xử lý kiến nghị, vướng mắc phát sinh tại cơ sở; tham gia cưỡng chế và Hội đồng tiêu hủy vật chứng khi được đề nghị. Việc quy định rõ trách nhiệm của UBND các cấp sẽ tạo sự thống nhất trong phối hợp, nâng cao hiệu quả tổ chức thi hành án dân sự trên địa bàn.

Đại biểu cũng nhấn mạnh, nếu quy định rõ nhiệm vụ của UBND các cấp sẽ tạo cơ sở quan trọng để tổ chức thi hành hiệu quả các bản án, đặc biệt là những vụ việc khó, phức tạp, cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Ngược lại, nếu chỉ giao cho cơ quan thi hành án dân sự trong khi ở cơ sở chỉ còn phòng đại diện của cấp tỉnh thì sẽ rất khó khăn trong tổ chức thi hành và cưỡng chế. Do đó, đại biểu đề nghị dự thảo Luật cần đánh giá tác động và quy định đầy đủ, chặt chẽ trách nhiệm của UBND các cấp, bảo đảm cơ quan thi hành án có đủ cơ sở pháp lý để thực hiện nhiệm vụ hiệu quả.

Đồng quan điểm, ĐBQH Thái Quỳnh Mai Dung (Phú Thọ) nhấn mạnh hiệu quả thi hành án dân sự không chỉ phụ thuộc vào cơ quan thi hành án và Chấp hành viên mà còn chịu tác động lớn từ việc chấp hành của đương sự và trách nhiệm phối hợp của các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan. Vì vậy, bên cạnh quy định về quyền, nghĩa vụ của đương sự, cần quy định cụ thể trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc thực hiện bản án, quyết định và yêu cầu của cơ quan thi hành án dân sự. Nếu quy định chỉ mang tính chung chung sẽ khó triển khai trên thực tế, đặc biệt với những đơn vị giữ vai trò quan trọng trong quá trình thi hành án.

ĐBQH Thái Quỳnh Mai Dung phát biểu thảo luận

Duy trì cơ quan thi hành án khu vực tương đương với Tòa án và Viện Kiểm sát

Về vai trò của Trưởng phòng thi hành án dân sự khu vực, sau khi sắp xếp cơ quan thi hành án dân sự chỉ còn 1 cấp (cấp tỉnh) với 355 phòng thi hành án dân sự khu vực tương ứng với Tòa án và 355 Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp nhưng các phòng này không có con dấu, tài khoản riêng và chỉ là phòng chuyên môn trực thuộc cấp tỉnh. Do vậy, Trưởng phòng chỉ là chức danh hành chính, không có thẩm quyền tư pháp và không được ban hành quyết định thi hành án.

Điều này dẫn đến nghịch lý, một chức danh hành chính lại chỉ đạo Chấp hành viên (chức danh tư pháp) trong thi hành án, tiềm ẩn hệ lụy pháp lý. Đồng thời, toàn bộ quyết định thi hành án phải dồn về cấp tỉnh khiến lãnh đạo cơ quan thi hành án dân sự tỉnh/thành quá tải, giảm hiệu quả quản lý.

Mặc dù dự thảo Luật quy định có thể ủy quyền cho Trưởng phòng thực hiện nhiệm vụ của Thủ trưởng cơ quan thi hành án, nhưng đại biểu khẳng định đây không phải giải pháp căn cơ. Bởi thực tế phần lớn thủ tục quan trọng đều được xử lý tại khu vực, nếu Trưởng phòng chỉ giữ vai trò hành chính sẽ không bảo đảm hiệu quả thi hành án dân sự. Từ đó, đại biểu đề nghị bổ sung chức danh Chấp hành viên trưởng tại Phòng thi hành án dân sự khu vực, đồng thời quy định Trưởng Phòng thi hành án dân sự khu vực phải là Chấp hành viên trưởng. Khi đó, chức danh này được quyền ban hành quyết định thi hành án, kiểm tra, đôn đốc, chỉ đạo Chấp hành viên tại phòng; góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả, tạo thuận lợi cho công tác chỉ đạo thi hành án, phối hợp với Tòa án, Viện kiểm sát khu vực, các cơ quan liên quan trên địa bàn.

Ngoài ra, ĐBQH Lê Tất Hiếu (Phú Thọ) cũng đề nghị xem xét lại mô hình tổ chức cơ quan thi hành án dân sự ở địa phương. Hiện nay, sau khi triển khai chính quyền địa phương hai cấp, mỗi địa phương chỉ còn cơ quan thi hành án cấp tỉnh, còn cấp khu vực chỉ là phòng nghiệp vụ, không có tư cách pháp nhân. Khi sáp nhập địa bàn, khối lượng công việc tăng mạnh, nhưng không có cơ quan thi hành án khu vực sẽ gây nhiều khó khăn, bất cập trong thực thi nhiệm vụ.

ĐBQH Lê Tất Hiếu phát biểu thảo luận

Đại biểu cho rằng, tại khu vực đang duy trì các cơ quan Viện Kiểm sát nhân dân và Tòa án nhân dân nên cơ quan thi hành án cũng cần được tổ chức tương đương để bảo đảm đồng bộ bộ máy và thuận lợi trong kiểm sát hoạt động thi hành án. Nếu mọi việc đều phải chuyển lên tỉnh sẽ gây ách tắc, giảm hiệu quả xử lý. Vì vậy, cần duy trì cơ quan thi hành án khu vực tương đương mô hình Chi cục Thi hành án trước đây, bảo đảm đầy đủ chức năng, nhiệm vụ và điều kiện hoạt động.

Về việc giao nhận, bảo quản vật chứng, ĐBQH Thái Quỳnh Mai Dung (Phú Thọ) nhận thấy, qua công tác giám sát nhiều năm thì quy định hiện hành về bảo quản và xử lý vật chứng còn bất cập. Một vật chứng phải di chuyển qua ba đầu mối: Công an - Thi hành án dân sự - cơ quan tài chính cùng cấp. Việc luân chuyển nhiều lần này dễ dẫn đến hư hỏng, thất lạc, phát sinh chi phí vận chuyển, nhân lực, trong khi hiệu quả thu hồi từ xử lý vật chứng nhiều trường hợp không bù đắp được chi phí bảo quản, thậm chí còn phải chi thêm khi vật chứng bị tuyên tiêu hủy, gây lãng phí ngân sách.

Do đó, việc dự thảo Luật sửa đổi quy định về bảo quản vật chứng tại điểm đ khoản 1 Điều 90 Bộ luật Tố tụng hình sự theo hướng: vật chứng tiếp tục được lưu giữ tại kho của cơ quan Công an nhân dân, Quân đội nhân dân, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra cho đến khi bản án của Tòa án có hiệu lực pháp luật là cần thiết. Tuy nhiên để tiết kiệm, tránh lãng phí, đại biểu đề nghị Bộ Tư pháp phải chuyển giao lại những kho vật chứng mà cơ quan thi hành án dân sự đã được đầu tư xây dựng bên ngoài trụ sở về Bộ Công an để tiếp tục quản lý, sử dụng thống nhất.

Bùi Hiển

Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND tỉnh