Quy định tiêu chuẩn của đơn vị hành chính có gì mới?

Nâng tiêu chuẩn thành phố trực thuộc Trung ương

Trình bày Tờ trình dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn của đơn vị hành chính, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Đỗ Thanh Bình đã nêu sự cần thiết ban hành nghị quyết xuất phát từ yêu cầu đổi mới tư duy về xây dựng hệ thống đơn vị hành chính theo Kết luận số 212 của Bộ Chính trị, cũng như những biến động lớn về số lượng, quy mô đơn vị hành chính sau đợt sắp xếp năm 2025.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp

Trong bối cảnh đó, các tiêu chuẩn hiện hành tại Nghị quyết số 1211 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã bộc lộ nhiều điểm không còn phù hợp, cần được điều chỉnh để đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ cho hay, dự thảo nghị quyết mới gồm 3 chương, 12 điều, đã được chỉnh lý trên cơ sở tiếp thu ý kiến thẩm tra của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp.

Một trong những nội dung trọng tâm là xây dựng lại hệ thống tiêu chuẩn đối với các loại đơn vị hành chính, bảo đảm vừa kế thừa quy định hiện hành, vừa có điều chỉnh phù hợp với bối cảnh mới.

Đối với đơn vị hành chính nông thôn, dự thảo tiếp tục giữ các tiêu chuẩn về quy mô dân số và diện tích tự nhiên, đồng thời bổ sung tiêu chuẩn về định hướng phát triển kinh tế - xã hội theo hướng nông thôn hiện đại, văn minh và bền vững.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Đỗ Thanh Bình

Đối với đơn vị hành chính đô thị, dự thảo có nhiều điều chỉnh đáng chú ý. Tiêu chuẩn đối với thành phố trực thuộc Trung ương được nâng lên rõ rệt, cả về quy mô dân số, diện tích tự nhiên lẫn yêu cầu về vị trí, chức năng và trình độ phát triển hạ tầng đô thị.

Tỷ lệ đô thị hóa tối thiểu được xác định từ 45% trở lên; tỷ lệ phường trên tổng số đơn vị hành chính cấp xã được điều chỉnh theo hướng linh hoạt hơn, phù hợp với thực tiễn sau sắp xếp.

Riêng đối với phường, dự thảo Nghị quyết điều chỉnh mạnh về quy mô dân số, tăng gấp 2 đến 3 lần so với trước, trong khi vẫn giữ tiêu chuẩn diện tích tự nhiên tối thiểu. Đáng chú ý, dự thảo không quy định phường phải gắn với loại đô thị cụ thể, thể hiện rõ quan điểm “không giới hạn đô thị là một đơn vị hành chính”, phù hợp với định hướng chung của Trung ương.

Bên cạnh đó, dự thảo tiếp tục kế thừa quy định về yếu tố đặc thù đối với các đơn vị hành chính ở miền núi, biên giới, hải đảo, đô thị di sản, trung tâm du lịch quốc gia; đồng thời bổ sung quy định riêng đối với đặc khu, bảo đảm linh hoạt theo chủ trương của cấp có thẩm quyền trong từng giai đoạn.

Cân nhắc tính hợp lý của một số tiêu chuẩn

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng đề nghị quy định rõ về việc sử dụng kết quả phân loại đô thị loại I khi xem xét, đánh giá tiêu chuẩn thành lập thành phố để tránh việc trùng lặp về nội dung, thủ tục.

Việc không quy định rõ nguyên tắc sử dụng kết quả phân loại đô thị khi đánh giá tiêu chuẩn của thành phố có thể dẫn đến trường hợp có tỉnh đã đáp ứng tiêu chuẩn để thành lập thành phố nhưng lại chưa có kết quả được công nhận là đô thị loại I.

Cơ quan thẩm tra đề nghị rà soát, quy định thống nhất các tiêu chuẩn về cơ cấu và trình độ phát triển kinh tế - xã hội của phường với nội dung có liên quan tại dự thảo nghị quyết về phân loại đô thị.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng

Đồng thời, đề nghị cân nhắc tính hợp lý của một số tiêu chuẩn vì chưa phù hợp với thực tế và khó bảo đảm tính khả thi. Ví dụ như, tiêu chuẩn thu nhập bình quân đầu người/năm cao hơn mức bình quân cả nước từ 0,7 lần trở lên; tiêu chuẩn tỷ lệ dân số đô thị trên quy mô dân số với phường ở hải đảo bằng 50% mức quy định…

Tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh, việc ban hành nghị quyết này rất cần thiết để đáp ứng yêu cầu quản lý, hoàn thiện quy hoạch, phát triển kinh tế - xã hội, chứ không phải để tiếp tục sắp xếp, chia tách, sáp nhập đơn vị hành chính.

Cả nước hiện có 34 tỉnh, thành phố với 3.321 xã, phường, đặc khu. Số lượng đơn vị hành chính này, trong những năm tới sẽ không thay đổi. "Đảng và Nhà nước chưa có chủ trương sắp xếp, sáp nhập, chia tách đơn vị hành chính tiếp trong những năm tới. Cần phải khẳng định rõ như vậy" - ông Định nhấn mạnh.

100% thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội có mặt đã thống nhất thông qua về mặt nguyên tắc Nghị quyết quy định tiêu chuẩn của đơn vị hành chính. Đồng thời, giao cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan thẩm tra tiếp tục hoàn thiện dự thảo, xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội bằng văn bản để ban hành, có hiệu lực thi hành từ 1/1/2026.

Quỳnh Nga