'Quỷ nhập tràng' sử dụng AI, nghệ sĩ Việt bị cướp việc làm?

Trong lĩnh vực sáng tác và thu âm bài hát, ranh giới giữa sự khéo léo của con người và sự đổi mới của AI ngày càng mờ nhạt. Với những tiến bộ trong AI, công nghệ hiện có khả năng tạo ra giai điệu, hòa âm và toàn bộ sáng tác.

Sự gia tăng của AI trong âm nhạc, đặt ra một số thách thức, tranh cãi. Ngoài vấn đề bản quyền, pháp lý còn là tính sáng tạo và sự công bằng của các nghệ sĩ. Nếu âm nhạc do AI tạo ra trở nên phổ biến trong bối cảnh thương mại, các nhạc sĩ, nhà sản xuất và ca sĩ có thể phải đối mặt với tình thế sinh kế của họ bị đe dọa.

Thực tế, việc lạm dụng AI là vấn đề nhức nhối và gây tranh cãi dữ dội ở thị trường âm nhạc quốc tế. Ở Việt Nam, vấn đề này cũng nổi cộm trong những ngày gần đây khi ê-kíp sản xuất Quỷ nhập tràng công khai việc nhạc nền của bộ phim được thực hiện hoàn toàn bằng AI, bao gồm phần thể hiện.

Tranh luận quanh nhạc phim Quỷ nhập tràng

Thông tin trên được chính nhà sản xuất của Quỷ nhập tràng là Nguyễn Đình Cường tiết lộ. Bản nhạc phim mang tên Hoang tưởng đêm khuya là sản phẩm của trí tuệ nhân tạo (AI) và cũng do AI thể hiện. Chia sẻ này lập tức gây tranh cãi, đặc biệt trong giới âm nhạc. Nhiều khán giả và giới chuyên môn đặt ra câu hỏi liệu AI có khiến giới ca sĩ, nhạc sĩ mất việc?

Trên hết, Hoang tưởng đêm khuya được nhận xét chưa đủ cảm xúc để truyền tải hết thông điệp mà nhân vật lẫn câu chuyện trong phim muốn thể hiện.

Về việc đoàn phim Quỷ nhập tràng sử dụng AI để sáng tác nhạc phim nói riêng và AI xuất hiện ngày càng nhiều ở ngành âm nhạc nói chung, ca sĩ, nhạc sĩ Trịnh Đình Quang trao đổi với Tri Thức – Znews: “Nhạc phim nói trên với tôi giống một bản demo nghe cho vui hơn là bài hát hoàn chỉnh, phần ‘âm’ lấn phần ‘nhạc’ nên chưa thể gọi là âm nhạc. Theo định nghĩa của tôi, âm nhạc phải có sức sống, phải làm mình rung động thổn thức, phải có tính người - thứ AI không thể làm được”.

Đoàn phim Quỷ nhập tràng sử dụng nhạc phim do AI sáng tác và thể hiện. Ảnh: NSX.

Anh nói thêm: “Có thể với dự án lớn như phim điện ảnh, bài hát chỉ là một phần nhỏ nhưng tôi tin sự kỹ lưỡng trong từng tiểu tiết sẽ đem đến sự vẹn trọn, không bẻ gãy cảm xúc của người xem. Có điều để tạo ra bài hát chất lượng cần có kinh phí. Mà kinh phí lại là chuyện cá nhân và đoàn phim có quyền lựa chọn thứ họ thấy phù hợp với mục đích và khả năng tài chính. Tôi không thấy chuyện này quá nặng nề, chỉ là tôi chưa đồng cảm được thôi”.

Còn theo nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung, việc sử dụng AI hoặc nhạc sĩ để sáng tác nhạc phim là quyền của bất cứ nhà sản xuất nào. Họ là đơn vị sản xuất, bỏ tiền, kinh phí ra để thực hiện bộ phim nên có quyền quyết định thuê nhạc sĩ chuyên nghiệp, nhạc sĩ không chuyên hay thậm chí AI sáng tác, miễn sao phù hợp với ý đồ, ngân sách của họ. Phương án sử dụng AI phù hợp với những đơn vị sản xuất ít kinh phí, không đòi hỏi tiêu chuẩn cao về giá trị nghệ thuật và chất lượng âm thanh, nhưng đảm bảo được yêu cầu về mặt nội dung, ca từ mà đạo diễn mong muốn.

“AI rất mạnh trong việc nắm bắt yêu cầu về mood nhạc, tiết tấu bắt tai, giai điệu hay và dễ nghe, phần lời được chia câu, thể hiện đầy đủ y như mô tả. Tuy nhiên, do tiếng Việt chúng ta là ngôn ngữ có dấu câu nên ngữ điệu đặc trưng. AI chưa hiểu được khi sắp xếp ca từ (lyric) vào giai điệu (melody). Cho nên khi AI hát, chúng ta nghe sẽ thấy hiện tượng ‘cưỡng âm’. Những từ có dấu sắc bị hát trên những nốt ngang, hoặc những từ không dấu lại hát trên nốt cao. Nếu nghe mà không đọc lyric kèm theo sẽ không hiểu được AI đang hát gì”, nhạc sĩ phân tích.

“Ngoài ra, có hiện tượng méo giọng do tune bằng thuật toán chứ không phải xử lý qua dây thanh quản và kỹ thuật thanh nhạc của ca sĩ. Điều này những ai có trình độ, gu thẩm mỹ đều dễ dàng nhận ra và họ rất khó chấp nhận khi nghe một bản audio như vậy. Cái đẹp của một bài hát Việt Nam là ca từ hòa quyện với giai điệu, đúng cao độ và ngữ nghĩa. Ngoài ra, đôi khi cách xử lý riêng biệt của ca sĩ sẽ mang lại cảm xúc khác nhau cho bài hát”, nhạc sĩ nói.

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung và Trịnh Đình Quang đều cho rằng nhạc do AI làm ra chưa thể đảm bảo về mặt cảm xúc. Ảnh: FBNV.

Thách thức của giới nghệ sĩ

Trao đổi với Tri Thức – Znews, nhạc sĩ Lê Ngọc Hoàng Luân chia sẻ AI giúp giới làm nhạc sáng tạo nhanh hơn, nắm bắt nhiều xu hướng mới. Tuy nhiên, AI là trí tuệ nhân tạo tổng hợp của nhiều sáng tạo từ con người. Nó cũng giống như lũy thừa, khi đạt kịch khung và lặp lại nhiều lần, sẽ không còn cái mới.

Nhạc sĩ cho biết hiện nay, nhiều nơi quảng bá sáng tác ca khúc với giá rất rẻ, chỉ 500.000 đồng đã có bài hát theo yêu cầu. Trong khi đó, với các nhạc sĩ, giá 500.000 đồng thậm chí không đủ thu âm một bài, chứ chưa nói tới hòa âm hay thù lao sáng tạo. Các nhạc sĩ phải dùng kinh nghiệm, học thuật và học hỏi mới có một tác phẩm hoàn chỉnh với giá trị lao động nghệ thuật cao và sáng tạo hơn. Chính sự chênh lệch quá lớn về giá cả khiến nhiều người lạm dụng AI để trục lợi, đồng thời đẩy các ca sĩ, nhạc sĩ tới rủi ro, nguy cơ.

Nhạc sĩ Lê Ngọc Hoàng Luân thừa nhận về lâu dài, nếu AI tiếp tục bị lạm dụng sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới nhiều ngành nghệ thuật. Ảnh: FBNV.

“Hiện nay AI ra đời, nhiều người không hiểu rõ về sự sáng tạo nên đã lợi dụng AI để trục lợi. Nếu một nhà sản xuất dùng hết AI cho một sản phẩm giải trí mang tính thương mại, thì chỉ đạt hiệu quả về nội dung, còn về cảm xúc thua xa con người”, nhạc sĩ nói.

Trước câu hỏi ca sĩ, nhạc sĩ Việt liệu có thất nghiệp khi AI ngày càng phát triển với cái giá “rẻ bèo” chỉ 500.000 đồng một bài hát, nhạc sĩ Lê Ngọc Hoàng Luân trả lời: “Hiện tại thì chưa. Nhưng nếu cứ vì kinh tế, kiếm tiền bất chấp nhờ vào trí tuệ nhân tạo thì sớm muộn cũng sẽ mất đi nhiều thứ, không riêng với ca sĩ, nhạc sĩ. Nhà văn, nhà thơ và các ngành như kiến trúc mỹ thuật, nói chung là lĩnh vực sáng tạo có thể sẽ không còn tồn tại. Tôi không sử dụng AI cho bất kỳ công việc nào liên quan đến nghệ thuật bởi lỡ dính vào nó có thể sẽ làm giảm sự sáng tạo, không phát triển khả năng tư duy dẫn đến lối mòn. Ngược lại sự tìm hiểu, học hỏi xu hướng sẽ giúp mình bền vững hơn”.

Cũng với câu hỏi trên, Trịnh Đình Quang chia sẻ có những đồng nghiệp của anh bỏ cả đời để sống với âm nhạc, xem nó như hơi thở, đổ mồ hôi công sức để rèn giũa từng ngày. May mắn họ kiếm được miếng cơm, không thì bao người vẫn miệt mài mà chưa đủ sống. Giờ AI xuất hiện cuộc chơi lại càng trở nên khó khăn, giống một bức tường nhưng trèo được qua lại chính là cơ hội, ưu điểm và nhược điểm đều cân bằng.

“Trong thời gian ngắn sắp tới tôi nghĩ AI chưa thể thay thế nhạc sĩ vì chưa cập nhật được tính năng ‘tâm hồn’. Còn tương lai, tôi chưa dám dự đoán vì vài chục năm trước tôi có dám nghĩ cầm cục 'kim loại' trên tay vẫn nắm bắt được tình hình khắp nơi, kết nối với bạn bè thế giới chỉ mất vài giây đâu. Hiện tại, phản đối AI trong âm nhạc cũng không thay đổi được gì. Mọi thứ đang thay đổi, chối bỏ thời thế chỉ khiến mình bị bỏ lại phía sau”, Trịnh Đình Quang bày tỏ.

Do đó, theo nhạc sĩ, thay vì phản đối sự nâng cấp của công nghệ, nghệ sĩ nên cải tiến chính mình, học cách sống chung với AI, tận dụng nó để làm bản thân hay ho hơn. “Chuyện này tôi đang tự làm mỗi ngày và tự nhắc bản thân phải tăng tốc, chứ không là lạc hậu mất. Nhưng nếu có một cuộc bỏ phiếu phản đối, tôi cũng sẽ bỏ 1 phiếu cho vui (cười)”, Trịnh Đình Quang nói thêm.

Minh Hạo