Quy tụ trí tuệ nhân dân trong giám sát và phản biện xã hội

Chủ trì Hội nghị. Ảnh: mattran.org.vn

Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Bí thư Đảng ủy MTTQ, các đoàn thể Trung ương, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Bùi Thị Minh Hoài chủ trì hội nghị.

Phát huy vai trò chủ thể của nhân dân, dân chủ xã hội chủ nghĩa

Phát biểu đề dẫn, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Hà Thị Nga nêu rõ: Mỗi kỳ Đại hội Đảng là một dấu mốc quan trọng khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng, định hướng cho con đường phát triển của đất nước. Vì thế, trước mỗi kỳ Đại hội, việc công bố dự thảo các văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng để lấy ý kiến góp ý của Quốc hội, MTTQ, các tổ chức chính trị - xã hội, các tầng lớp nhân dân là một việc làm cần thiết, quan trọng, thể hiện bản chất của chế độ xã hội chủ nghĩa, tinh thần dân chủ, cầu thị, coi trọng, phát huy trí tuệ toàn dân của Đảng. Đây cũng là dịp để mỗi cán bộ, đảng viên, nhân dân bày tỏ ý kiến, thực hiện quyền lợi, nghĩa vụ, trách nhiệm đối với chính bản thân và đất nước, góp phần bổ sung, hoàn thiện, làm sâu sắc và có tính thực tiễn hơn các chủ trương, đường lối, chiến lược phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Theo bà Hà Thị Nga, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng là sự kiện chính trị trọng đại của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân; là dấu mốc đặc biệt quan trọng trong tiến trình phát triển của đất nước Việt Nam. Đại hội XIV của Đảng là kết tinh trí tuệ, bản lĩnh, tầm nhìn chiến lược của toàn Đảng, trong đó có nhiều điểm mới quan trọng, mang tầm phát triển về tư duy lý luận và thực tiễn.

Báo cáo chính trị lần này là sự tích hợp nội dung 3 văn kiện, gồm: Báo cáo chính trị, Báo cáo kinh tế - xã hội, Báo cáo tổng kết công tác xây dựng Đảng. Việc tích hợp này thể hiện tinh thần tiếp tục đổi mới về cách xây dựng văn kiện, xuất phát từ thực tiễn mới của đất nước, sự phát triển nhận thức lý luận và tổ chức thực hiện của Đảng, bảo đảm sự nhất quán về nội dung; ngắn gọn, súc tích, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thực hiện.

Lần đầu tiên, Đảng xác định "lý luận về đường lối đổi mới" là một bộ phận cấu thành nền tảng tư tưởng của Đảng. Đây là bước phát triển lý luận mang tính lịch sử, khẳng định sự trưởng thành về bản lĩnh, trí tuệ của Đảng trong lãnh đạo công cuộc đổi mới.

Về mục tiêu phát triển, Đảng đề ra khát vọng cao: tốc độ tăng trưởng GDP bình quân giai đoạn 2026–2030 đạt 10%/năm trở lên, gắn với xác lập mô hình tăng trưởng mới dựa vào khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Về thể chế và động lực phát triển, dự thảo xác định thể chế chính trị là then chốt, thể chế kinh tế là trọng tâm, trong đó kinh tế tư nhân được khẳng định là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế - phản ánh sự phát triển mạnh mẽ trong tư duy kinh tế của Đảng.

Về phát triển bền vững, lần đầu tiên, Đảng đưa "bảo vệ môi trường" trở thành nhiệm vụ trung tâm, cùng với phát triển kinh tế và xã hội, tạo nên thế “kiềng ba chân” cho phát triển bền vững quốc gia. Về bảo vệ Tổ quốc, dự thảo xác định "đối ngoại và hội nhập quốc tế" cùng với quốc phòng, an ninh là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên – nhấn mạnh vai trò của đối ngoại nhân dân trong việc củng cố hòa bình, tạo môi trường thuận lợi cho phát triển.

Xuất phát từ tầm vóc lịch sử và ý nghĩa chính trị đặc biệt quan trọng của Đại hội XIV của Đảng, cũng như trách nhiệm nòng cốt của MTTQ Việt Nam trong việc tập hợp, phát huy trí tuệ của toàn dân tộc, trên cơ sở gợi ý thảo luận của Ban Chỉ đạo Trung ương về tổ chức lấy ý kiến, tổng hợp ý kiến góp ý của cán bộ, đảng viên, nhân dân vào dự thảo các văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đề nghị các đại biểu tập trung thảo luận, cho ý kiến thiết thực vào những vấn đề mới của các dự thảo văn kiện; các nội dung mang tính đột phá, đặc biệt vấn đề phát huy vai trò chủ thể của nhân dân, dân chủ xã hội chủ nghĩa; phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; phát triển toàn diện con người... Những ý kiến trao đổi, thảo luận của các đại biểu sẽ là nguồn tư liệu quý để Ban Thường trực tập hợp, kiến nghị với Đảng, Nhà nước những nội dung thiết thực, góp phần hoàn thiện, nâng cao chất lượng, tính thực tiễn của các văn kiện trình Đại hội XIV - bà Hà Thị Nga khẳng định.

Khẳng định vai trò của MTTQ Việt Nam trong giám sát, phản biện xã hội

Trong nhóm nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu được đề ra trong Dự thảo Báo cáo chính trị, Giáo sư, Tiến sỹ Phan Trung Lý, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội thể hiện sự quan tâm đến các nhiệm vụ, giải pháp phát huy sức mạnh của nhân dân và khối đại đoàn kết toàn dân tộc - nhân tố quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam; đổi mới phương thức hoạt động của MTTQ, các đoàn thể chính trị - xã hội.

Đối với yêu cầu phát huy vai trò của MTTQ Việt Nam trong giám sát, phản biện xã hội đáp ứng yêu cầu phát triển của kỷ nguyên mới, theo Giáo sư Phan Trung Lý, trong nội dung Dự thảo, phần về xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phát huy vai trò của MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội là điểm đặc biệt quan trọng. Đây không chỉ là vấn đề chính trị – xã hội, còn là yêu cầu thể chế căn bản để bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân được thực hiện thực chất, thông qua giám sát, phản biện xã hội và kiến nghị chính sách.

Góp ý một số định hướng và giải pháp nhằm phát huy mạnh mẽ, thực chất hơn nữa vai trò của MTTQ Việt Nam trong giai đoạn tới, Giáo sư Phan Trung Lý nêu rõ: Cần nhận thức rõ rằng, giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận không phải là "phụ trợ" mà là một hình thức giám sát quyền lực của nhân dân, được Hiến pháp 2013 và Quyết định số 217-QĐ/TW, 218-QĐ/TW của Bộ Chính trị xác lập.

Dự thảo văn kiện nên bổ sung định hướng: Xây dựng cơ chế pháp lý rõ ràng, ổn định, có tính bắt buộc để các cơ quan nhà nước, tổ chức Đảng, chính quyền các cấp có trách nhiệm tiếp thu, giải trình kết quả giám sát và phản biện của MTTQ; Nâng cấp khuôn khổ pháp lý hiện hành (sửa đổi Luật Mặt trận Tổ quốc Việt năm 2015, các nghị định hướng dẫn) nhằm xác định cụ thể thẩm quyền, quy trình, tiêu chuẩn, trách nhiệm giải trình sau giám sát, phản biện; Xây dựng "Cơ chế phản hồi chính sách xã hội" - theo hướng các ý kiến của Mặt trận phải được đưa vào quy trình soạn thảo, thẩm định và đánh giá chính sách, luật pháp của Nhà nước.

Bên cạnh đó, giám sát xã hội không thể dừng ở hình thức "báo cáo" hay "nêu vấn đề", mà phải trở thành hoạt động khoa học, chuyên nghiệp, có căn cứ dữ liệu; cần nâng cao vai trò của Mặt trận trong đánh giá hài lòng của người dân đối với hoạt động công vụ, coi đây là một kênh phản biện xã hội định lượng quan trọng; tăng cường tính thiết chế và tính công khai, minh bạch trong hoạt động kiến nghị; phát huy vai trò đại đoàn kết, quy tụ trí tuệ nhân dân trong giám sát và phản biện.

Nhận định MTTQ Việt Nam là trung tâm đoàn kết, nên hoạt động giám sát, phản biện cần huy động trí tuệ của giới chuyên gia, nhà khoa học, hội nghề nghiệp, tôn giáo, đồng bào dân tộc và cộng đồng doanh nghiệp, Giáo sư Phan Trung Lý đề nghị văn kiện xác định rõ: Khẳng định mạnh mẽ hơn vai trò và sự cần thiết phải có giám sát, phản biện xã hội, quy định cơ chế bắt buộc để Mặt trận thực hiện giám sát, phản biện xã hội; Coi đây là một cơ chế bắt buộc quan trọng thực hiện dân chủ xã hội chủ nghĩa trong điều kiện Đảng ta là Đảng duy nhất lãnh đạo và cầm quyền. Đồng thời, văn kiện quy định rõ trách nhiệm tiếp nhận, tiếp thu và cơ chế phản hồi ý kiến giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận; Xây dựng "Mạng lưới phản biện xã hội nhân dân", huy động đội ngũ chuyên gia độc lập, nhà khoa học tham gia tư vấn, giám sát chính sách; Kết nối giám sát – phản biện của Mặt trận với các chương trình quốc gia về đổi mới sáng tạo, phát triển bền vững, chuyển đổi số, nhằm làm sâu sắc thêm tính thực chất và hiện đại của cơ chế này.

Cùng chung sự quan tâm đối với vấn đề xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Văn Nhật, Ủy viên Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam kiến nghị cần nghiên cứu, nắm vững sự biến động, phân hóa của các giai tầng xã hội. Hiện nay, cơ cấu giai tầng ở nước ta là một cấu trúc "đan kết" vừa có cấu trúc "ngang", vừa có cấu trúc "dọc". Cấu trúc "ngang" là một tập hợp các giai cấp, tầng lớp, nghề nghiệp, tổ chức, đoàn thể trong xã hội; trong đó bao gồm các giai cấp, tầng lớp như: công nhân, nông dân, trí thức, doanh nhân, tiểu thương... Cấu trúc "dọc", tức là cấu trúc "tầng bậc" cao thấp khác nhau trong xã hội, được biểu hiện ở các mặt như: địa vị kinh tế (tài sản, thu nhập), địa vị chính trị (quyền lực), địa vị xã hội (uy tín).

Trên cơ sở nhận thức đúng, sát thực thì mới có chủ trương đúng, phù hợp; đồng thời làm rõ "Vai trò nòng cốt chính trị" của MTTQ Việt Nam trong việc xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc và phát huy quyền làm chủ của nhân dân; cụ thể hóa và hiện thực hóa quyền của MTTQ, các tổ chức chính trị xã hội trong việc xây dựng, phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Phúc Hằng (TTXVN)